عباس سعیدی
دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1391، ، صفحه 9-26
چکیده
در دهة اخیر حجم قابل توجهی از کتابها و مقالههای علمی در ایران در شاخههای مختلف دانش جغرافیا انتشار یافته است. اغلب این نوشتهها به مسایل خاصی پرداختهاند، هرچند به ندرت حاوی مطلبی دربارة شرح و تبیین انواع مفاهیم و اصطلاحات این رشته بودهاند. افزون بر این، مفاهیمی که به کار رفتهاند، کمتر از لحاظ معنایی بهدرستی در ...
بیشتر
در دهة اخیر حجم قابل توجهی از کتابها و مقالههای علمی در ایران در شاخههای مختلف دانش جغرافیا انتشار یافته است. اغلب این نوشتهها به مسایل خاصی پرداختهاند، هرچند به ندرت حاوی مطلبی دربارة شرح و تبیین انواع مفاهیم و اصطلاحات این رشته بودهاند. افزون بر این، مفاهیمی که به کار رفتهاند، کمتر از لحاظ معنایی بهدرستی در تناسب با مباحث و در مواردی حتی نادرست و گمراهکننده بودهاند؛ این نکته بهویژه در مورد خطاهای وارد شده از راه ترجمة این مفاهیم به فارسی صادق است. علاوه بر این، آنچه در این نوشتهها بیش از هرچیز مورد غفلت واقع شده، گرایشها و رویکردهای نوین در جغرافیا، بویژه مباحث فضایی و نظریههای برنامهریزی بوده است. در مقابل، آنچه بیشتر مورد عنایت بوده، مقالههای مبتنی بر مطالعات موردی دانشجویان در قالب پایاننامههای تحصیلی بوده است. در نتیجه، نوعی ابهام در تبیین و کاربرد مفاهیم بنیادین و افزون بر آن، سردرگمی دانشجویان این رشته پدید آمده است. هدف اصلی از این مقاله کوشش در راه شرح و تبیین مفاهیم کلیدیِ مطرح در مباحث مربوط به فضا و برنامهریزی فضایی در چارچوب جغرافیای کاربردی است.
حسن افراخته؛ فرهاد عزیزپور؛ محمد رمضان جورنبیان
دوره 1، شماره 2 ، اردیبهشت 1392، ، صفحه 9-24
چکیده
شهرها و روستاها به عنوان مراکز اصلی تجمع انسانها و شکل دهنده اصلی بنیانهای جغرافیایی یک ناحیه میباشند که دارای روابط خاص با تکیه بر ویژگیهای اقتصادی ـ اجتماعی و فضایی با یکدیگر هستند. پیوندهای روستایی ـ شهری پدیدهای حاصل از تعامل دوسویه سکونتگاههای روستایی و کانونهای شهری در عرصه منطقهای است که به سبب ...
بیشتر
شهرها و روستاها به عنوان مراکز اصلی تجمع انسانها و شکل دهنده اصلی بنیانهای جغرافیایی یک ناحیه میباشند که دارای روابط خاص با تکیه بر ویژگیهای اقتصادی ـ اجتماعی و فضایی با یکدیگر هستند. پیوندهای روستایی ـ شهری پدیدهای حاصل از تعامل دوسویه سکونتگاههای روستایی و کانونهای شهری در عرصه منطقهای است که به سبب جریانهای مختلف از جمله جریان افراد، کالاها، اطلاعات، فناوری، نوآوری و مانند آن پدید میآید. این گونه جریانها منشأ دگرگونیهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محیطهای روستایی میباشد.
هدف این تحقیق بررسی جریانات فضایی درونی و بیرونی سکونتگاههای روستایی و نقش و اثرگذاری آنها بر شکلگیری و گسترش فرایند خزش روستایی میباشد. ناحیه مورد مطالعه تحقیق را ناحیه سلیمانآباد، در دهستان گلیجان از شهرستان تنکابن تشکیل میدهد. دادههای مورد نیاز از طریق بررسی میدانی، تکمیل پرسشنامه خانوار، شورا و دهیاری در روستاهای مورد مطالعه و برخی اسناد بدست آمده است. دادههای جمعآوری از طریق نرمافزارGis ،Spss ، آمار توصیفی و آزمون آماری (رگرسیون خطی) تجزیه و تحلیل شده است. نتیجه نشان می دهد که جریان جمعیت و جریان سرمایه دو جریان غالب فضایی ناحیه بوده که سبب تحولات فضایی، کالبدی در ناحیه شده است. گسترش فیزیکی کالبدی لجامگسیخته و تغییرات بافت سکونتگاهی، گسترش واحدهای خدماتی ـ کارگاهی، افزایش ساخت و ساز در بخش مسکن موجب پدیده خزش روستایی شده که تخریب زمینهای زراعی و باغی را در پی داشته است.
سعید ملکی؛ سعید امانپور؛ مسعود صفاییپور؛ سیدنادر پورموسوی؛ الیاس مودت
دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 9-20
چکیده
تابآوری شهری یک مفهوم نسبتاً جدید در مطالعات شهری و شهرسازی میباشد لذا برنامهریزی شهری نقش حیاتی در شکلگیری شهرهای انعطافپذیر دارد. که جهت این فعالیت برنامهریزی استراتژیک در جهت کالبد شهری برای انطباق موضوع لازم میباشد. بنابراین جهت هرجه بیشتر کاهش و جلوگیری از خسارات آن نیازمند مطالعه و بررسی در ابعاد موضوع میباشد. ...
بیشتر
تابآوری شهری یک مفهوم نسبتاً جدید در مطالعات شهری و شهرسازی میباشد لذا برنامهریزی شهری نقش حیاتی در شکلگیری شهرهای انعطافپذیر دارد. که جهت این فعالیت برنامهریزی استراتژیک در جهت کالبد شهری برای انطباق موضوع لازم میباشد. بنابراین جهت هرجه بیشتر کاهش و جلوگیری از خسارات آن نیازمند مطالعه و بررسی در ابعاد موضوع میباشد. پژوهش حاضر با ماهیت توسعه ای- کاربردی و روش توصیفی- تحلیلی به بررسی موضوع در شهر ایلام پرداخته است. از آنجا که پیش بینی لرزه ای بر پایه روش های آماری می تواند نتایج قابل قبولی ارائه دهد؛ این پژوهش با بهره گیری از مدل COPRAS و GIS، نرم افزارهایGRAFER، MINITAB، VISIO، Excel و SPSS به بررسی موضوع پرداخته است. نتایج تحقیق نشان داده است بر اساس مدل COPRAS میانگین تاب آوری در مناطق برابر 65 درصد بوده است. که خسارت کالبدی در اثر زلزله تا شدت 5 مرکالی با استفاده از وزن متغیرها در نواحی ترکیب که منجر به رتبه بندی تاب آوری در شهر ایلام گردید. همچنین با توجه به نتایج مدلهای آمار فضایی مورد استفاده در شهر ایلام 17/54 درصد از نواحی شهر با حفظ وضع موجود در مقابل خطرات و ناآرامیها تابآور میباشد.
عباس سعیدی
دوره 1، شماره 3 ، شهریور 1392، ، صفحه 11-24
چکیده
در دهة اخیر حجم قابل توجهی از کتابها و مقالههای علمی در ایران در شاخه های مختلف دانش جغرافیا انتشار یافته است. اغلب این نوشتهها به مسایل خاصی پرداختهاند، هرچند به ندرت حاوی مطلبی در بارة شرح و تبیین انواع مفاهیم و اصطلاحات این رشته بودهاند. افزون بر این، مفاهیمی که به کار رفتهاند، کمتر از لحاظ معنایی بهدرستی در تناسب با ...
بیشتر
در دهة اخیر حجم قابل توجهی از کتابها و مقالههای علمی در ایران در شاخه های مختلف دانش جغرافیا انتشار یافته است. اغلب این نوشتهها به مسایل خاصی پرداختهاند، هرچند به ندرت حاوی مطلبی در بارة شرح و تبیین انواع مفاهیم و اصطلاحات این رشته بودهاند. افزون بر این، مفاهیمی که به کار رفتهاند، کمتر از لحاظ معنایی بهدرستی در تناسب با مباحث و در مواردی حتی نادرست و گمراهکننده بودهاند؛ این نکته بهویژه در مورد خطاهای واردشده از راه ترجمة این مفاهیم به فارسی صادق است. گذشته از این، گرایشها و رویکردهای نوین در جغرافیا، بویژه مباحث فضایی و نظریههای برنامهریزی بیش از هرچیز مورد غفلت قرار گرفته است. در مقابل، آنچه بیشتر مورد عنایت بوده، مقالههای مبتنی بر مطالعات موردی دانشجویان در همان قالب پایاننامههای تحصیلی بوده است. نتیجه آنکه نوعی ابهام در تبیین و کاربرد مفاهیم بنیادین و افزون بر آن، زمینة سردرگمی دانشجویان این رشته پدیدار شده است. هدف اصلی از این مقاله کوشش در راه شرح و تبیین بعضی مفاهیم کلیدیِ مطرح در مباحث مربوط به فضا و برنامهریزی فضایی در چارچوب جغرافیای کاربردی است.
عباس سعیدی
دوره 2، شماره 4 ، دی 1394، ، صفحه 11-20
چکیده
توسعة پایدار روستایی فرایندی است که ارتقای همه‌جانبة زندگی روستایی را از طریق زمینه‌سازی و ترغیب فعالیتهای همساز با قابلیتها و تنگناهای محیط (به مفهوم عام آن) مورد تأکید قرار میدهد. بر این بنیاد، توسعة پایدار روستایی جنبه‌های گوناگونی را شامل است، اما زمینه‌سازیهای ساختاری در چهار جنبة عام میتواند به کارکرد مناسب این ...
بیشتر
توسعة پایدار روستایی فرایندی است که ارتقای همه‌جانبة زندگی روستایی را از طریق زمینه‌سازی و ترغیب فعالیتهای همساز با قابلیتها و تنگناهای محیط (به مفهوم عام آن) مورد تأکید قرار میدهد. بر این بنیاد، توسعة پایدار روستایی جنبه‌های گوناگونی را شامل است، اما زمینه‌سازیهای ساختاری در چهار جنبة عام میتواند به کارکرد مناسب این فرایند بیانجامد. این جنبه‌ها عبارتند از: محیطی ـ اکولوژیک، اجتماعی ـ فرهنگی، اقتصادی ـ سیاسی و کالبدی ـ فضایی. یکپارچگی فضایی در قالب رویکرد نظاموار، سکونتگاههای روستایی را در مقیاسهای گوناگون نقطه‌ای، محلی، ناحیهای و منطقهای و ملی، و البته همه جا بهعنوان نظامهای باز، مورد توجه قرار میدهد. بدینسان، هر سکونتگاه روستایی نه تنها به‌لحاظ کنش و واکنشهای بین اجزا و نیروهای مختلف درونی خود، بلکه از نظر تعامل با دیگر نظامهای سکونتگاهی (دیگر سکونتگاهها، اعم از روستایی و شهری) نیز پیوسته در روندی پویا قرار دارد. در این بین، آنچه که اهمیتی تعیین‌کننده دارد، امکانات و قابلیتهای محیط نظام است که به‌صورت امکانِ برپایی رابطة تعاملی با سیاستگذاریها، برنامه‌ریزیها و تخصیص اعتبارات و مانند آن تجلی مییابد. از سوی دیگر، با عنایت به رویکردهای نوین در جغرافیای کاربردی و توجه به نقش جوامع در ایجاد فضاهای گوناگون، بسیاری از اهداف برنامهریزی فضایی و ابعاد پایداری در پیوندی تنگاتنگ مورد توجه قرار دارند. این مقاله کوشش دارد تا نشان دهد، هرگونه پایداری در روند توسعة روستایی، مستلزم نگرشی یکپارچه در قالب پارادایم فضایی است و این مهم میسر نخواهد شد، مگر با رویکردی مبتنی بر شبکه‌های منطقهای در قالب پویش ساختاری ـ کارکردی.
جعفر میرکتولی؛ ابراهیم معمری
دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1396، ، صفحه 11-26
چکیده
شناخت نابرابریها و توزیع نامناسب امکانات، در چارچوب محدودههای جغرافیایی مختلف قابل طرح است و لازمه گام برداشتن در این راستا، شناخت وضعیت موجود هر یک از اجزای مجموعههای برنامهریزی، اعم از استان، شهرستان و شهر، و در نتیجه پیبردن به اختلافات و تفاوتهای موجود و سیاستگذاری با هدف رفع و کاهش نابرابریها در هر یک از این ...
بیشتر
شناخت نابرابریها و توزیع نامناسب امکانات، در چارچوب محدودههای جغرافیایی مختلف قابل طرح است و لازمه گام برداشتن در این راستا، شناخت وضعیت موجود هر یک از اجزای مجموعههای برنامهریزی، اعم از استان، شهرستان و شهر، و در نتیجه پیبردن به اختلافات و تفاوتهای موجود و سیاستگذاری با هدف رفع و کاهش نابرابریها در هر یک از این فضاهاست، چرا که فضا یک بعد اساسی و بنیادی در جامعه انسانی است و عدالت و بیعدالتی در فضا نمایان میشود. با این تفاسیر هدف مقاله حاضر، تعیین پراکنش خدمات شهری در سطح شهرها و به بیانی دیگر درجه توسعه و میزان نابرابریهای ناحیهای در مناطق 29 گانه شهری استان گلستان است. روش پژوهش توصیفی– تحلیلی است و از مدلهای آماری و کمی استفاده شده است. برای شناخت سطوح برخورداری مناطق شهری استان گلستان، با استفاده از آمار و اطلاعات سالنامه آماری سال 1394ش، از شاخصهای خدمات شهری استفاده و نتایج آن با بهرهگیری از مدل تشخیص نسبی مرکب (KOPRAS) ارزیابی شده است. برای ارزیابی دادهها از نرمافزارهای رایانهای Excel و SPSS و برای ترسیم نقشهها از نرمافزار ArcGIS9.3 استفاده شده است. نتیجه حاصل از این پژوهش نشان میدهد که امکانات و خدمات شهری در مناطق شهری استان گلستان به صورت هماهنگ و عادلانه توزیع نشدهاند، به نحوی که شهر گرگان، مرکز سیاسی - اداری و پرجمیعتترین نقطه شهری استان با ضریب توسعه (100) برخوردارترین شهر استان و شهر سنگدوین، از شهرهای کوچک و تازه تأسیس استان، با ضریب اولویت (074/23) محرومترین نقطه شهری در استان گلستان است.
وحید ریاحی؛ حسن مؤمنی
دوره 4، شماره 3 ، آذر 1396، ، صفحه 11-24
چکیده
در دهههای اخیر میزان مطلوبیت کاربری اراضی با توجه به تحولات کارکردی و عملکردی روستاها اعتبار ویژهای نزد برنامهریزان روستایی یافته است. مطلوبیت کاربری اراضی عموماً به معنای تخصیص زمین یا اراضی روستایی به فعالیت متناسب با ساختار محیط روستایی است و درجه مطلوبیت چنین تخصیصی در توسعه و پایداری سکونتگاههای روستایی اهمیت خاصی ...
بیشتر
در دهههای اخیر میزان مطلوبیت کاربری اراضی با توجه به تحولات کارکردی و عملکردی روستاها اعتبار ویژهای نزد برنامهریزان روستایی یافته است. مطلوبیت کاربری اراضی عموماً به معنای تخصیص زمین یا اراضی روستایی به فعالیت متناسب با ساختار محیط روستایی است و درجه مطلوبیت چنین تخصیصی در توسعه و پایداری سکونتگاههای روستایی اهمیت خاصی دارد. شناسایی انواع کاربریهای زمین نیازمند ارزیابی دقیق ظرفیتهای مکانی آن ناحیه است. از اینرو، تحقیق حاضر در پی بررسی مطلوبیت کاربری اراضی در بخش جاجرود شهرستان پردیس در شرق تهران است که به عنوان یکی از نواحی روستایی با جمعیت پذیری بالا شناخته میشود. هدف تحقیق کاربردی بوده و ماهیت آن توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق را 4 روستای نمونه از ناحیه مورد مطالعه تشکیل داده است. حجم نمونه بنا بر روش گلوله برفی و تصادفی ساده انتخاب شد و، علاوه بر آن، انجام دادن مصاحبه در بررسیهای میدانی نقش اساسی ایفا میکند. سرانجام، نمونه پرسشنامه در ناحیه مورد بررسی تکمیل شد. تحلیل دادهها با استفاده از روش سلسله مراتبی AHPصورت گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که نخست تقاضای تغییر کاربری اراضی به مسکونی و کارگاهی به ویژه در روستای سعیدآباد در حد بسیار بالایی است. سپس روستاهای مورد بررسی با دگرگونی کارکردی یا عملکردی مواجه و به روستاهای کارگاهی و یا خانههای دوم مبدل شدهاند. به طورکلی با توجه به تحلیل صورت گرفته درمیان روستاهای مورد مطالعه، روستاهای خسروآباد و سعیدآباد از نرخ مطلوبیت بالاتر کاربری اراضی، نسبت به روستاهای کمرد و ترقیان برخوردارند.
علی عشقی چهاربرج؛ حسین نظم فر؛ عطا غفاری
دوره 4، شماره 4 ، اسفند 1396، ، صفحه 11-26
چکیده
در دهههای اخیر خسارتهای فراوان ناشی از زلزله به محیط و کالبد شهرها موجب شده است تا مفهوم تابآوری برای کاهش آثار زیانبار زلزله بیشتر مورد توجه قرار گیرد. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی تابآوری کالبدی منطقه یک شهر تهران در برابر زلزلههای احتمالی صورت گرفته است. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی از نوع کاربردی است. جهت ...
بیشتر
در دهههای اخیر خسارتهای فراوان ناشی از زلزله به محیط و کالبد شهرها موجب شده است تا مفهوم تابآوری برای کاهش آثار زیانبار زلزله بیشتر مورد توجه قرار گیرد. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی تابآوری کالبدی منطقه یک شهر تهران در برابر زلزلههای احتمالی صورت گرفته است. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی از نوع کاربردی است. جهت تحلیل دادهها؛ ابتدا در محیطGIS اقدام به مدلسازی براساس نتایج حاصل از فرایند تحلیل شبکهی(ANP) شد با تلفیق لایههای مؤثر در تابآوری محدوده موردمطالعه، نقشه تابآوری کلی منطقه استخراج شد. در مرحله بعد با فازیسازی نقشه تابآوری کلی، سناریوهای زلزله در شدت‌های مختلف طراحی و بر روی نقشه تابآوری کلی منطقه اعمال شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد که در زلزلهای با شدت 6 ریشتر، 13/11 درصد از سازههای منطقه یک در دامنه تابآوری کم و خیلیکم قرار میگیرند که به جزء محلات کامرانیه و دزاشیب بقیه قسمت‌های منطقه با آسیبپذیری جدی مواجه نمیشود. در زلزلهای با شدت 7 ریشتر، 39 درصد سازههای در دامنه تابآوری کم و خیلیکم قرار میگیرند که بیشتر این سازهها در محلات دربند، کامرانیه، کاشانک، دزاشیب و سوهانک میباشند. در زلزلهای با شدت 8 ریشتر، 29/52 درصد سازهها با خطر جدی مواجه میشوند در این شدت از زلزله تقریباً تمامی بافت‌های روستایی از جمله ده دربند، ده امامزاده قاسم، ده درآباد، ده جماران، ده دزاشیب، ده سوهانک، ده چیذر، ده ازگل، ده اوین و ده تجریش در دامنه تابآوری خیلی کم قرار میگیرد. در زلزلهای با شدت 9 ریشتر، دو دامنه تابآوری کم و خیلیکم 45/67 درصد سازه منطقه را به خود اختصاص میدهند که بیشترین این سازهها در نواحی 1، 3، 4، 5 و 8 منطقه قرار دارند.
حمید پورحسین روشن؛ مجتبی رفیعیان
چکیده
شکلگیری رهیافت‌های با نگرش برنامهریزی وکالتی را میتوان به وجود و تداوم نابرابری فضایی و اجتماعی – اقتصادی و شکست ساز و کارهای مرسوم برنامهریزی مرتبط دانست. در ایران، برنامه‌ریزانی که به عنوان مهندسین شهرساز در غالب شرکتهای مهندسین مشاور و یا بصورت شخصی در حال فعالیت هستند، می‌توانند از تخصص خود جهت احقاق حقوق شهروندان ...
بیشتر
شکلگیری رهیافت‌های با نگرش برنامهریزی وکالتی را میتوان به وجود و تداوم نابرابری فضایی و اجتماعی – اقتصادی و شکست ساز و کارهای مرسوم برنامهریزی مرتبط دانست. در ایران، برنامه‌ریزانی که به عنوان مهندسین شهرساز در غالب شرکتهای مهندسین مشاور و یا بصورت شخصی در حال فعالیت هستند، می‌توانند از تخصص خود جهت احقاق حقوق شهروندان و مشارکت بیشتر آنها استفاده کنند. هدف این مقاله، ضمن مرور کوتاهی بر ادبیات برنامهریزی وکالتی، کاربست این رهیافت را در طرحهای انطباق کاربری اراضی در مقیاس شهری دنبال میکند و به این سوال پاسخ دهد که ارتباط میان طرحهای انطباق کاربری ارضی در مقیاس شهری و نظریه برنامهریزی وکالتی در سه مبحث موضوع، روشها و اهداف (ارتباط نظریه و عمل) چگونه است. روششناسی پژوهش، کیفی است و دادههای کیفی در این مطالعه با استفاده از تکنیک مصاحبه عمیق و سنجه‌های غیر واکنشی(ثبت‌های آرشیوی) گردآوری شدند. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه نظریه نهایی از روش نـــظریــه زمینهای استفاده شده است. بر اساس روش نمونهگیری کیفی ـ نمونهگیری مورد نوعی و گلوله برفی و نیز معیار اشباع نظری، از نظرات سی و پنج نفر از صاحبنظران عرصه شهرسازی در این مطالعه بهره گرفته شده است و ادراک آنها نسبت سوالات تحقیق مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت؛ با استفاده از روش “نظریه زمینهای” و کدگذاری دادهها، نه مقوله هسته از یافتههای اولیه استخراج شدند. نتیجه بدست آمده از تحقیق پیش رو با توجه به مقوله هسته نهایی این است که، “طرحهای انطباق کاربری اراضی در مقیاس شهری بسیاری از ابعاد موجود در نظریه وکالتی در شهرسازی را پوشش داده و از این رو میتوان آن را از بسیاری جهات به عنوان بعد اجرایی و عملی نظریه برنامهریزی وکالتی دانست" و پاسخ‌های بدست آمده ارتباط بین نظریه برنامهریزی وکالتی و طرحهای انطباق کاربری اراضی در مقیاس شهری را بصورت عمیق نشان میدهد.
سعید ملکی؛ سعید امانپور؛ شاهرخ زادولی خواجه
دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1397، ، صفحه 11-25
چکیده
فقر مسکن یکی از مشکلات کشورهای در حال توسعه است که اغلب به‌صورت اسکان غیررسمی جلوه میکند. اینگونه سکونتگاهها، در واقع شکل بیضابطهای از تجمع مکانی گروه‌های کم درآمد در نقاط آسیبپذیر شهر است که به صورت کاملاً سازمان نیافته ایجاد میشود. با توجه به اهمیت مسکن به ویژه در سکونتگاههای غیررسمی، هدف این تحقیق دستیابی ...
بیشتر
فقر مسکن یکی از مشکلات کشورهای در حال توسعه است که اغلب به‌صورت اسکان غیررسمی جلوه میکند. اینگونه سکونتگاهها، در واقع شکل بیضابطهای از تجمع مکانی گروه‌های کم درآمد در نقاط آسیبپذیر شهر است که به صورت کاملاً سازمان نیافته ایجاد میشود. با توجه به اهمیت مسکن به ویژه در سکونتگاههای غیررسمی، هدف این تحقیق دستیابی به سیاستهایی در راستای تأمین مؤلفههای مسکن حداقل میباشد. روش تحقیق در پژوهش حاضر کاربردی با ماهیت توصیفی – تحلیلی است که برای جمعآوری اطلاعات از روش اسنادی – میدانی (پیمایشی) و برای تجزیه و تحلیل دادهها از تحلیل معادلات ساختاری استفاده شده است. جامعهی آماری تحقیق مدیران و کارشناسان مسائل شهری کلانشهر اهواز و تبریز میباشد که حجم نمونه به روش نمونهگیری تصادفی ساده 110 نفر برای هر کدام از کلانشهرها بدست آمده است. یافتههای تحقیق حاکی از آن است که مهمترین رویکردهای تأمین مسکن حداقل در کلانشهر تبریز ارتقای کیفیت سکونت و توانمندسازی بوده که ضرایب حاصل برای این رویکردها به ترتیب 93/0 و 79/0 میباشد. همچنین در این رویکردها بیشترین تأثیرگذاری مربوط به سیاستهای توانمندسازی اجتماع محلی، نوسازی و بازسازی به تریب با ضریب 93/0، 91/0 و 88/0 بوده است. در کلانشهر اهواز نیز مهمترین رویکردهای تأمین مسکن حداقل توانمندسازی و مسکن اجتماعی و حمایتی بوده که به ترتیب ضرایب حاصل برای آنها 88/0 و 81/0 میباشد. همچنین بیشترین تأثیرگذاری در این رویکردها مربوط به تأسیس صندوقهای مختلف مسکن، مشارکت بخش غیردولتی در ساخت مسکن و توانمندسازی اجتماع محلی به ترتیب با ضریب 92/0، 89/0 و 83/0 است.
محمدتقی پیربابائی؛ ولی‌الله ربیعی‌فر؛ مسعود اسدی محل‌چالی
چکیده
ایده شهر خلاق از راهبردهای نوپا و موثر مشارکتی جهت توسعه بنیادی شهرها و ارتقاء محیط و کیفیت زندگی شهروندان است در واقع میتوان این ایده را به عنوان یک راهبرد پایدار برای همه اعصار کلانشهرهای کشور معرفی کرد. ایده‌ای که با پشتوانه نوآورانه، خلاقیت، فعالیتهای جدید، همواره در حال تغییر و به روز شدن میباشد. با توجه به اینکه راهبرد ...
بیشتر
ایده شهر خلاق از راهبردهای نوپا و موثر مشارکتی جهت توسعه بنیادی شهرها و ارتقاء محیط و کیفیت زندگی شهروندان است در واقع میتوان این ایده را به عنوان یک راهبرد پایدار برای همه اعصار کلانشهرهای کشور معرفی کرد. ایده‌ای که با پشتوانه نوآورانه، خلاقیت، فعالیتهای جدید، همواره در حال تغییر و به روز شدن میباشد. با توجه به اینکه راهبرد شهرخلاق در یک بستر و محیط فرهنگی متمدن و تاریخی شکل میگیرد و رشد مییابد، در این میان کلانشهرهای کشور هم با داشتن متنوع‌ترین فرهنگ‌ها و اقلیم‌ها پتانسیل‌های فراوانی جهت دستیابی به عنوان شهرهای خلاق جهانی دارد. هدف از مطالعه حاضر، بررسی و پایش ساختار شهری از منظر راهبرد شهر خلاق میباشد که با بهرهگیری از مدل تلفیقیAHP- VIKOR به سنجش وضعیت موجود خلاقیت شهری در 8 کلانشهر کشور پرداخته است. این تحقیق از لحاظ ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی و تطبیقی و از منظر هدف، از نوع کاربردی است. یافتههای تحقیق نشان میدهد در ساختارهای پنج‌گانه خلاقیت شهری سه کلانشهر تهران، اصفهان و تبریز به ترتیب با حداقل میزان امتیاز ویکور یا Qiیعنی 0.11، 0.47 و 0.56 در رتبه‌های اول، دوم و سوم قرار میگیرند و کلانشهرهای کرج، اهواز و قم به ترتیب با حداکثر میزان وزن ویکور 77/0 ، 88/0 و 90/0 رتبه‌های آخر را از لحاظ توانایی و پتانسیل‌های خلاقیت شهری در مقایسه با سایر کلانشهرهای کشور به خود اختصاص میدهند. نتایج بیانگر آن است که از یک سو در ساختارهای اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی- عملکردی خلاقیت شهری حتی بین کلانشهرهای کشور یک توزیع نامتوازن و ناعادلانه در منابع انسانی، اجتماعی و اقتصادی حاکم است و از سوی دیگر با وجود ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود در شاخصهای خلاقیت شهری این توانایی‌ها ناشناخته مانده است به شکل شایسته در مرحله اجراء و عمل به کار گرفته نشده است.
محمدحسین پورحسن زاده؛ قادر احمدی
چکیده
در طول تاریخ همواره وقوع زلزله در شهرهای کشور موجب فروپاشی ساختمان‌ها و در پی آن آسیب‌های جانی و مالی زیادی شده است. به منظور کاهش آسیب‌های ناشی از آن ، احداث ساختمان‌های مقاوم در برابر زلزله و مقاوم سازی ساختمان‌های موجود ضروری است. مقاله حاضر با هدف تحلیل آسیب پذیری مساکن شهر ارومیه و رتبه بندی مناطق این شهر براساس میزان آسیب پذیری ...
بیشتر
در طول تاریخ همواره وقوع زلزله در شهرهای کشور موجب فروپاشی ساختمان‌ها و در پی آن آسیب‌های جانی و مالی زیادی شده است. به منظور کاهش آسیب‌های ناشی از آن ، احداث ساختمان‌های مقاوم در برابر زلزله و مقاوم سازی ساختمان‌های موجود ضروری است. مقاله حاضر با هدف تحلیل آسیب پذیری مساکن شهر ارومیه و رتبه بندی مناطق این شهر براساس میزان آسیب پذیری مساکن در برابر زلزله با استفاده از روش Topsis انجام گرفته است. روش تحقیق مطالعه حاضر، به صورت توصیفی - تحلیلی بوده و نوع تحقیق، کاربردی و رویکرد آن، به دو صورت کمی و کیفی است. جهت گردآوری دادهها از روش مطالعات کتابخانهای و میدانی بهره گرفته شده است. یافتههای پژوهش بر اساس مدل Topsis نشان میدهد در شهر ارومیه میانگین آسیب پذیری مسکن در مناطق برابر 485/0 میباشد که منطقه 4 با میزان تاپسیس 818/0 درصد، آسیب پذیرترین منطقه به شمار آمده، منطقه 5 با میزان تاپسیس 338/0 درصد، آسیب پذیری در حد متوسط و منطقه 1 با 296/0 درصد، کمترین آسیب پذیری را در برابر زلزله را دارد.
حسین حاتمی نژاد؛ مسعود مدانلوجویباری؛ کورش اخوان حیدری
چکیده
زیست‌پذیری شهری گفتمانی نیرومند را در توسعهی شهری و طراحی شهری بازتاب میدهد که در پیشینهی برنامهریزی شهری رواج پیدا کرده است. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف تحلیل شاخصهای منتخب زیست‌پذیری کالبدی در مناطق کلانشهر اهواز صورت گرفته است. این پژوهش از نوع کاربردی و از حیث روش، توصیفی- تحلیلی و دادهها و اطلاعات به دو ...
بیشتر
زیست‌پذیری شهری گفتمانی نیرومند را در توسعهی شهری و طراحی شهری بازتاب میدهد که در پیشینهی برنامهریزی شهری رواج پیدا کرده است. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف تحلیل شاخصهای منتخب زیست‌پذیری کالبدی در مناطق کلانشهر اهواز صورت گرفته است. این پژوهش از نوع کاربردی و از حیث روش، توصیفی- تحلیلی و دادهها و اطلاعات به دو روش کتابخانهای و پیمایشی جمعآوری شده است. در تجزیهوتحلیل دادهها از مدلهایTopsis ،Vikor، Sar و روش ترکیبی (ادغام)، بهره گرفته شد. نتایج نشان میدهد، منطقه 2 در رتبه اول ، منطقة 1 در رتبة 2 ، منطقة 6 در رتبة 3 ، منطقة 3 در رتبة 4، منطقه 8 در رتبه 5، منطقه 7 در رتبه 6 و منطقة 4 در رتبة آخر (نامطلوبترین ) قرارگرفته است. در کل، مناطق هفتگانة این شهر از حیث سطح زیست‌پذیری کالبدی در شاخصهای کیفیت مسکن، زیرساخت، تحرک شهری و شکل شهری متفاوت است، بهطوریکه به لحاظ سطح مطلوبیت زیست‌پذیری کالبدی تنها مناطق 2و 1 در سطح مطلوبیت کامل و مناطق 8،3،6 و4 نامطلوبترین مناطق زیست‌پذیری کالبدی مشخص شد. ارائه راهکارهای چون بازآفرینی بافت فرسوده شهری، توسعه حمل و نقل ارزان و توسعه زیرساخت و دسترسی، بهبود ساخت و ساز گام مؤثری در مسیر زیست‌پذیری کالبدی است.
علی اکبر عنابستانی؛ مهدی جوانشیری؛ سودابه احمدی
چکیده
امنیت در محیطهای مسکونی روستایی از جمله عوامل انسانی و محیطی است که با تاثیرپذیری از برنامهریزی و طراحی این مجموعه‌ها، کیفیت زندگی انسانها را ارتقاء می‌بخشد. هدف از انجام این پژوهش بررسی اثرگذاری برنامهریزی کالبدی بر امنیت ساکنین روستاهای مورد مطالعه بهویژه امنیت اجتماعی روستاییان است. پژوهش حاضر، از حیث هدف «کاربردی» ...
بیشتر
امنیت در محیطهای مسکونی روستایی از جمله عوامل انسانی و محیطی است که با تاثیرپذیری از برنامهریزی و طراحی این مجموعه‌ها، کیفیت زندگی انسانها را ارتقاء می‌بخشد. هدف از انجام این پژوهش بررسی اثرگذاری برنامهریزی کالبدی بر امنیت ساکنین روستاهای مورد مطالعه بهویژه امنیت اجتماعی روستاییان است. پژوهش حاضر، از حیث هدف «کاربردی» و به لحاظ روش و ماهیت «توصیفی - تحلیلی» است. واحد تحلیل، خانوارهای روستایی واقع در 3 دهستان تبادکان، طوس و درزآب است که دارای طرح هادی است که از مجموع 2356 خانوار روستایی، حجم نمونه‌ای با فرمول کوکران با خطای 075/0 درصد، تعداد 163 خانوار با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. سنجش میزان امنیت، توسط 13 شاخص امنیت اجتماعی و 11 شاخص برنامهریزی کالبدی صورت گرفته است. جهت تحلیل دادهها از آزمون‌های آماری پیرسون، آزمون تی تک نمونه‌ای، رگرسیون و تحلیل مسیر استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که متغیر برنامهریزی کالبدی در سطح روستاهای نمونه با میانگین 06/2 در حد متوسط به پایین است که با توجه به نتایج آزمون Tتک نمونه ای شاخص کیفیت ساختمان با مقدار 8.15 در برنامه‌ریزی‌های کالبدی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. متغیر امنیت اجتماعی نیز با میانگین 42/3 وضعیت متوسطی در بین روستاهای موردمطالعه داشته است و شاخص امنیت فردی با میانگین 73/2 در پایین‌ترین سطح قرار دارد. با توجه به نتایج همبستگی پیرسون مشخص شد بین برنامهریزی کالبدی و احساس امنیت اجتماعی رابطه معنی‌دار و مستقیم (045/۰) وجود دارد. نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان میدهد شاخصهای اندازه قطعات با ضریب تاثیر 255/0 و سازگاری با ضریب تاثیر 254/0 بیشترین میزان اثر را بر احساس امنیت اجتماعی دارد.
حمدالله سجاسی قیداری؛ ایدا صدرالسادات
چکیده
مطالعه حاضر با هدف بررسی اثرات توسعه گردشگری در نواحی روستایی و با تأکیـد بـر تغییرات کاربری اراضی انجام شده است؛ زیرا توسعه روزافزون فعالیتهای گردشگری به ویژه در روستاهای حاشیه پیرامون شهری، سبب تغییرات کالبدی گستردهای در روستاهای دارای جاذبه طبیعی شده است. دراین مطالعه از روششناسی توصیفی- تحلیلی با استفاده از شیوه کتابخانهای ...
بیشتر
مطالعه حاضر با هدف بررسی اثرات توسعه گردشگری در نواحی روستایی و با تأکیـد بـر تغییرات کاربری اراضی انجام شده است؛ زیرا توسعه روزافزون فعالیتهای گردشگری به ویژه در روستاهای حاشیه پیرامون شهری، سبب تغییرات کالبدی گستردهای در روستاهای دارای جاذبه طبیعی شده است. دراین مطالعه از روششناسی توصیفی- تحلیلی با استفاده از شیوه کتابخانهای و میـدانی در جمعآوری دادههـا استفاده شده است. دادهها بر اساس شاخصهای استخراج شده از ادبیات نظری و تکمیل 356 پرسشنامه محققساخته در 10 سکونتگاه روستایی با جاذبه گردشگری شهرستان بینالود انجام گرفته است. روایی پرسشنامه از طریق پانل تخصصی و پایایی آن نیز در مؤلفههای مختلف از طریق روش آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. برای تحلیـل دادههـا از آمـار توصیفی و آمار استنباطی شامل آزمونT تکنمونهای برای مقایسه میانگینهای شاخصها و مؤلفهها، آزمون همبستگی پیرسون و مدل رگرسیون استفاده شده است. همچنین از مدل اولویتبندی وایکور برای سنجـش بیشترین تغییرات کاربری اراضی در نواحی روستاییِ موردبررسی استفاده شد. یافتهها نشان میدهد که بین حضور گردشگران با مؤلفههای تغییرات کالبدی، تمایل به تغییر کاربری، تحولات ساختاری-ارتباطی و تحولات اقتصادی در روستاها ارتباط معناداری وجود دارد. همچنین یافتههای رگرسیونی گویای این نکته است که بخش قابل توجهی از متغیر وابسته (تغییرات کاربری) توسط متغیر مستقل (حضور گردشگران) قابل تبیین است و نیز بررسی نتایج رتبهبندی روستاهای مورد مطالعه به لحاظ تأثیرپذیری تغییرات کاربری اراضی از گردشگری نیز بیانگر این است که روستاهای مایان علیا، سفلی و وسطی بیشتر دچار تغییرات کاربری اراضی شدهاند.
عباس سعیدی؛ فرهاد عزیزپور؛ وحید ریاحی؛ عیوض امینی قواقلو
چکیده
در حال حاضر، پایداری به عنوان هدفی روشن در مرکز توجه تحولات جهانی قرار دارد. توسعه پایدار سرزمین در گرو پایداری نظام روستایی به عنوان زیر نظام تشکیل دهنده نظام سرزمین است و پایداری فضاهای روستایی در ابعاد مختلف میتواند نقش مؤثری در توسعه منطقهای و ملی داشته باشـد. پژوهش حاضر میکوشد تا قابلیتها و تنگناهای فضایی سکونتگاههای ...
بیشتر
در حال حاضر، پایداری به عنوان هدفی روشن در مرکز توجه تحولات جهانی قرار دارد. توسعه پایدار سرزمین در گرو پایداری نظام روستایی به عنوان زیر نظام تشکیل دهنده نظام سرزمین است و پایداری فضاهای روستایی در ابعاد مختلف میتواند نقش مؤثری در توسعه منطقهای و ملی داشته باشـد. پژوهش حاضر میکوشد تا قابلیتها و تنگناهای فضایی سکونتگاههای روستایی ناحیه باروق را در چارچوب توسعه پایدار شناسایی و تبیین نماید. این پژوهش از لحاظ هدف، ترکیبی از پژوهشهای بنیادی و کاربردی بوده و بر مبنای روش، از نوع توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری شامل 70 روستای دارای سکنه واقع در بخش باروق بوده که 32 روستا با روش لایهبندی و با استفاده از چهار معیار مربوط به توسعه پایدار انتخاب شدند. برای جمعآوری دادهها و اطلاعات مورد نیاز، از دو روش اسنادی و میدانی استفاده شد. یافتههای پژوهش حاضر بیانگر آن است که روستاهای ناحیه باروق در وضعیت «ناپایداری ضعیف» قرار گرفته و از وضعیت پایداری مطلوبی برخوردار نیستند. همچنین، بررسی ابعاد چهارگانه پایداری نیز نشان داده است که هر یک از ابعاد محیطی- اکولوژیک، کالبدی- فضایی، اجتماعی و اقتصادی نیز در وضعیت «ناپایداری ضعیف» قرار دارند. در این میان، بیشترین میزان ناپایداری مربوط به بعد اقتصادی بوده است. میزان پایداری در سطح روستاهای ناحیه نشان میدهد که حدود 43 درصد از سکونتگاهها در وضعیت ناپایداری قوی، 25 درصد ناپایداری ضعیف، 25 درصد پایداری ضعیف و فقط 6 درصد پایداری قوی قرار گرفتهاند. وضعیت پایداری روستاها در سطح ناحیه از جنبه فضایی بدین صورت است که از سمت غرب به سمت شرق پایداری روستاها کاهش مییابد. به عبارتی دیگر، روستاهای استقرار یافته در بخش کوهستانی نسبت به روستاهای پایکوهی و دشتی ناپایدارتر هستند. روستاهای پایدار و نسبتاً پایدار نیز در بخش غربی و دشتی ناحیه استقرار دارند. این وضعیت نشان میدهد که الگوی فضایی پایداری، خوشهای است. بر پایه یافته ها، عوامل اجتماعی با میزان 392/0 بیشترین تأثیر و عوامل محیطی- اکولوژیک با میزان 186/0 کمترین تأثیر را بر ناپایداری سکونتگاههای روستایی- ناحیه داشتهاند. همچنین، عوامل اقتصادی و کالبدی- فضایی هر کدام به ترتیب 338/0 و 324/0 بر ناپایداری سکونتگاههای روستایی اثرگذار بودهاند.
علی اکبر عنابستانی؛ مهدی نادریان‌فر
چکیده
طرحهای هادی با هدف دستیابی به زندگی مطلوب و رضایتبخش در مناطق روستایی اجرا شده است. بر این اساس، ارزیابی کیفیت محیطی روستاهایی که در آنها طرح هادی اجراشده، با توجه به اثرگذاری آن بر فضاهای اکولوژی بهعنوان رویکردی اجتناب‌ناپذیر در حوزۀ برنامهریزی روستایی امری ضروری به نظر میرسد. با توجه به اهمیت موضوع، در این تحقیق ...
بیشتر
طرحهای هادی با هدف دستیابی به زندگی مطلوب و رضایتبخش در مناطق روستایی اجرا شده است. بر این اساس، ارزیابی کیفیت محیطی روستاهایی که در آنها طرح هادی اجراشده، با توجه به اثرگذاری آن بر فضاهای اکولوژی بهعنوان رویکردی اجتناب‌ناپذیر در حوزۀ برنامهریزی روستایی امری ضروری به نظر میرسد. با توجه به اهمیت موضوع، در این تحقیق تلاش شده است تا تأثیر اجرای طرحهای هادی بر بهبود کیفیت محیطی سکونتگاههای روستایی مورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیق حاضر، توصیفی- تحلیلی و مبنی بر بررسی منابع اسنادی و بررسیهای میدانی با تکیه بر تکمیل پرسشنامه بوده است. جامعه آماری تحقیق، شامل تمامی روستاهایی (18 روستا) که در آنها طرح هادی اجرا و از میان آنها هشت روستا که حداقل پنج سال از زمان اجرای طرح هادی سپری‌شده به روش نمونهگیری انتخاب و سپس با توجه به تعداد خانوارهای ساکن در روستاهای نمونه و استفاده از فرمول کوکران، تعداد 227 خانوار بهعنوان حجم نمونه خانوار محاسبه شد. تجزیهوتحلیل اطلاعات، با استفاده از نرمافزارهای ArcGIS و SPSS انجام گرفته است. نتایج آزمون ویلکاکسون گویای آن است که اجرای طرح هادی در روستاهای محدوده موردمطالعه بر بهبود کیفیت محیطی سکونتگاههای روستایی مؤثر بوده است. همچنین، نتایج حاصل از آزمـون تحلیل واریانس یک‌طرفه نشان میدهد که اجرای طرحهای هادی بر مؤلفههای کالبدی – فیزیکی، زیباشناختی و ادراک بصـری تأثیـرگذاری بیشتری نسب به سایر مؤلفهها در کیفیت محیطی سکونتگاههای روستایی بر جای گذاشته است.
احمد پوراحمد؛ علیرضا گروسی؛ ابوالفضل نوری
دوره 2، شماره 4 ، دی 1394، ، صفحه 21-33
چکیده
مقوله مسکن، امروزه نه تنها بهعنوان یک سرپناه، بلکه بهعنوان هویت، امنیت و منبع سرمایه در بین ساکنان یک شهر مطرح است. فقدان منابع کافی، ضعف مدیریت اقتصادی، نداشتن برنامهریزی جامع مسکن و سایر نارساییهایی که در زیرساختهای اقتصادی وجود دارد از یکسو و افزایش جمعیت شهرنشین از سویی دیگر تامین سرپناه در کشورهای در حال توسعه ...
بیشتر
مقوله مسکن، امروزه نه تنها بهعنوان یک سرپناه، بلکه بهعنوان هویت، امنیت و منبع سرمایه در بین ساکنان یک شهر مطرح است. فقدان منابع کافی، ضعف مدیریت اقتصادی، نداشتن برنامهریزی جامع مسکن و سایر نارساییهایی که در زیرساختهای اقتصادی وجود دارد از یکسو و افزایش جمعیت شهرنشین از سویی دیگر تامین سرپناه در کشورهای در حال توسعه را بهشکلی پیچیده و چند بُعدی درآوردهاست. برای دستیابی به برنامهریزی مطلوب مسکن باید تمام جوانب وضع موجود مسکن و تسهیلات مربوط را مورد بررسی و تجزیهوتحلیل قرار داد. شناسایی و تطبیق شاخصهای مسکن موجود با شاخصهای مسکن در شهر سالم در جهت تحقق سکونتگاه مطلوب امری مهم در توسعه مطلوب شهری بهشمار میآید. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و روش آن تحلیلی ـ توصیفی است و دادهها و اطلاعات موجود در آن از سرشماریهای موجود و دادههای مرکز آمار در سال 1390 استخراج شده است. در این مقاله، سعی شده است تا به این پرسش که "وضعیت موجود مسکن در شهرستان نظرآباد به لحاظ شاخصهای کمی و کیفی چگونه است؟" پاسخ دادهشود و یک مقایسه‌ای تطبیقی با شاخصهای مسکن در سطح استان البرز و متوسط کشوری و شاخصهای مسکن در شهر سالم انجام شود. با توجه به نتایج حاصل از ارزیابی و مقایسه شاخصها کمّی و کیفی مسکن، وضعیت شاخصهای مسکن شهرستان نظرآباد در حالت کلی نسبت به شاخصهای مسکن استان، کشور و شهر سالم مطلوب و مثبت ارزیابی میشوند.
قدیر فیروزنیا؛ نسرین آذرباد؛ فاطمه هاشمی ارکوینی
دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 21-38
چکیده
تولید محصولات باغی و فروش آن در بازار مصرف شهری می تواند برای روستاییان ایجاد اشتغال و درآمد کرده و بازگشت این سرمایه به داخل روستا باعث ایجاد خدمات زیربنایی و رفاهی و بطور کلی توسعه اقتصادی ـ اجتماعی روستا گردد. این پژوهش به بررسی میزان تاثیر پیوندهای ناشی از تولید محصولات باغی بر تحقق توسعه پایدار روستایی، در دهستان سولقان بعنوان ...
بیشتر
تولید محصولات باغی و فروش آن در بازار مصرف شهری می تواند برای روستاییان ایجاد اشتغال و درآمد کرده و بازگشت این سرمایه به داخل روستا باعث ایجاد خدمات زیربنایی و رفاهی و بطور کلی توسعه اقتصادی ـ اجتماعی روستا گردد. این پژوهش به بررسی میزان تاثیر پیوندهای ناشی از تولید محصولات باغی بر تحقق توسعه پایدار روستایی، در دهستان سولقان بعنوان تولید کننده و شهر تهران بعنوان بازار مصرف، می پردازد. مطالعه در 6 روستای منتخب که با توجه به تعداد جمعیت و فاصله تا مرکز بخش و استمرار تولید محصولات باغی انتخاب شده، انجام پذیرفته است. بر اساس مطالعات انجام شده در این منطقه، با توجه به ویژگیهای طبیعی و اقلیمی شرایط نسبتا مساعدی جهت رشد و توسعه باغداری فراهم آورده، چنانچه باغداری مهم ترین بخش از فعالیتهای اقتصادی ناحیه مورد مطالعه است. نتایج این تحقیق که با روش توصیفی ـ تحلیلی و استفاده از داده ها و اطلاعات کتابخانه ای و میدانی )تکمیل 237 پرسشنامه) انجام گرفته، نشان داد که رابطه منتج از تولید محصولات باغی بین ناحیه مورد مطالعه و شهر تهران در تحقق توسعه پایدار روستایی موثر می باشد. البته در این زمینه مشکلاتی همچون کوچک بودن قطعات اراضی باغی و به تبع آن نظام بهره برداری خرده مالکی و استفاده سنتی از منابع آب وجود دارد.
مسعود تقوایی؛ حسین کیومرثی
دوره 1، شماره 2 ، اردیبهشت 1392، ، صفحه 25-36
چکیده
رشد سریع شهرنشینی در کشورهای درحال توسعه بازتابهای کالبدی ـ فضایی بسیاری را به همراه داشته است که از جمله آنها میتوان به عدم توزیع بهینه کاربریهای خدماتی در شهرها به خصوص کلانشهرهای کشور اشاره نمود. شهر شیراز به عنوان یکی از کلانشهرهای کشور نیز این قاعده مستثنی نیست، به طوری که تمرکز شدید کاربریها در چند ناحیه خاص شهر، ...
بیشتر
رشد سریع شهرنشینی در کشورهای درحال توسعه بازتابهای کالبدی ـ فضایی بسیاری را به همراه داشته است که از جمله آنها میتوان به عدم توزیع بهینه کاربریهای خدماتی در شهرها به خصوص کلانشهرهای کشور اشاره نمود. شهر شیراز به عنوان یکی از کلانشهرهای کشور نیز این قاعده مستثنی نیست، به طوری که تمرکز شدید کاربریها در چند ناحیه خاص شهر، سبب محرومیت سایر نواحی از امکانات و خدمات شهری شده است. یکی از این نوع کاربریهای پارکهای شهری است که علاوه بر نقش غیرقابل انکار آنها در تلطیف هوای شهر، در افزایش سلامت شهروندان نیز نقش بسزایی بر عهده دارند. بررسی توزیع فضایی پارکهای ناحیهای و منطقهای شهر شیراز حاکی از تمرکز شدید این نوع پارکها در مرکز شهر و نواحی مجاور آن میباشد که دسترسی مطلوب یه اینگونه پارکها را برای شهروندان با مشکل روبرو کرده است و حوزه نفوذ موجود پارکهای شهری با درصد بسیار بالایی دارای پوشش مشترک میباشند. لذا در پژوهش حاضر سعی بر آن شده است تا بهترین مکانهای ایجاد پارک شهری در شهر شیراز شناسایی شود. در نتیجه ابتدا معیارهای موثر در مکانیابی پارکهای شهری از نقشه کاربری اراضی وضع موجود شهر شیراز مستخرج و سپس با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی به وزن دهی به معیارها و زیرمعیارها پرداخته شد و در نهایت با استفاده از تحلیل شبکه و تعیین حوزه نفوذ، 14 پارک ناحیهای و 3 پارک منطقهای در مکانهای مناسب پیشنهاد گردید.
محسن سرتیپی پور
دوره 1، شماره 3 ، شهریور 1392، ، صفحه 25-36
چکیده
ایران کشوری پهناور با بالغ بر 63898 روستاست که محدوده ای نزدیک به 60% از وسعت سرزمینی ایران را به خود اختصاص داده اند. جمعیت ساکن در محدوده های روستایی کشور حدود 23 میلیون نفر (مرکز آمار ایران، 1385) است. طی سال های اخیر تامین محیط و مسکن مناسب برای روستائیان همواره مورد توجه بوده و از حدود دو دهه قبل طرح ملی ساخت سالانه 200000 واحد مسکونی روستایی ...
بیشتر
ایران کشوری پهناور با بالغ بر 63898 روستاست که محدوده ای نزدیک به 60% از وسعت سرزمینی ایران را به خود اختصاص داده اند. جمعیت ساکن در محدوده های روستایی کشور حدود 23 میلیون نفر (مرکز آمار ایران، 1385) است. طی سال های اخیر تامین محیط و مسکن مناسب برای روستائیان همواره مورد توجه بوده و از حدود دو دهه قبل طرح ملی ساخت سالانه 200000 واحد مسکونی روستایی در حال اجرا بوده است. استان مرکزی با 419184 نفر جمعیت روستایی و 1278 روستا، و مساحتی بالغ بر 29125 کیلومترمربع از کشور (8/1 % ) از جمله استان هایی است که این طرح در آن اجرا می شود. مطابق آمار سال 85 مرکز آمار ایران 99842 واحد مسکونی روستایی در این استان وجود دارد که نوسازی آن ها شروع شده و طی برنامه چهارم توسعه سالانه حدود 4500 واحد مسکونی جدید در آن اجرا شده که این روند در برنامه پنجم توسعه نیز ادامه خواهد داشت. وجود نمونه های ارزنده مسکن بومی روستایی در استان و ضرورت اطلاع از ویژگی ها و ارزش های پایدار آن ها با این دورنما که چنین ارزش هایی می تواند در طرح مسکن جدید بکار گرفته شود، ضرورت مطالعات معماری مسکن در این استان را از اهمیت ویژهای برخوردار نموده است. مقاله پیش روی با هدف شناخت مسکن روستایی این استان و معرفی گونه های عمده و رایج مسکن تهیه شده و شامل سه بخش است. بخش نخست به بررسی کلیات موضوعی، مقدمه، روش تحقیق، معرفی استان و روش انتخاب 35 روستای نمونه از میان 1287 روستای موجود استان و 102 واحد مسکونی نمونه اختصاص دارد. بخش دوم به معرفی ویژگی های مسکن و عناصر تشکیل دهنده آن می پردازد. بخش سوم به یافته های پژوهش و معرفی گونه های غالب و مورد اقبال مسکن، جمع بندی و نتیجه گیری اختصاص دارد.
مجتبی رفیعیان؛ فرشاد نوریان؛ هادی رضایی راد
دوره 4، شماره 3 ، آذر 1396، ، صفحه 25-36
چکیده
انرژی حرارتی سطوح شهری (LST) متغیر کلیدی برای کنترل ارتباط بین شار حرارت تابشی، نهفته و محسوس است. بدین ترتیب تحلیل و درک پویایی LST و شناسایی ارتباط آن با تغییرات منشاء انسانی برای مدلسازی، پیش‌بینی تغییرات محیطی و، سرانجام، سیاستگذاری شهری لازم است. از سوی دیگر، هم افزایش مقدار پوشش گیاهی یکی از کاراترین استراتژیهای کاهش اثرات ...
بیشتر
انرژی حرارتی سطوح شهری (LST) متغیر کلیدی برای کنترل ارتباط بین شار حرارت تابشی، نهفته و محسوس است. بدین ترتیب تحلیل و درک پویایی LST و شناسایی ارتباط آن با تغییرات منشاء انسانی برای مدلسازی، پیش‌بینی تغییرات محیطی و، سرانجام، سیاستگذاری شهری لازم است. از سوی دیگر، هم افزایش مقدار پوشش گیاهی یکی از کاراترین استراتژیهای کاهش اثرات خرده اقلیم شهری است. بنابراین، تحلیل روند تغییرات حرارتی سطوح و میزان همبستگی فضایی سبزینگی گیاهی با این پدیده در اثر تحولات شهرنشینی و شهرسازی شهر تهران، بین سالهای 1395-1382 شمسی مورد پژوهش واقع شده است. تصاویر ماهواره‌ای بدون پوشش ابری و صاف کلانشهر تهران توسط ماهوارۀ Landsat8 برای مرداد ماه سال 1395 و ماهوارۀ Aster برای مرداد ماه سال 1382 به کمک نرمافزار Envi و، از طریق الگوریتم‌های مختلف در سنجش از دور به الگوهای فضایی میزان حرارت سطوح و شاخص پوشش گیاهی نرمال شده (NDVI) کلانشهر تهران تبدیل شده است. خروجی‌های فضایی نشان میدهد در طی تقریباً یک دهه اخیر کمینه انرژی حرارتی سطوح c̊ 3.67 و میانگین انرژی حرارتی سطوح به میزان c̊ 0.47 با کاهش همراه بوده و این در صورتی است که میانگین مقدار شاخص پوشش گیاهی نرمال شده هم از 0.06- به 0.10 افزایش یافته است. همچنین برآورد همبستگی فضایی شاخص NDVI با LST در یک دهۀ اخیر در مناطق 22گانه شهر تهران هم حاکی از کاهش 0.02 است. این کاهش همبستگی نشان از افزایش نقش فعالیتهای انسانی بر میزان دما و انرژی حرارتی سطوح شهری دارد. بنابراین، با توجه به نتایج بهدست آمده جهت کاهش مصرف انرژی شهری که در راستای به تعادل رساندن انرژی سطوح شهری است، نقش الگوهای مختلف توسعۀ کالبدی شهر بیش از پیش نمایان می‌گردد.
عارف ظهیرنژاد؛ هاشم داداش‌پور
چکیده
تمایزات فضایی- اجتماعی و جدایی‌گزینی به طور واضحی به فهم ساختارهای اجتماعی و فضایی مناطق کمک میکند. منطقه کلان‌شهری اصفهان به علت نرخ رشد غیر طبیعی بالا و مهاجرت‌های اقشار مختلف با ویژگیهای اجتماعی- اقتصادی متفاوت به آن، کیفیتهای زندگی متباینی را در سکونتگاههای مختلف آن ارائه میدهد که خود سبب جدایی‌گزینی فضایی- اجتماعی ...
بیشتر
تمایزات فضایی- اجتماعی و جدایی‌گزینی به طور واضحی به فهم ساختارهای اجتماعی و فضایی مناطق کمک میکند. منطقه کلان‌شهری اصفهان به علت نرخ رشد غیر طبیعی بالا و مهاجرت‌های اقشار مختلف با ویژگیهای اجتماعی- اقتصادی متفاوت به آن، کیفیتهای زندگی متباینی را در سکونتگاههای مختلف آن ارائه میدهد که خود سبب جدایی‌گزینی فضایی- اجتماعی شده است. هدف این مقاله، اندازه‌گیری میزان جدایی‌گزینی فضایی-اجتماعی گروه‌های شغلی و تحصیلی و ارائه الگوهای فضایی آن در محدوده مورد مطالعه است. پژوهش حاضر از لحاظ روش کار، پژوهشی کمی، از نظر هدف، توصیفی محور، ماهیت آن، پژوهشی کاربردی، و از نظر راهبرد پژوهش، از نوع استقرایی است. با استفاده از دادههای سرشماری نفوس و مسکن سال 1390، 14 شاخص تک گروهی، از طریق نرم افزارGeo-Segregation Analyzer محاسبه و الگوهای هریک از طبقات دو گروه، از طریق روش‌های ضریب مکانی و لکه‌های داغ بر حسب شاخص گتیس ارد-جی آی در محیط نرم افزار Arc GIS 10.4 ترسیم شد. نتایج تحقیق نشان داد که در کل، این منطقه به دلیل کم بودن میزان جدایی‌گزینی در آن، همگنی نسبی را داراست. اما از نظر طبقات شغلی، سکونتگاههای شرقی وضعیت بسیار نامناسبی را دارند به گونه‌ای که عمده تمرکز و خوشه‌بندی طبقه شغلی پایین در این بخش از منطقه قرار دارد. از نظر طبقات تحصیلی، نیمه غربی جدایی‌گزینی کمتری را نسبت به نیمه شرقی دارد اما همچنان در مرکز نابرابریهای قابل توجهی وجود دارد.
علیرضا بهراد؛ پرویز اکبری؛ ملیحه احمدی
چکیده
طرح مسکن مهر با هدف خانه‌دار کردن دهک‌های پایین جامعه در دولت نهم مطرح شده است که ابعاد کیفی- کالبدی آن از دو زاویه قابل بررسی است؛ اول، کالبد مسکن به عنوان یک واحد مسکونی، دوم رابطه کالبدی مسکن با محیط مسکونی خود که به نوعی شاخص اجتماعی بوده و نقش و جایگاه مسکن در توسعه شهر مطرح میکند. با توجه به اهمیت مقوله مسکن و به خصوص مسکن مهر ...
بیشتر
طرح مسکن مهر با هدف خانه‌دار کردن دهک‌های پایین جامعه در دولت نهم مطرح شده است که ابعاد کیفی- کالبدی آن از دو زاویه قابل بررسی است؛ اول، کالبد مسکن به عنوان یک واحد مسکونی، دوم رابطه کالبدی مسکن با محیط مسکونی خود که به نوعی شاخص اجتماعی بوده و نقش و جایگاه مسکن در توسعه شهر مطرح میکند. با توجه به اهمیت مقوله مسکن و به خصوص مسکن مهر شهر کرمان نیاز است؛ مؤلفههای مسکن با کیفیت از نظر کالبدی جمع‌بندی شود تا به عنوان الگویی در ساخت و سازها و ارزیابی مسکن مهر مورد استفاده قرار گیرد. هدف این پژوهش تعیین مؤلفههای کیفی مسکن مهر از نظر شاخصهای کالبدی مسکن سعی در پاسخ به این سؤال که مؤلفههای تأثیرگذار بر کیفیت کالبدی مسکن مهر کدام هستند. هدف این پژوهش توسعه‌ای-کاربردی و از نظر نحوه گردآوری دادهها، تحلیلی- توصیفی است و از نتایج دو مدل AHP و TOPSIS برای تحلیل استفاده شده است. دراین پژوهش شش مؤلفه اصلی: شکل و الگوی مسکن، استحکام و ایمنی مسکن، کیفیت محیطی، دسترسی، زیرساخت، کاربری زمین» در نظر گرفته شده است، که در دو موقعیت آلترناتیو «کالبدی و کیفی» مختلف بر مبنای میزان اهمیت نسبی مورد بررسی قرار گرفتهاند. تجزیه و تحلیل نتایج پژوهش نشان میدهد، با توجه به زیر معیارها مورد بررسی معیار شکل و الگوی مسکن و در ماتریس بی‌مقیاس کاربری زمین بیشترین اهمیت میباشد و در نهایت مقایسه نتایج وزن نهایی نشان دهند برتری نتایج آلترناتیو کیفی است.
محمود فال سلیمان؛ جواد میکانیکی؛ مهشاد اقتداری
چکیده
یکی از ابتکارات قانون شوراها تعریف یک مقام اجرایی به نام دهیار در هر روستا است، که وظیفه اجرای مصوبات شورای اسلامی روستا را بر عهده دارد .دهیاران بهعنوان مدیران روستایی و صاحبان منابع و اختیارات در خور توجه، در صورت داشتن انگیزه و مهارت های لازم می‌توانند نقش مهمی در توسعه روستایی ایفاکنند. با گذشت حدود دو دهه از فعالیتهای ...
بیشتر
یکی از ابتکارات قانون شوراها تعریف یک مقام اجرایی به نام دهیار در هر روستا است، که وظیفه اجرای مصوبات شورای اسلامی روستا را بر عهده دارد .دهیاران بهعنوان مدیران روستایی و صاحبان منابع و اختیارات در خور توجه، در صورت داشتن انگیزه و مهارت های لازم می‌توانند نقش مهمی در توسعه روستایی ایفاکنند. با گذشت حدود دو دهه از فعالیتهای دهیاریها در کشور لزوم شناخت عملکرد دهیاریها در قالب چهار شاخص کالبدی و عمرانی، زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی گنجانده میشود در این پژوهش هدف ارزیابی عملکرد مدیریت نوین روستایی روستاهای شهرستان عنبرآباد میباشد. مقاله حاضر حاصل یک پژوهش پیمایشی بوده، که با استفاده از نمونه گیری تصادفی تعداد40روستا و با استفاده از فرمول کوکران180 خانوار بهعنوان حجم جامعه نمونه که به صورت حداکثری مقدار حجم نمونه (14520) به دست آمده بر اساس واریانس متغیرهای موجود در تحقیق (./119) مشخص و به نسبت جمعیت و بعد خانوار در هر روستا پرسشگری انجام و سپس تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از نرمافزار spssو مدل waspas انجام شد. نتایج نظرسنجی از مردم روستاها نشان داد که تاثیر عملکرد دهیاران بر بهبود وضعیت کالبدی و عمرانی، زیست‌محیطی و اجتماعی درحد متوسط و بر بهبود وضعیت اقتصادی در سطح زیاد ارزیابی‌شده است. همچنین نتایج مدل (waspas) نشان داد دهیاری جهادآباد، علیآباد، گرمسار و مردهک به ترتیب رتبه اول تا چهارم را به لحاظ اولویتبندی عملکرد دهیاریهایی در بین دهیاریهای شهرستان عنبرآباد دارا میباشند.
