با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای شهرسازی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه شهرسازی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

طرح مسکن مهر با هدف خانه‌دار کردن دهک‌های پایین جامعه در دولت نهم مطرح شده است که ابعاد کیفی- کالبدی آن از دو زاویه قابل بررسی است؛ اول، کالبد مسکن به عنوان یک واحد مسکونی، دوم رابطه کالبدی مسکن با محیط مسکونی خود که به نوعی شاخص اجتماعی بوده و نقش و جایگاه مسکن در توسعه شهر مطرح می‌کند. با توجه به اهمیت مقوله مسکن و به خصوص مسکن مهر شهر کرمان نیاز است؛ مؤلفه‌های مسکن با کیفیت از نظر کالبدی جمع‌بندی شود تا به عنوان الگویی در ساخت و سازها و ارزیابی مسکن مهر مورد استفاده قرار گیرد. هدف این پژوهش تعیین مؤلفه‌های کیفی مسکن مهر از نظر شاخص‌های کالبدی مسکن سعی در پاسخ به این سؤال که مؤلفه‌های تأثیرگذار بر کیفیت کالبدی مسکن مهر کدام هستند. هدف این پژوهش توسعه‌ای-کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده‌ها، تحلیلی- توصیفی است و از نتایج دو مدل AHP و TOPSIS برای تحلیل استفاده شده است. دراین پژوهش شش مؤلفه اصلی: شکل و الگوی مسکن، استحکام و ایمنی مسکن، کیفیت محیطی، دسترسی، زیرساخت، کاربری زمین» در نظر گرفته شده است، که در دو موقعیت آلترناتیو «کالبدی و کیفی» مختلف بر مبنای میزان اهمیت نسبی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. تجزیه و تحلیل نتایج پژوهش نشان می‌دهد، با توجه به زیر معیارها مورد بررسی معیار شکل و الگوی مسکن و در ماتریس بی‌مقیاس کاربری زمین بیشترین اهمیت می‌باشد و در نهایت مقایسه نتایج وزن نهایی نشان دهند برتری نتایج آلترناتیو کیفی است.

کلیدواژه‌ها

ابراهیم‌زاده، عیسی، قاسمی، عزت‌الله (1394) ارزیابی شاخص‌های کالبدی مسکن شهری با رویکرد توسـعة پایـدار نمونـة مـوردی شهر سامان، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 7(26) 83-104.
احدنژاد روشتی، محسن، محمدی حمیدی، سمیه، موسوی، میرنجف، (1395) دسترسی به خدمات عمومی شهری با تأکید بر رویکرد عدالت اجتماعی در شهر با استفاده از GIS (نمونه‌ی موردی: خدمات آموزشی مقطع راهنمایی شهر میاندوآب). مجله آمایش جغرافیایی فضا، 6 (21)، 125-140.
آصفی، مازیار، ایمانی، الناز (1395) باز تعریف الگوهای طراحی مسکن مطلوب ایرانی- اسلامی معاصر با ارزیابی کیفی خانه‌های سنتی. مجله پژوهش‌های معماری اسلامی، ۴ (۲)، ۵۶-۷۴.
امین صالحی، فرزین (1387) ارتقای کیفیت محیط سکونت در مجتمع‌های بلند مرتبه و ارائه راهکارهای مناسب، نمونه مطالعاتی شهرک اکباتان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری و منطق‌های، دانشگاه تربیت مدرس.
ایـزدی، محمدسـعید (1389) ایجاد سـرزندگی اجتماعـی و اقتصـادی از طریـق تجهیـز و توسـعه فضـای عمومـی: پروژه‌هـای محـرک توسـعه، راهـکاری بـرای تحقـق برنامه‌های بازآفرینـی محالت و مراکز شـهری، فصلنامـه
تحلیلی، پژوهشـی معماری و شهرسـازی جسـتارهای شهرسـازی، شـماره 32، 22- 2.
ایمان، محمدتقی و کاوه، مهدی (1391) سنجش میزان رضایت زندگی در میان ساکنان مسکن مهر فولادشهر اصفهان، نشریه مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال دوم، شماره پنجم، 1-32.
پورمحمد، محمد رضا (1393) ارزیابی پروژه‌های مسکن مهر شهر زنجان. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره 14، شماره33.
حبیبی، کیومرث، بهزادفر، مصطفی، ترابی، کمال و محکی، وحید (1389) نقد و آسیب‌شناسی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی عملیاتی مسکن مهر در ایران، فصلنامه آبادی، سال بیستم، شماره 69، 13-6.
حسینی، سیدباقر و نوروزیان ملکی، سعید (1386) « نقش دسترسی‌ها در میزان مشارکت و حضور شهروندان در محلات مسکونی»، مجلۀ فناوری و آموزش، شماره (2) سال 1386، 125-134 .
حکمت‌نیا، حسن؛ موسوی، میرنجف (1385) کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای، انتشارات علم نـوین، یزد.
خادم‌الحسینی، احمد، منصوریان، حسین و ستاری، محمدحسین (1389) سنجش کیفیت ذهنی زندگی در نواحی شهری، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال اول، شماره 3، 45-60.
رضائی، محمدرضا، کمالی‌زاده، یعقوب (1391) ارزیابی میزان رضایت‌مندی ساکنان از مجتمع‌های مسکن مهر (مطالعه موردی: سایت مسکن مهر فاطمیه شهر یزد). فصلنامه مطالعات شهری، 2(5)، 13-26.
زیاری، کرامت‌الله، آروین، محمود، فرهادی‌خواه، حسین (1396) ارزیابی وضعیت شاخص‌های مسکن‌گزینی در شهر (نمونه موردی: شهر اهواز). مطالعات مدیریت شهری، 9(30)، 49-63.
ستارزاده، داوود (1388) بررسی شاخص‌های جمعیتی مسـکن ایـران در سـال 1385، فصـلنامة جمعیـت، شمارة، 67 و 68، 79-57.
سجادی، ژیلا، پارسی‌پور، حسن (1392) بررسی مکان‌گزینی مسکن و اثرات آن بر الگوهای توسعه شهری، مجله آمایش جغرافیایی فضا، 3(7)، 87-101.
سرایی، آرش (1382). تأسیسات شهری، نیازمند مدیریت واحد، مجله شهرداری‌ها، شماره 57،10 -5،
شفقی، سیروس، خوب آیند، سعید (1380) شیوه‌های تأمین مسکن برای افراد کم درآمد شهری، مجلة مسکن و محـیط روسـتا، 95 و 96، 77-63.
شکوهی، محمد و ارفعی، جواد (1394) بررسی میزان رضایت ساکنان از مسکن مهر شهر بجستان، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 6، شماره 42-22.
عابدین درکوش، سعید (1386) درآمدی براقتصاد شهری چاپ هشتم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
عزیزی، محمدمهدی (1383) جایگاه شاخص‌های مسکن در فرایند برنامه‌ریزی مسـکن، نشـریة علمـی پژوهشـی هنرهـای زیبـا، فصلنامة علمی- پژوهشی هنرهای زیبا
تهران، (پاییز)، تهران، 17، 42-31.
عزیزی، محمدمهدی و محمدنژاد، صارم ملک (1387) بررسی تطبیقی دو الگوی مجتمع‌های مسکونی (متعارف و بلندمرتبه) مورد مطالعه: مجتمع‌های مسکونی نور و اسکان تهران. مجله هنرهای زیبا، شماره 17، 35-27.
عینی‌فر، علیرضا، علی نیای مطلق، ایوب (1393) تبیین مفهوم بیرون و درون در فضاهای مابین مسکن آپارتمانی "مطالعه موردی بالکن در سه نمونه از مجموعه‌های مسکونی تهران". نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 19(2)، 55-66.
مدی، حسن (1393) آسیب‌شناسی فرهنگ و معماری ایرانی در مسکن مهرقزوین، همایش ملی معماری و شهرسازی انسانگرا، دانشگاه آزاد اسلامی قزوین.
مرکز مطالعات و خدمات تخصصی شـهری و روسـتایی (1385) مـدیریت خــدمات شــهری، پژوهشــکده علــوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی، انتشارات سـازمان شهرداری‏ها و دهیاری‏های کشور.
مشکینی، ابوالفضل و ضابطیان، الهام (1391) ارزیابی مکانیابی پروژه‌های مسکن مهر نمونه موردی استان یزد، با رویکرد کالبدی-زیست محیطی، با استفاده از مدل سلسله مراتب AHP فصلنامه مطالعات شهری، شماره2، 70-57.
ملکیی، سعید (1387) بررسی نقش شاخص‌های اجتماعی مسکن در برنامه‌ریز توسعه مسکن در شهر ایلام، مجله مسکن و انقلاب، شماره 104، 65-65.
ناظمی، الهام (1392). بررسی شاخص‌های کیفیت مسکن مناسب در طرح مسکن مهر نمونه موردی: استان اصفهان، اولین همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان.
Akbari, N. Zahedi Keyvan, M. (2008) Application of multi-index ranking and decision making methods of the Ministry of the Interior. Tehran. Publications of the Organization of Municipalities and Dignitaries of the country, First Edition, Tehran, p.190-196.
Biddulph, Mike. (2007) "Introduction to ResidentialLayout",Oxford,Elsevier.pp.18.
EbrahimZadeh,Isa.,Taramian,Hossein.,Kazemi zad, Shamsollah, (2010), Role of Sistan's Civilization on Cultural Tourism
in the South East of Iran. Fourth International Congress of the Islamic World Geographers, P.1-16.
Jankowski, P, (1995), Integrating geographical information systems and multiple criteria decision–making methods, International journal of Geographical information science, 9 (3)pp. 270.
Johnson et al. (1997), “Meanings of environmental terms”. Journal of Environmental Quality26: 581-589.
Kearney,AnneR.2006.ResidentialDevelopment Patterns and Neighborhood Satisfaction, Impacts of Density and Nearby Nature. Environment and Behavior 38: 112-139.
Mahdavi, Masoud., Berenjkar, Afsaneh, (2013), Ranking Rural Districts of Anzali Based on Land use Changes (by using the hierarchy process model AHP). Journal of Regional Planning, Third Year, No.12, P. 49-60.
Marans, R. W.; Couper, M.; (2000). Measuring the quality of community life: a program for longitudinal and comparative international research, In: Proceedings of the Second International Conference on Quality of Life in Cities, vol: 2, Singapore.
Tawafik,Farhad,(1990). " and Architecture for Center, Edition First), Housing (Collection Topics and Methods of Urban Studies Urban,", Housing and Development ,Tehran.
UN-HABITAT(2005 ). Slums of the World: the Face of Urban Poverty in the New Millennium. http://www.unhabitat.org.
Vestergaard,Hedvig.(2002).Danish housing system,policytrends and research.
Williams, K.; Burton, E.; Jenks, M.; (2000). Achieving Sustainable Urban Form, Spon Press,London & New York.