با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا دانشگاه گلستان

2 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه گلستان

چکیده

شناخت نابرابری­ها و توزیع نامناسب امکانات، در چارچوب محدوده­های جغرافیایی مختلف قابل طرح است و لازمه گام برداشتن در این راستا، شناخت وضعیت موجود هر یک از اجزای مجموعه­های برنامه­ریزی، اعم از استان، شهرستان و شهر، و در نتیجه پی­بردن به اختلافات و تفاوت­های موجود و سیاستگذاری با هدف رفع و کاهش نابرابری­ها در هر یک از این فضاهاست، چرا که فضا یک بعد اساسی و بنیادی در جامعه انسانی است و عدالت و بی­عدالتی در فضا نمایان می­شود. با این تفاسیر هدف مقاله حاضر، تعیین پراکنش خدمات شهری در سطح شهرها و به بیانی دیگر درجه توسعه و میزان نابرابری­های ناحیه­ای در مناطق 29 گانه شهری استان گلستان است. روش پژوهش توصیفی– تحلیلی است و از مدل­های آماری و کمی استفاده شده است. برای شناخت سطوح برخورداری مناطق شهری استان گلستان، با استفاده از آمار و اطلاعات سالنامه آماری سال 1394ش، از شاخص­های خدمات شهری استفاده و نتایج آن با بهره­گیری از مدل تشخیص نسبی مرکب (KOPRAS) ارزیابی شده است. برای ارزیابی داده­ها از نرم­افزارهای رایانه­ای Excel و SPSS و برای ترسیم نقشه­ها از نرم­افزار ArcGIS9.3 استفاده شده است. نتیجه حاصل از این پژوهش نشان می­دهد که امکانات و خدمات شهری در مناطق شهری استان گلستان به صورت هماهنگ و عادلانه توزیع نشده­اند، به نحوی که شهر گرگان، مرکز سیاسی - اداری و پرجمیعت­ترین نقطه شهری استان با ضریب توسعه (100) برخوردارترین شهر استان و شهر سنگدوین، از شهرهای کوچک و تازه تأسیس استان، با ضریب اولویت (074/23) محروم­ترین نقطه شهری در استان گلستان است.

کلیدواژه‌ها

امانپور، سعید؛ علیزاده، هادی؛ دامن ­باغ، صفیه (1393). «ارزیابی میزان توسعه­یافتگی شهرستان­های استان­کرمانشاه از لحاظ برخورداری از شاخص­های خدمات شهری». فصلنامه آمایش محیط. 1 (6). صص 126-105.##بزی، خدارحم؛ عبدالهی­پور حقیقی، ابوالفضل (1392). «تحلیل پراکنش مکانی خدمات شهری بر مبنای خواست مردم (مطالعه موردی: شهر استهبان)». جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی. سال 24. پیاپی 49. شماره 1. صص 214-201.##پورطاهری، مهدی (1389). کاربرد روش­های تصمیم­گیری چند شاخصه در جغرافیا. تهران: سمت.##تقوایی، علی­اکبر؛ محمودی­نژاد، هادی (1385). «توسعه پایدار شهری و رفاه اجتماعی شهروندی». جستارهای شهرسازی. شماره پانزدهم و شانزدهم. صص 47-36.##دانشپور، زهره (1385). «تحلیل نابرابر­ی فضایی در محیط­های پیراشهری (کوششی در استفاده از رهیافت برنامه­ریزی و مدیریت راهبردی در تهران)». نشریه هنر­های زیبا. شماره 28. صص 14-5.##دهقان، حسین (1386). «فرصت­ها و تهدید­ها برای آموزش و پرورش در مواجهه با نابرابری فضایی در فناوری اطلاعات و ارتباطات». فصلنامه تعلیم و تربیت. شماره 23. صص 163-126.##زاکریان، مهدی؛ پرهیزگار، اکبر (1389). «توسعه پایدار شهری، نمونه موردی شهرستان­های استان یزد». فصلنامه جغرافیایی سرزمین. 25 (7). صص 103-93.##زنگی­آبادی، علی؛ علیزاده، جابر؛ احمدیان، مهدی (1390). «تحلیلی بر درجه توسعه­یافتگی شهرستان­های استان آذربایجان شرقی (بااستفاده از تکنیک TOPSIS و AHP)». نگرش­های نو در جغرافیای انسانی. سال چهارم. شماره اول.##شجاعیان، علی؛ مرادی، ابوذر (1394). «عنوان رتبه­بندی برخورداری از شاخص­های خدمات شهری با استفاده از مدل­های استورگس و V-PROMETHEE (مورد مطالعه: شهرهای استان همدان)». فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای. شماره 20. صص 54-43.##صفر­زاده، بیوک؛ رحمانی، بیژن (1393). «جایگاه ارتباط شاخص­های خدمات شهری و جمعیت در ارزیابی درجۀ­ توسعه­یافتگی شهرهای استان اردبیل با استفاده از مدل Topsis». فصلنامه آمایش محیط. شماره 30. صص 18-2.##طالعی، محمد (1385). سامانه حامی برنامه‌ریزی مبتنی بر GIS؛ جهت ارزیابی پیامدهای خارجی ناشی از کاربری‌های تفصیلی شهری. پایان‌نامه دکتری دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی.##مارک هنری، پاول (1374). فقر، پیشرفت و توسعه. ترجمه مسعود محمدی. تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.##محمدی، جمال؛ احمدیان، مهدی؛ آزادی قطار، سعید؛ غلامحسینی، رحیم (پاییز 1394). «تحلیل و ارزیابی توسعه شاخص­های خدمات ­شهری در شهر­های استان آذربایجان­غربی با استفاده از روش­های MCDM». نشریه علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه­ریزی. سال 19. شماره 53. صص 323-299.## منفردیان سروستانی، محسن (1386). رتبه­بندی مناطق مختلف شهری شهر شیراز از لحاظ درجه توسعه­یافتگی. دانشگاه اصفهان. گروه اقتصاد.##موسـی­کاظمی محمدی، مهدی (1380). «توسعة شهری: مفاهیم و دیدگاه­ها». فصلنامة تحقیقات جغرافیایی. شماره 62.##
Chatterjee, P.; Chakraborty, Sh. (2012). "Material Selection Using Preferential Ranking Methods". Materials and Design. Vol. 35. Pp. 384–393.##Chen, H.; Jia, B.; Lau, S. Y. (2007). Sustainable urban form for Chinese compactcities:Challenges of a rapid urbanized economy. Habitat International.##Chrysochoou, Maria, et al. (2012). "A GIS and indexing scheme to screen brownfields for area-wide redevelopment planning". Landscape and Urban Planning.105. Pp. 187–198.##Colantonio, A. and Dixon, T. (2009). Measuring Socially Sustainable Urban Regeneration in Europe, Oxford Institute for Sustainable Development (OISD). School of the Built Environment Colantonio.##Colson, G. and C. Bruyn, Eds. (1989). "Models and Methods in Multiple Criteria Decision Making, Pergamon Press". Oxford. Mathematical / Computer Modelling. 12. Pp. 1201-1211.##Das, M. C.; Sarkar, B.; Ray, S. (2012). "A Framework to Measure Relative Performance of Indian Technical Institutions Using Integrated Fuzzy AHP and COPRAS Methodology". Socio-Economic Planning Sciences. Vol. 46. No. 3. Pp. 230–241.##Fleisher, B.; H. Li. and M. Q. Zhao (2010). "Human Capital, Economic Growth, and Regional Inequality in China". Journal of  Development Economics. Vol. 92. Issue 2. Pp. 215-23. Disparities: Insights from the State of New Jersey in the US. Cities Journal. Vol. 30. Pp. 149-160.##Goletsis, Y.; M. Chletsos. (2011). "Measurement of Development and Regional Disparities in Greek Periphery: A Multivariate Approach". Socio-Economic Planning Sciences. Vol. 45. No. 4. Pp. 174-183.##Gray, R. (2002). Social Accounting Project and Accounting Organization and Society Privileging Engagement. Imaging New Accounting Organizations and Society.##Harvey, D. (1996). Gustice Nature and Geography of Difference. Blakwell Publishers: Oxford, AUK.##Jadidi Miandashti, M. (2004). "Balanced Distribution of Financial Resources by Regional Development Level". Economical Research Quarterly. No. 11. Pp. 17-41.##Kanbur, Ravi; Venables, Anthony j. (2005). Spatial Inequality Development. Oxford: Oxford University.##Laskar, A. (2003). Integrating GIS and Multicriteria Decision Making Techniques for Land  Resource Planning. ITC.##Malczewski, J. (1999). Spatial multi criteria decision analysis In: J. – ctill (Ed). Multicriteria decision  making and analysis: a geographic in formation sciences approach. Brook field, VT: Ashgate poblishing.##Maleki, Saeed and Hussain Dalir, Karim. (2009). "Ranking urban areas in terms of sustainable development indicators using factor analysis and Taxonomy (Ilam City)". Journal of Geography and Regional Development. No. 13. Pp. 80-45. [In Persian].##Matsumoto, M. (2008). "Redistribution and Regional Development under Tax Competition". Journal of Urban Economics. No. 64. Pp. 480-487.##Mulliner, E.; K. Smallbone & M. Vida (2013). "An Assessment of Sustainable Housing Affordability Using Multiple Criteria Decision Making Method". Omega the International Journal of Management Science.Vol. 91. Issue 2. Pp. 250- 254.##Naghdi, Asadollah; Sadeghi, Rasol (2006). Marginalization challenge for sustainable urban development with an emphasis on Hamadan. social welfare Magazine. Issue 20. [In Persian].##Purohit, B. C. (2008). "Health and Human Development at Sub-state Level in India". The Journal of Socio-Economics. No. 37. Pp. 2248-2260.##Saifuddini, Frank; Purahmad, Ahmad; Zayyari, Keramatollah and Naderdehghani, Seyyadali (2013). "Nader peasant. reviews substrates and Smart City growth barriers in the middle of a case study in Khorramabad". land use Journal. Vol. 5. No. 2. [In Persian].##Smalen, K. (2011). "Sustainable urban development: a motivation for better life". Journal of planning progress. 32 (8). Pp. 44-56.##