مقاله پژوهشی
جعفر میرکتولی؛ ابراهیم معمری
دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1396، صفحه 11-26
چکیده
شناخت نابرابریها و توزیع نامناسب امکانات، در چارچوب محدودههای جغرافیایی مختلف قابل طرح است و لازمه گام برداشتن در این راستا، شناخت وضعیت موجود هر یک از اجزای مجموعههای برنامهریزی، اعم از استان، شهرستان و شهر، و در نتیجه پیبردن به اختلافات و تفاوتهای موجود و سیاستگذاری با هدف رفع و کاهش نابرابریها در هر یک از این ...
بیشتر
شناخت نابرابریها و توزیع نامناسب امکانات، در چارچوب محدودههای جغرافیایی مختلف قابل طرح است و لازمه گام برداشتن در این راستا، شناخت وضعیت موجود هر یک از اجزای مجموعههای برنامهریزی، اعم از استان، شهرستان و شهر، و در نتیجه پیبردن به اختلافات و تفاوتهای موجود و سیاستگذاری با هدف رفع و کاهش نابرابریها در هر یک از این فضاهاست، چرا که فضا یک بعد اساسی و بنیادی در جامعه انسانی است و عدالت و بیعدالتی در فضا نمایان میشود. با این تفاسیر هدف مقاله حاضر، تعیین پراکنش خدمات شهری در سطح شهرها و به بیانی دیگر درجه توسعه و میزان نابرابریهای ناحیهای در مناطق 29 گانه شهری استان گلستان است. روش پژوهش توصیفی– تحلیلی است و از مدلهای آماری و کمی استفاده شده است. برای شناخت سطوح برخورداری مناطق شهری استان گلستان، با استفاده از آمار و اطلاعات سالنامه آماری سال 1394ش، از شاخصهای خدمات شهری استفاده و نتایج آن با بهرهگیری از مدل تشخیص نسبی مرکب (KOPRAS) ارزیابی شده است. برای ارزیابی دادهها از نرمافزارهای رایانهای Excel و SPSS و برای ترسیم نقشهها از نرمافزار ArcGIS9.3 استفاده شده است. نتیجه حاصل از این پژوهش نشان میدهد که امکانات و خدمات شهری در مناطق شهری استان گلستان به صورت هماهنگ و عادلانه توزیع نشدهاند، به نحوی که شهر گرگان، مرکز سیاسی - اداری و پرجمیعتترین نقطه شهری استان با ضریب توسعه (100) برخوردارترین شهر استان و شهر سنگدوین، از شهرهای کوچک و تازه تأسیس استان، با ضریب اولویت (074/23) محرومترین نقطه شهری در استان گلستان است.
مقاله پژوهشی
پری شکری فیروزجاه
دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1396، صفحه 27-44
چکیده
امروزه بروز سوانح طبیعی و ایجاد خسارات و تلفات ناشی از این سوانح در نقاط مختلف جهان موجب گردیده تا ایمنتر نمودن شهرها و نقاط شهری، به یک چالش درازمدت اما دست یافتنی تبدیل شود به طوری که جوامع شهری برای بازگشت سریع به وضعیت پیش از بحران در زمان وقوع مخاطرات طبیعی بر آناند که تا حدودی از خسارات وارده بکاهند. در این میان، تابآوری ...
بیشتر
امروزه بروز سوانح طبیعی و ایجاد خسارات و تلفات ناشی از این سوانح در نقاط مختلف جهان موجب گردیده تا ایمنتر نمودن شهرها و نقاط شهری، به یک چالش درازمدت اما دست یافتنی تبدیل شود به طوری که جوامع شهری برای بازگشت سریع به وضعیت پیش از بحران در زمان وقوع مخاطرات طبیعی بر آناند که تا حدودی از خسارات وارده بکاهند. در این میان، تابآوری راهی مهم برای تقویت جوامع و شهر با استفاده از ظرفیتهای آنهاست. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی میزان تاب آوری مناطق شهر بابل در برابر مخاطرات محیطی پرداخته است که پرسشنامهای در قالب 4 بُعد، 16 شاخص و 31 زیرشاخص تنظیم گردید و تعداد 383 پرسشنامه براساس مدل کوکران به صورت تصادفی در میان جامعة آماری مورد مطالعه توزیع شد. برای بررسی مسائل تحقیق و تجزیه و تحلیل دادهها از مدل تصمیمگیری چند متغیره «ویکور» استفاده شده و وزن معیار هریک از شاخصها با روش آنتروپی شانول محاسبه شده است. نتایج دادههای تحقیق که با کمک نرمافزارهای SPSS، GIS و Excel انجام شده است، نشان میدهد که در بین ابعاد مختلف تابآوری شهری در مناطق 12گانه شهر بابل، ابعاد کالبدی (با میانگین 54/3) و سپس اجتماعی (با میانگین 14/3) وضعیت مناسبتری دارند ولی به طور کلی حدود 50 درصد مناطق مورد بررسی در شهر بابل دارای عدم تابآوری و تابآوری پایین میباشند و تنها 25 درصد از مناطق از لحاظ شاخصها کاملاً تابآور هستند.
مقاله پژوهشی
مصطفی قدمی؛ یوسف بهرامی؛ مهسا دیلم صالحی
دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1396، صفحه 45-56
چکیده
گسترش سریع شهرنشینی و جمعیت شهرنشین، نیاز به جابهجایی و تقاضـا بـرای سـفر را روز بـه روز افزایش داده و طولانی شدن زمان سفرها، منجر به افزایش سهم شیوههای سفر شخصـی (اتومبیل)، افـزایش ترافیـک، آلودگی صوتی و هوای ناشی از سیستم حمل و نقل شده اسـت. اسـتفاده گسـترده از اتومبیـل در شهرها، اغلب انعکاس افزایش نیاز به سفر و متوسط مسافت ...
بیشتر
گسترش سریع شهرنشینی و جمعیت شهرنشین، نیاز به جابهجایی و تقاضـا بـرای سـفر را روز بـه روز افزایش داده و طولانی شدن زمان سفرها، منجر به افزایش سهم شیوههای سفر شخصـی (اتومبیل)، افـزایش ترافیـک، آلودگی صوتی و هوای ناشی از سیستم حمل و نقل شده اسـت. اسـتفاده گسـترده از اتومبیـل در شهرها، اغلب انعکاس افزایش نیاز به سفر و متوسط مسافت آن در نتیجـه رشـد افقـی و گسـترده شـهرها و به هم خوردن نظم ساختار و فرم کالبدی فضایی شهر و پراکنش فضایی فعالیتهاست. از اینرو، تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر مؤلفههای فرم شهری بر شیوه سفر شهروندان در شهر ساری و شناخت الگوهای غالب سفر انجام گردیده است. در این پژوهش، نوع تحقیق کاربردی- توسعه ای و روش آن پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش 6 محله از محلات شهر ساری است که 300 نفر از این افراد با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای انتخاب شدند و شاخصهای اختلاط کاربری، اتصال و تراکم در سه نوع فرم فشرده، نیمه فشرده و گسترده مورد بررسی قرار گرفتند. این پژوهش پس از واکاوی شواهد اذعان دارد که متغیر های موجود فرم شهری عاملی مؤثر در انتخاب شیوه سفر شهروندان در شهر ساری است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که شاخص «تراکم» در فرم فشرده بیشترین تأثیرگذاری را بر شیوه سفر به محل کار دارد (EXP(B):5.533). همچنین، شاخص «اتصال» نیز در فرم نیمه فشرده و گسترده به ترتیب با مقادیر (EXP(B):5.324) و (EXP(B):5.130) ییشترین تأثیرگذاری را در استفاده از حمل و نقل عمومی برای رفتن به محل کار داشته است.
مقاله پژوهشی
حمید جلالیان؛ فرامرز بریمانی؛ وحید ریاحی؛ مرتضی مهرعلی تبار فیروزجایی
دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1396، صفحه 57-74
چکیده
کارشناسان توسعه با بررسی نقشآفرینی دولت، بازار و جامعه مدنی در جریان توسعه، نقش دولت و بازار را در بسیاری از موارد ناموفق دانسته و نوبت را به جامعه مدنی دادهاند تا نقش مردم و نهادهای محلی در توسعه آزموده شود. از اینرو، تقویت سازمانها و تشکلهای اجتماعمحور در تحقق توسعه مشارکتی مهم تلقی شده است. در این راستا، پژوهش حاضر ...
بیشتر
کارشناسان توسعه با بررسی نقشآفرینی دولت، بازار و جامعه مدنی در جریان توسعه، نقش دولت و بازار را در بسیاری از موارد ناموفق دانسته و نوبت را به جامعه مدنی دادهاند تا نقش مردم و نهادهای محلی در توسعه آزموده شود. از اینرو، تقویت سازمانها و تشکلهای اجتماعمحور در تحقق توسعه مشارکتی مهم تلقی شده است. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف شناخت ابعاد اثربخشی انجمنهای اعتبار و پسانداز بر توسعه فضایی – کالبدیِ سکونتگاههای روستایی، 30 نفر از اعضای این انجمنها را به شیوه گلوله برفی انتخاب و در طی مصاحبه نیمهساختاریافته و مشاهده مستقیم دادههای مورد نظر را گردآوری نموده است و آنها را به شیوۀ تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرائی تجزیه و تحلیل شدهاند. دادههای تحقیق شامل متن مصاحبهها، به صورت واحدهای معنی تقسیم و سپس با فشردهسازی خلاصه شدهاند. در نهایت با شیوۀ استقرائی طبقات فرعی استخراج و مضمونهای اصلی از آنها انتزاع شدهاند. تحلیل یافتهها نشان میدهد که انجمنها از منظر کالبدی بر سرمایههای فیزیکی (مسکن، ارتباطات، تأسیسات روستایی) و سرمایههای طبیعی (حفظ محیطزیست، منابع آب، تنوع دام، مالکیت اراضی) سکونتگاههای روستایی و از منظر فضایی بر جریان آگاهی، جمعیت و پول سکونتگاههای روستایی تأثیرگذار بوده است. در مجموع نتایج نشان میدهد که این انجمنها هرچند ماهیتاً یک تشکل اجتماعی – اقتصادیاند؛ اما نمیتوان از وجه فضایی – کالبدی آنها غافل بود. به نظر میرسد در صورت توانمندسازی این انجمنها و استفاده از آنها حل مشکلات روستاها مفیدتر و سریعتر قابل حصول خواهد بود. همچنین، به پژوهشگران علاقهمند به مطالعه چنین تشکلهایی پیشنهاد میگردد با توجه ماهیت بومی و نداشتن (یا حداقل کم) مشابههای بیرونی اتخاذ رویکرد کیفی میتواند در این مسیر نتایج مفیدتری را در پی داشته باشد.
مقاله پژوهشی
حبیب جباری؛ امیر ثامنی؛ محسن ابراهیمی خوسفی
دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1396، صفحه 75-92
چکیده
نیل به توسعهیافتگی در هر جامعهای در وهله اول، مستلزم وجود عزم و اراده ملی برای پیشرفت و تعریف الگوی توسعه متناسب با مقتضیات جامعه و در وهله دوم، به وجود یک نقشه راه توسعه که بتواند ضمن به دست دادن قابلیتها و فرصتهای توسعه از یک سو و تنگناها و چالشهای فعلی و آتی، از سوی دیگر، با بهرهگیری از تجارب پیشین، مطلوبترین مسیر ...
بیشتر
نیل به توسعهیافتگی در هر جامعهای در وهله اول، مستلزم وجود عزم و اراده ملی برای پیشرفت و تعریف الگوی توسعه متناسب با مقتضیات جامعه و در وهله دوم، به وجود یک نقشه راه توسعه که بتواند ضمن به دست دادن قابلیتها و فرصتهای توسعه از یک سو و تنگناها و چالشهای فعلی و آتی، از سوی دیگر، با بهرهگیری از تجارب پیشین، مطلوبترین مسیر توسعه را فراروی جامعه قرار دهد، بستگی دارد. از همینرو سند ملی آمایش سرزمین به عنوان سندی که خطوط کلی سازماندهی فضای سرزمینی کشور و نیز خطمشیهای توسعه کالبدی سرزمین را مقدر میسازد، ضرورتی تام دارد. مقاله حاضر متناسب با طرح مسئله، اهداف و ماهیت پژوهش در زمره پژوهشهای بنیادی محسوب شده که در آن از روش تحلیل محتوا و بهرهگیری از مطالعات اسنادی و تجزیه و تحلیل دادههای ثانویه استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان از آن دارد که سازمان فضایی سرزمین در عین برخورداری از قابلیتها و مزیتهای قابل توجه، با دو دسته از مسائل و چالشهای بنیادین که در دو گروه چالشهای ساختاری و چالشهای زمینهای قابل طبقهبندی است، مواجه بوده و گذر از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب از طریق قرارگیری برنامهریزی توسعه کشور بر مدار آمایش سرزمین، مشتمل بر تزریق سه مؤلفه «آیندهنگاری»، «سیاستگذاری» و «فرصتسازی» به بدنه نظام برنامهریزی توسعه کشور است، میسر خواهد بود. در پایان به منظور به دست دادن ارکان اصلی سند ملی آمایش سرزمین، که بر اساس قانون برنامه ششم توسعه میبایست در سال 1396 انجام پذیرد، نسبت به تبیین سؤالات و ابهامات، انتظارات و ملاحظات اساسی اهتمام شده است.
مقاله پژوهشی
یوسف قنبری؛ زهرا کاظمی؛ فاطمه کاظمی
دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1396، صفحه 93-109
چکیده
پژوهش حاضر با هدف برنامهریزی توسعه پایدار گردشگری با تأکید بر خانههای اکولوژیکی بخش هنزا انجام‌گرفته است. این پژوهش، مطالعهای کاربردی با رویکرد توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش را دو گروه گردشگران و کارشناسان تشکیل میدهند. در جامعه آماری کارشناسان به دلیل حجم کم جامعه، تمام جامعه آماری بررسی شده است. در حالی که ...
بیشتر
پژوهش حاضر با هدف برنامهریزی توسعه پایدار گردشگری با تأکید بر خانههای اکولوژیکی بخش هنزا انجام‌گرفته است. این پژوهش، مطالعهای کاربردی با رویکرد توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش را دو گروه گردشگران و کارشناسان تشکیل میدهند. در جامعه آماری کارشناسان به دلیل حجم کم جامعه، تمام جامعه آماری بررسی شده است. در حالی که جامعه آماری گردشگران، با توجه به نامشخص بودن تعداد آنها و رعایت حداقل حجم نمونه در تحقیقات پیمایشی، 120 نفر، از گردشگران نوروز 1394 در نظر گرفته شد. مقدار آلفای کرونباخ برای قابلیت اعتماد گروه گردشگران 81/0 و برای گروه کارشناسان 89/0 محاسبه گردید. دادههای گردآوری شده در محیط نرم‌افزاریSpss و Excel با استفاده از آزمونT تک نمونهای، آزمون فریدمن و همچنین مدل Swot مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته است. نتایج آزمون T تک نمونهای نشان داد که میزان رضایتمندی گردشگران از امکانات پایینتر از حد متوسط 55/1 و میزان رضایتمندی از پتانسیلهای گردشگری بالاتر از حد متوسط 17/14 است. نتایج آزمون فریدمن جهت اولویتبندی اقامتی در بخش هنزا نشان داد که خانههای اکولوژیکی مناسبترین گزینه جهت اقامت گردشگران محسوب میشوند. همچنین نتایج روش Swot نشان داد که راه‌اندازی خانههای اکولوژیکی بهرغم برخورداری از قوت‌ها، دچار ضعفها و تهدیدهای متعددی است. در بین استراتژی‌ها نقاط قوت با امتیاز 053/3 در رتبه اول و فرصتها، تهدیدها، ضعفها به ترتیب با امتیازهای 013/3، 879/2 و 874/2 رتبه‌های بعد را به خود اختصاص دادند. بهترین استراتژی متناسب با وضعیت خانههای اکولوژیکی بخش هنزا، راهبردهای رقابتی – تهاجمی با تأکید بر حفظ وضع موجود میباشد.
