با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جامعه شناسی، سازمان برنامه و بودجه کشور

2 کارشناس برنامه ریزی و آمایش سرزمین، سازمان برنامه و بودجه کشور

چکیده

نیل به توسعه­یافتگی در هر جامعه­ای در وهله اول، مستلزم وجود عزم و اراده ملی برای پیشرفت و تعریف الگوی توسعه متناسب با مقتضیات جامعه و در وهله دوم، به وجود یک نقشه راه توسعه که بتواند ضمن به دست دادن قابلیت­ها و فرصت­های توسعه از یک سو و تنگناها و چالش­های فعلی و آتی، از سوی دیگر، با بهره­گیری از تجارب پیشین، مطلوب­ترین مسیر توسعه را فراروی جامعه قرار دهد، بستگی دارد. از همین­رو سند ملی آمایش سرزمین به عنوان سندی که خطوط کلی سازماندهی فضای سرزمینی کشور و نیز خط­مشی­های توسعه کالبدی سرزمین را مقدر می­سازد، ضرورتی تام دارد. مقاله حاضر متناسب با طرح مسئله، اهداف و ماهیت پژوهش در زمره پژوهش­های بنیادی محسوب شده که در آن از روش تحلیل محتوا و بهره­گیری از مطالعات اسنادی و تجزیه و تحلیل داده­های ثانویه استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان از آن دارد که سازمان فضایی سرزمین در عین برخورداری از قابلیت­ها و مزیت­های قابل توجه، با دو دسته از مسائل و چالش­های بنیادین که در دو گروه چالش­های ساختاری و چالش­های زمینه­ای قابل طبقه­بندی است، مواجه بوده و گذر از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب از طریق قرارگیری برنامه­ریزی توسعه کشور بر مدار آمایش سرزمین، مشتمل بر تزریق سه مؤلفه «آینده­نگاری»، «سیاست­گذاری» و «فرصت­سازی» به بدنه نظام برنامه­ریزی توسعه کشور است، میسر خواهد بود. در پایان به منظور به دست دادن ارکان اصلی سند ملی آمایش سرزمین، که بر اساس قانون برنامه ششم توسعه می­بایست در سال 1396 انجام پذیرد، نسبت به تبیین سؤالات و ابهامات، انتظارات و ملاحظات اساسی اهتمام شده است.

کلیدواژه‌ها

سازمان برنامه و بودجه کشور (1395). سند راهبردی آمایش سرزمین در برنامه ششم توسعه. تهران##ــــــــــ (1394). گزارش تحلیل وضع موجود کشور. تهران.##مطیعی لنگروی، حسین (1390). جغرافیای اقتصادی ایران. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاه مشهد.##وزارت امور اقتصادی و دارایی (1393). چشم انداز آسیب­های ناشی از تغییرات اقلیمی بر منابع پایه کشور در افق 2040میلادی. تهران.##حسین­خان قندهاری، علیرضا (1388). «آمایش سرزمین، گذشته، حال و آینده». فصلنامه برنامه و بودجه. شماره 345.##توفیق، فیروز (1383). تجربه چند کشور در برنامه­ریزی با تأکید بر شوروی سابق، هند و کره جنوبی. تهران: نشر مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی.##مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی (1391). بررسی تطبیقی نظام­های برنامه­ریزی ایران طی برنامه­های قبل و بعد از انقلاب اسلامی. تهران.##ـــــــــــ (1394). مشکلات برنامه­ریزی در ایران. تهران.مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی (1391). گذری بر روند تدوین برنامه آمایش سرزمین. تهران.##وزارت جهاد کشاورزی (1392). آمارنامه کشاورزی سال 1391. تهران.##صنیعی، احسان (1390). «آمایش سرزمین راهی به سوی تعادل نظام شهری و توسعه­یافتگی». ماهنامه بررسی مسائل و سیاست­های اقتصادی. شماره 9 و 10. صص 169- 180.##سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور (1394). ضوابط ملی آمایش سرزمین. تهران.##گریوانی، گل محمد (1388). «بررسی وضعیت بیابان­زایی در استان خراسان شمالی». فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان ایران. جلد 16. شماره 2. صص 175- 188.##نجفی، غلامعلی؛ زاهدی، شمس­السادات (1384). «مسئله پایداری در کشاورزی ایران». فصلنامه جامعه­شناسی ایران. دوره ششم. شماره 2. صص 73- 106.##حافظ­نیا، محمدرضا (1394). جغرافیای سیاسی ایران. تهران: انتشارات سمت.##تجریشی، مسعود؛ ابریشم­چی، احمد (1383). مدیریت تقاضای منابع آب در کشور. مجموعه مقالات اولین همایش روش­های پیشگیری از اتلاف منابع ملی. تهران. صص 24-39.##رنانی، محسن (1394). از توهم توسعه تا شکست برنامه‌ریزی. روزنامه شرق. شماره 2285. مورخ 6/2/1394. تهران.##زارعی، متین و دیگران (1391). «تبیین مسائل صنعت گردشگری جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه اندیشه مدیریت راهبردی. سال ششم. شماره اول. شماره پیاپی 11. صص 73- 106.##