با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان

2 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان

چکیده

رشد سریع شهرنشینی در کشورهای درحال توسعه بازتاب­های کالبدی ـ فضایی بسیاری را به همراه داشته است که از جمله آنها می­توان به عدم توزیع بهینه کاربری­های خدماتی در شهرها به خصوص کلانشهرهای کشور اشاره نمود. شهر شیراز به عنوان یکی از کلانشهرهای کشور نیز این قاعده مستثنی نیست، به طوری که تمرکز شدید کاربری­ها در چند ناحیه خاص شهر، سبب محرومیت سایر نواحی از امکانات و خدمات شهری شده است. یکی از این نوع کاربری­های پارک­های شهری است که علاوه بر نقش غیرقابل انکار آنها در تلطیف هوای شهر، در افزایش سلامت شهروندان نیز نقش بسزایی بر عهده دارند. بررسی توزیع فضایی پارک­های ناحیه­ای و منطقه­ای شهر شیراز حاکی از تمرکز شدید این نوع پارک­ها در مرکز شهر و نواحی مجاور آن می­باشد که دسترسی مطلوب یه اینگونه پارک­ها را برای شهروندان با مشکل روبرو کرده است و حوزه نفوذ موجود پارک­های شهری با درصد بسیار بالایی دارای پوشش مشترک می­باشند. لذا در پژوهش حاضر سعی بر آن شده است تا بهترین مکان­های ایجاد پارک شهری در شهر شیراز شناسایی شود. در نتیجه ابتدا معیارهای موثر در مکان­یابی پارک­های شهری از نقشه کاربری اراضی وضع موجود شهر شیراز مستخرج و سپس با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی به وزن دهی به معیارها و زیرمعیارها پرداخته شد و در نهایت با استفاده از تحلیل شبکه و تعیین حوزه نفوذ، 14 پارک ناحیه­ای و 3 پارک منطقه­ای در مکان­های مناسب پیشنهاد گردید.

کلیدواژه‌ها

-  احمدی، عاطفه، موحد، علی و علی شجاعیان (1390)، ارائه الگوی بهینه مکانیابی فضای سبز شهری با استفاده ازGIS  و روشAHP  (منطقه مورد مطالعه: منطقه 7 شهرداری اهواز)، فصلنامه آمایش محیط، شماره 15، صص 162-147.
-  آسایش، حسین و علیرضا استعلاجی (1382)، اصول و روش­های برنامه­ریزی، ناحیه­ای (مدل­ها، روش­ها و فنون)، انتشارات آزاد اسلامی واحد شهرری، چاپ اول.
-  براتی، ناصر (1380)، ارتباط متقابل زبان و محیط: چالشی در تفکرات مدرن در مورد محیط زیست، فصلنامه پژوهش، شماره 5.
-  پوراحمد، احمد، اکبرپور سراسکانرود و سمانه ستوده (1388)، مدیریت فضای سبز شهری منطقه 9 شهرداری تهران، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 69، پاییز، صص50-29.
-  تیموری، سارا، فقهی، جهانگیر و مرتضی شریفی (1387)، برآورد سرانه فضای سبز با استفاده از تصاویر IKONOS، فصلنامه تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، جلد 16، شماره 2، صص303-292.
-  حاجی نژاد، علی، رفیعیان، مجتبی و زمانی، حسین (1389)، بررسی متغیرهای موثر بررضایت­مندی شهروندان از کیفیت زندگی، مطالعه موردی: بافت­قدیم­وجدید شهرشیراز، جغرافیا و توسعه، شمارۀ 17، زاهدان.
-  حسامیان، فرخ، اعتماد، گیتی و محمدرضا حائری (1383)، شهرنشینی در ایران، انتشارات آگاه.
-  رهنمائی، محمد تقی (1382)، مجموعه مباحث و روش­های شهرسازی (جغرافیا)، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، چاپ سوم.
-  زیاری، کرامت اله، واحدیان بیگی، لیلا و زیبا پرنون (1391)، تحلیلی بر بحران زیست محیطی و توزیع مکانی فضای سبز شهر تهران، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال چهارم، شماره چهاردهم، پاییز، صص114-101.
-  سعیدنیا، احمد (1382)، فضای سبز شهری تهران، سازمان   شهرداری­های کشور.
-  لطفی، صدیقه و همکاران (1391)، بررسی توزیع فضایی و مکانی پارک­های شهری بابلسر با استفاده از منطق فازی و مدل تحلیل        سلسله­مراتبی  (FAHP)، محیط شناسی، سال سی و هشتم، شماره 3، پاییز، صص154-147.
-  مجدی، رسول (1390)، تلفیق توابع تحلیلیGIS  در طراحی   مکان­های بهینه فضای سبز (مطالعه موردی: شهر تبریز)، فصلنامه فضای جغرافیایی، سال یازدهم، شمارهی 33.
-  مجنونیان، هنریک (1374)، مباحثی پیرامون پارک­ها، فضای سبز و تفرجگاه­ها، سازمان پارک­ها و فضای سبز تهران.
-  محمدی، جمال، احمدیان، مهدی و سعید آزدی قطار (1390)، تحلیل و ارزیابی توزیع و توسعه پایدار فضاهای سبز درون شهری؛ نمونه موردی: شهر میاندوآب، فصلنامه مدیریت شهری، پاییز و زمستان، صص276-259.
 
-  محمدی، جمال، پورقیومی، حسین و یاسر زارعی (1391)، تحلیل مکانی- فضایی پارک­های شهری شهر نورآباد با استفاده از GIS، فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، سال 23، پیاپی47، شماره3، پاییز، صص192-177.
-  محمدی، علی رضا و اسکندری، ابوالقاسم (1385)، ضرورت توجه به سرانه­های فضای سبز و ارتباط آن با افزایش جمعیت شهری، فصلنامه آبادی، شماره شانزدهم، دوره جدید، تابستان.
-  مشکینی، ابوالفضل، رحیمی، محسن، محمدپور، صابر و محمد اکبرپور سراسکانرود (1389)، ارزیابی و تحلیل کاربری­های شهری با تاکید بر کاربری فشای سلز شهری شهر گلستان، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره پانزدهم، پاییز و زمستان، صص115-91.
-  معصومی اشکوری، سید حسین (1376) : اصول و مبانی برنامه­ریزی منطقه­ای، چاپ اول، سازمان برنامه و بودجه استان گیلان.
-  مهندسین مشاور نقش جهان پارس (1370)، طرح توسعه و عمران و حوزه نفوذ شهر شیراز، شیراز.
-  محمدی ده­چشمه، مصطفی (1386)، ارزیابی کیفی نقش فضاهای سبز شهری و بهینه­سازی استفاده شهروندان از آن در شهرکرد، مجله محیط شناسی، شماره44.
 
- Bjerke Tore, Torbjørn Østdahl, Christer Thrane, Einar Strumse (2006) , Vegetation density of urban parks and perceived appropriateness for recreation, Urban Forestry & Urban Greening 5, pp:35–44.
- Chiesura, A (2004) , The role of urban park for the sustainable city, Landscape and Urban Planning 68, pp:129–138.
- Dai,F. C, C. F. Lee, X. H. Zhang (2001) , GIS-based geo-environmental evaluation for urban land-use planning: a case study, Engineering Geology 61, pp:257-271.
- Kong, Fanhua & Nobukazu Nakagoshi (2006) , Spatial-temporal gradient analysis of urban green spaces in Jinan, China, Landscape and Urban Planning 78 ,PP: 147–164.
- Mohanty William k. m. Yanger Walling, Sankar Kumar Nath and Indrajit Pal (2007) , First Order Seismic Microzonation of Delhi, India Using Geographic Information System (GIS) , Natural Hazards, no: 40, pp:245–260.
- Richard L. Charch (2002) , Geographical information system and location science; Computers & Operations Research, volume 29.
- Sipahi Seyhan and Mehpare Timor (2010) , The analytic hierarchy process and analytic network process: an overview of applications, Management Decision,Vol: 48, No: 5 , pp: 775-808.
- Son Yu, C (2002) , A GP-AHP method for solving group decision-making fuzzy AHP problems, Computer and Operations Research (29) , pp: 1969-2001.
- Yang, J & Ping Shi (2002) , Applying Analytic Hierarchy Process In Firms' Overall Performance Evaluation: Case Study In China, International Journal OF Business 7 (1) , pp: 29-46.
- Zhijun tong, Zhang Jiquan Æ Liu Xingpeng (2009) , GIS-based risk assessment of grassland fire disaster in western Jilin province, China, Stoch Environ Res Risk Assess, vol: 23, pp: 463–471.
- Zucca, Antonella. Ali. M. Sharifi,Andera G. Fabbri (2008) , Application of spatial multi-criteria analysis to site selection for a local park: A case study in the Bergamo Province, Italy, Journal of Environmental Management 88,PP: 752–769.