مقاله پژوهشی
علی اکبر عنابستانی؛ سودابه احمدی
چکیده
درگیری کامل ادراکات حسی انسان با فضا و وجود عناصر معنابخش در آن، بستر ایجاد کیفیت محیط در زمان‌های آینده خواهد شد و آگاهی جمعی از کیفیت کالبدی مدنظر را موجب می‌شود. هدف کلیدی این تحقیق، تحلیل تأثیر ادراک محیطی در برنامه‌ریزی کالبدی سکونتگاه‌های روستایی پیراشهری کلان‌شهر مشهد است. این پژوهش از حیث ماهیت، توصیفی-تحلیلی و ازلحاظ ...
بیشتر
درگیری کامل ادراکات حسی انسان با فضا و وجود عناصر معنابخش در آن، بستر ایجاد کیفیت محیط در زمان‌های آینده خواهد شد و آگاهی جمعی از کیفیت کالبدی مدنظر را موجب می‌شود. هدف کلیدی این تحقیق، تحلیل تأثیر ادراک محیطی در برنامه‌ریزی کالبدی سکونتگاه‌های روستایی پیراشهری کلان‌شهر مشهد است. این پژوهش از حیث ماهیت، توصیفی-تحلیلی و ازلحاظ هدف، کاربردی است. جمع‌آوری اطلاعات به دو روش کتابخانه‌ای و میدانی بوده که روش میدانی مبتنی بر توزیع پرسشنامه است. واحد تحلیل در این پژوهش خانوارهای روستایی است که در تحقیق حاضر با توجه به فرمول کوکران 193 خانوار از کل 4800 خانوار روستایی ساکن در 12 روستای پیرامون کلان‌شهر مشهد در بخش مرکزی این شهرستان مورد بررسی قرارگرفته‌اند. بر پایه نتایج تحقیق، ازنظر روستاییان سطح برنامه‌ریزی کالبدی سکونتگاه‌های روستایی در کل با مقدار آماره T 66/7- پایین‌تر از میانه نظری تحقیق (یعنی 3) بوده است؛ که با توجه به نتایج مدل ارزیابی تولید وزنی تجمعی (WASPAS)، روستاهای لقمانی، امرغان طوس و اروند دارای بالاترین سطح برنامه‌ریزی کالبدی روستایی می‌باشند. بر اساس نتایج رتبهبندی مدل GRA، روستاهای اروند و لقمانی و امرغان طوس در رتبه اول تا سوم قرارگرفته‌اند. نتایج نشان داد که رابطه معنادار و مستقیم بین دو متغیر برقرار است (با مقدار T برابر با 394/7 و سطح معناداری قابل‌قبول)؛ و ادراک یک فرد از محیط کالبدی با ضریب تأثیر برابر 487/0 به‌صورت مستقیم بر برنامه‌ریزی کالبدی روستایی تأثیر نسبتاً زیادی داشته است. این بیانگر رابطه مستقیم میان درک افراد از محیط اطراف با تصویر ذهنی آنها از محیط است. همچنین از سویی، درک انسان از محیط بر برنامه‌ریزی کالبدی تأثیر می‌گذارد و از سوی دیگر، قابلیت برنامه‌ریزی محیطی، ادراک فرد را متأثر از خود می‌سازد. ادراک از محیط کالبدی، عوامل واکنش فرد را به محیط تعیین میکند و سبب ترجیح محیط طبیعی توسط فرد و به دنبال آن اثربخشی برنامه‌ریزی می‌شوند.
مقاله پژوهشی
مصطفی طالشی؛ عبدالحمید نظری؛ محمدعلی معین فر
چکیده
یکی از اهداف بنیادین در برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، کاهش آسیب‌پذیری فضای کالبدی در برابر مخاطرات‌محیطی است. از مهمترین بحران‌های خطرآفرین در فضای جغرافیایی کشور، وقوع زلزله و خسارات اقتصادی و اجتماعی ناشی از آن است. وقوع زلزله بم در سال 1382به اجرای «طرح بازسازی شهر بم وروستاهای پیرامون» در سال 1384منجر شد که تغییرات تأمل‌برانگیزی ...
بیشتر
یکی از اهداف بنیادین در برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، کاهش آسیب‌پذیری فضای کالبدی در برابر مخاطرات‌محیطی است. از مهمترین بحران‌های خطرآفرین در فضای جغرافیایی کشور، وقوع زلزله و خسارات اقتصادی و اجتماعی ناشی از آن است. وقوع زلزله بم در سال 1382به اجرای «طرح بازسازی شهر بم وروستاهای پیرامون» در سال 1384منجر شد که تغییرات تأمل‌برانگیزی را در طرح‌ریزی و بازسازی مسکن روستایی داشته است. این پژوهش قصد دارد با بررسی و ارزیابی کالبدی طرح مذکور، چگونگی تحول مسکن و کارکردهای بنیادی آن را در شناخت ساختاری-کارکردی مسکن روستایی مورد شناسایی و تحلیل قرار دهد. پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی با رویکرد «اثبات‌گرایی» و از حیث روش‌شناسی توصیفی_تحلیلی است. گردآوری اطلاعات و داده‌ها به شیوه اسنادی و میدانی و استفاده از پرسشنامه، مشاهده و مصاحبه‌های هدفمند صورت گرفت. این داده‌ها در محیط نرم‌افزارهای آماری و GIS ثبت، پردازش و تحلیل شد. جامعه آماری پژوهش، روستاهای شامل طرح بازسازی شهرستان بم و با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای، 12روستای نمونه براساس میزان اثر نفوذ زلزله و تشکیل ماتریس سه‌بعدی (تعداد خانوار روستا، فاصله روستا از گسل و کانون زلزله و میزان آسیب‌دیدگی روستا) انتخاب و در مرحله بعد، انتخاب نمونه‌ها براساس جدول مرگان تعیین و در نهایت با توزیع پرسشنامه‌های محقق‌ساخته به نسبت وزنی جمعیت هرروستا، تعداد 354 پرسشنامه توسط سرپرستان خانوار تکمیل شد. سنجش روایی و پایایی پرسشنامه به ترتیب با بهرهگیری ازخبرگان حوزه برنامه‌ریزی ﺭﻭﺳـﺘﺎﻳﻲ و آزمون ﻛﺮﻭﻧﺒﺎﺥ (ﻣﻘﺪﺍﺭ 94/٠) ﺑﻪﺩﺳﺖ ﺁﻣﺪ. یافته‌های پژوهش نشان میدهد که تغییرات اساسی در الگوی مسکن روستایی، در روستاهای آسیب‌دیده بم در مقاوم‌سازی و نوع و محل تأمین مصالح، نقشه، تعداد اتاق، سطح زیر‌بنا نسبت به قبل و بعد از زلزله به وقوع پیوسته است. از نتایج اثربخشی طرح بازسازی بر تحولات کارکردی مساکن روستایی، تغییرات کارکردی نمایان و فقدان و یا عدم تناسب بعضی کارکردها در مساکن نو ساخت مشهود است. به‌گونه‌ای که، مساکن با کارکرد زیستی- معیشتی قبل از زلزله، به مساکن با کارکرد صرفاً زیستی پس از بازسازی تبدیل شده و نقش ﻣﺸﺎرﮐﺖ روﺳـﺘﺎیی در ﺷﮑﻞﮔﯿﺮی این تحولات بسیار ناچیز بوده که ناشی از تمرکزگرایی طرح بوده است. در بازنگری به شیوه طراحی و بازسازی مسکن روستایی در نواحی روستایی در معرض‌خطر زلزله ، بایستی با نهادسازی مشارکت روستایی و بهرهگیری از دانش بومی مسکن روستایی با کارکردهای اقتصادی_اجتماعی و به ویژه خاستگاههای فرهنگ خاص، طرح‌ریزی و مداخله در بافت کالبد روستایی و دستیابی به الگوی مسکن روستایی بادوام و پایدار فراهم شود.
مقاله پژوهشی
حسنیه شیران؛ حمید رضا رخشانی نسب
چکیده
یکی از عمدهترین سیاستهای کشور در سالهای اخیر با هدف تأمین مسکن اقشار مختلف، «طرح مسکن مهر» است که به‌عنوان یکی از استراتژیهای اصلی دولت با هدف تأمین مسکن اجرا شد. هدف این پژوهش، «ارزیابی تطبیقی میزان سنجش رضایت ساکنان از مسکن مهر در شهر زاهدان» است. پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش توصیفی-تحلیلی ...
بیشتر
یکی از عمدهترین سیاستهای کشور در سالهای اخیر با هدف تأمین مسکن اقشار مختلف، «طرح مسکن مهر» است که به‌عنوان یکی از استراتژیهای اصلی دولت با هدف تأمین مسکن اجرا شد. هدف این پژوهش، «ارزیابی تطبیقی میزان سنجش رضایت ساکنان از مسکن مهر در شهر زاهدان» است. پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش توصیفی-تحلیلی است. در جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات از روش‌های اسنادی و میدانی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، ساکنان مجتمع‌های مسکن مهر شرق و غرب زاهدان و شامل 4950 سرپرست خانوار است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 562 سرپرست خانوار برآورد شده که برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل همبستگی پیرسون نشان میدهد اگرچه بین متغیرهای سن و درآمد ماهیانه و میزان تحصیلات با رضایت از مجتمع مسکونی رابطۀ معنی‌داری وجود دارد. اما نتایج آزمون T نشان داد رضایت‌مندی ساکنان مجتمع‌های مسکن مهر زاهدان با میانگین کلی 79 زیرمعیار، پایین‌تر از حد متوسط(41/2) است. برای رتبهبندی نهایی شاخصها از آزمون فریدمن و مهمترین اثرگذار نیز شاخص عملکردی–ساختاری شامل دسترسیها و تسهیلات است، برای تحلیل مؤثرترین شاخصهای اثرگذار بر کیفیت سکونتی ازنظر کارشناسان، از مدل SAWARA و مهمترین شاخص محتوایی شاخص اثرگذار وجود دوربین مدار بسته، نزدیکی بیشتر به مرکز خرید است. در نهایت نتایج آزمون T مستقل برای مقایسۀ دو مجتمع مسکونی مهر نشان داده، اختلاف معنی‌داری از نظر سطح رضایت‌مندی در مساکن مهر زاهدان وجود ندارد.
مقاله پژوهشی
حسن هوشیار؛ رضا قادری؛ حسین رمضان تاش دهگرجی
چکیده
شناسایی نواحی مناسب برای ارائه خدمات مورد نیاز گردشگران در قالب دهکدههای گردشگری، از مهمترین موضوعات برنامهریزان گردشگری است. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف مکانیابی پهنههای مستعد در سطح محدوده جنگل میرآباد واقع در شهرستان اشنویه، با توجه به 9 شاخص مؤثر در مکانگزینی دهکدههای گردشگری(معیار شیب، آفتابگیری، ...
بیشتر
شناسایی نواحی مناسب برای ارائه خدمات مورد نیاز گردشگران در قالب دهکدههای گردشگری، از مهمترین موضوعات برنامهریزان گردشگری است. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف مکانیابی پهنههای مستعد در سطح محدوده جنگل میرآباد واقع در شهرستان اشنویه، با توجه به 9 شاخص مؤثر در مکانگزینی دهکدههای گردشگری(معیار شیب، آفتابگیری، کاربری اراضی، مالکیت اراضی، فاصله از خط جنگلی، جاده، سکونتگاه روستایی، خطوط گسل و مسیل) انجام‌گرفته است. رویکرد حاکم بر پژوهش توصیفی-تحلیلی و از نوع کاربردی است. به منظور تجزیه و تحلیل مکانهای مناسب برای احداث دهکدههای گردشگری در محدوده مورد مطالعه از انواع تکنیکهای تصمیمگیری چندمعیاری مبتنی بر GIS استفاده شده است. بدینصورت که برای ارزش‌گذاری و استانداردسازی معیارها، از روش منطق فازی جهت تعیین وزن معیارها و تعیین مکانهای بهینه به لحاظ مؤلفه‌های مورد بررسی روش مقایسات زوجی و تاپسیس به کار گرفته‌شده است. با تحلیل نتایج حاصل از خروجی لایه نهایی و انطباق آن با واقعیات زمینی، سه سایت براساس درجه مطلوبیت برای توسعه و ایجاد دهکده گردشگری در قالب پیکسلهای 100 در 100 متری(معادل یک هکتار) پیشنهاد و در نهایت پیشنهادهایی در راستای توسعه گردشگری محدوده مورد مطالعه ارائه شد.
مقاله پژوهشی
کیا بزرگمهر؛ علی اصغر جعفری؛ مهرداد رمضانی پور؛ لیلا ابراهیمی جمنانی
چکیده
اهمیت قوانین و مقررات شهرسازی در شکل‌گیری و ایجاد شهر خوب و پایدار، ضرورت توجه به اهداف و آرمان‌های توسعه پایدار از ابعاد مختلف زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی در تدوین ضوابط متناسب با ویژگی‌های سکونتگاه‌های شهری و نیازهای روز شهروندان، همچنین کارآمدی در اجرا و وجود مدیریت واحد و یکپارچه شهری را فراهم می‌سازد. هدف از این پژوهش، ...
بیشتر
اهمیت قوانین و مقررات شهرسازی در شکل‌گیری و ایجاد شهر خوب و پایدار، ضرورت توجه به اهداف و آرمان‌های توسعه پایدار از ابعاد مختلف زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی در تدوین ضوابط متناسب با ویژگی‌های سکونتگاه‌های شهری و نیازهای روز شهروندان، همچنین کارآمدی در اجرا و وجود مدیریت واحد و یکپارچه شهری را فراهم می‌سازد. هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر قوانین و مقررات شهرسازی در توسعه پایدار شهری بابلسر است. تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش، کارشناسان دستگاه‌های اجرایی و شهروندان شهر بابلسر هستند. اثرگذاری قوانین و مقررات شهرسازی از ابعادی چون ضوابط طرح‌های توسعه شهری، ضوابط مربوط به ساخت و سازهای عمرانی و ساختمانی، مقررات اراضی و زمین شهری، مصوبات کمیسیون‌های ماده 5 و 100 و رعایت اصول صحیح مدیریت در توسعه پایدار شهری به عنوان چارچوب تحلیلی پژوهش در نظر گرفته شده است. یافته‌ها مبین آن است که از میان شاخصهای تأثیرگذار بر توسعه پایدار شهری در روش رتبهبندی توانی، شاخص ضوابط مربوط به ساخت و سازهای عمرانی و ساختمانی با وزن استاندارد شده 431/0، بیشترین تأثیر و شاخص اصول صحیح مدیریت شهری با وزن استاندارد شده 048/0، کمترین تأثیر را دارد. همچنین نتایج پژوهش نشان میدهد که اثرات قوانین و مقررات شهرسازی در توسعه پایدار شهری در سطح خانوارهای نمونه، کمتر از حد متوسط ارزیابی‌شده است. با بهرهگیری از روش (TOPSIS) در جهت رتبهبندی محلات شهر بابلسر برحسب اوزان مورد محاسبه در هر شاخص به ترتیب، محله جواهری با مقدار (9101/0)ci، با رتبه 1 بالاترین جایگاه و محله کتی بن با مقدار (3008/0)ci، با رتبه 20 پایین‌ترین جایگاه را دارند.
مقاله پژوهشی
کیومرث خداپناه
چکیده
امروزه صنعت گردشگری، به مثابه پدیده پویای جهانی و اجتماعی است که شناخت و تحلیل علمی آن می‌تواند چارچوب مطمئنی را برای برنامه‌ریزی صنعت گردشگری فراهم سازد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی پیشران‌های مؤثر بر وضعیت آینده گردشگری پایدار روستایی در شهرستان نیر و چگونگی تأثیرگذاری این پیشران‌ها بر یکدیگر انجام شده است. این پژوهش از نظر ماهیت، ...
بیشتر
امروزه صنعت گردشگری، به مثابه پدیده پویای جهانی و اجتماعی است که شناخت و تحلیل علمی آن می‌تواند چارچوب مطمئنی را برای برنامه‌ریزی صنعت گردشگری فراهم سازد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی پیشران‌های مؤثر بر وضعیت آینده گردشگری پایدار روستایی در شهرستان نیر و چگونگی تأثیرگذاری این پیشران‌ها بر یکدیگر انجام شده است. این پژوهش از نظر ماهیت، بر اساس روش علم آینده‌پژوهی، تحلیلی و اکتشافی و بر اساس هدف کاربردی است که در دو مرحله تعیین شاخصهای کلیدی از طریق روش دلفی و شناسایی پیشران‌ها بر اساس نرم‌افزار MicMac بر پایه روش تحلیل اثرات متقاطع انجام شده است. در این راستا پس از برگزاری جلسات و بحث با 30 نفر از متخصصین و نخبگان گردشگری شهرستان نیر به عنوان جامعه آماری که تحقیق به صورت هدفمند انتخاب شدند، 37 متغیر در قالب چهار بعد شناسایی شد. یافته‌ها بر اساس وضعیت صفحه پراکندگی عوامل نشان داد، سیستم ناپایدار است و بیشتر عوامل در اطراف محور قطری صفحه پراکنده هستند. همچنین از بین 37 عامل در نظر گرفته شده، در نهایت با توجه به امتیاز بالای تأثیرگذار و تأثیرپذیری مستقیم 13 عامل به عنوان خروجی میک مک و عوامل پیشران، در آینده توسعه پایدار گردشگری روستایی شهرستان نیر تأثیرگذار هستند. نتایج نشان میدهد از بین 13 عامل پیشران، عوامل جذب نیروی مازاد بخش کشاورزی در فعالیت‌های گردشگری، افزایش فناوری، دریافت اعتبارات بانکی، مدیریت زمین روستایی، توزیع درآمد و تنوع‌بخشی به اقتصاد و افزایش فرصت‌های شغلی برای جوانان دارای تأثیرگذاری بالاتری بوده و اهمیت بیشتری دارند.
مقاله پژوهشی
المیرا مصدق زاده؛ محمد خلج
چکیده
مورفوتکتونیک علمی است که تاثیر تکتونیک فعال را با استفاده از شاخصهای ژئومورفیک به عنوان سنجش و توصیف کمی اشکال و چشماندازهای زمین مشخص میکند؛ بر همین اساس اندازهگیریهای کمی، شرایطی را فراهم میآورد تا با استفاده از آنها به شناسایی وضعیت مناطق دارای تکتونیک فعال پرداخته شود. در این مطالعه با استفاده از شاخصهای ...
بیشتر
مورفوتکتونیک علمی است که تاثیر تکتونیک فعال را با استفاده از شاخصهای ژئومورفیک به عنوان سنجش و توصیف کمی اشکال و چشماندازهای زمین مشخص میکند؛ بر همین اساس اندازهگیریهای کمی، شرایطی را فراهم میآورد تا با استفاده از آنها به شناسایی وضعیت مناطق دارای تکتونیک فعال پرداخته شود. در این مطالعه با استفاده از شاخصهای کمی مورفومتری حاصل از مطالعات مورفوتکتونیک بخشی از البرز مرکزی (شهرهای مرزنآباد و طالقان)، مورد بررسی قرار گرفته و پنج شاخص ناهنجاری سلسله مراتبی (a∆)، شاخص انشعابات (R)، شکل حوضه (Ff)، تراکم زهکشی (Dd) و ضریب ناهمواری (Bh) در 19 حوضه زهکشی محاسبه شده است. در این مناطق هر یک از این شاخصها به پنج گروه بسیار بالا، بالا، متوسط، کم و بسیار کم طبقهبندی شدهاند و در نهایت شاخص تکتونیک فعال نسبی (Iat) به دست آمده است. براساس نتایج حاصل از این پژوهش، حوضههایی گسلهای خزر، شمال البرز، دزدبن و راندگیهای کندوان و شمال طالقان در گروه‌های بسیار بالا و بالا قرار گرفتهاند که بیانگر تأثیر این گسلها بر تکتونیک فعال منطقه است. در اثر بالا بودن این مقادیر، انتظار میرود که ریسک لرزهخیزی منطقه نیز در اثر گسیختگی گسلها افزایش یابد. تراکم کانون لرزهای زمینلرزههای اخیر در منطقه تصدیقی بر اثبات این موضوع است.
مقاله پژوهشی
پرنا کاظمیان؛ محمدرضا پاکدل فرد؛ حسن ستاری ساربانقلی؛ فروس حاجیان پاشاکلایی
چکیده
در برنامه‌ریزی توسعه پایدار، توجه به مفهوم مسکن و خانه ضروری است. زیرا مسکن مفهومی فیزیکی است، اما خانه به عنوان مکان زندگی انسان با تمام ابعاد زندگی او در ارتباط و کنش متقابل است و معانی مختلفی را فراتر از مسکن در خود جای میدهد. با بهرهگیری از مباحث پدیدارشناسی به عنوان روش ادراک ساختارهای تجربه و آگاهی، میتوان به مطالعات کیفی ...
بیشتر
در برنامه‌ریزی توسعه پایدار، توجه به مفهوم مسکن و خانه ضروری است. زیرا مسکن مفهومی فیزیکی است، اما خانه به عنوان مکان زندگی انسان با تمام ابعاد زندگی او در ارتباط و کنش متقابل است و معانی مختلفی را فراتر از مسکن در خود جای میدهد. با بهرهگیری از مباحث پدیدارشناسی به عنوان روش ادراک ساختارهای تجربه و آگاهی، میتوان به مطالعات کیفی درباره رابطه انسان و فضای زندگی پرداخت. هدف این پژوهش، بررسی تأثیر حیاط به عنوان یک عنصر کالبدی ثابت، در معنابخشی به مفهوم خانه سنتی ایرانی به عنوان الگوی مسکن پایدار و بازنمایی آن در سینمای معاصر است. برای این منظور، دو فیلم «طهران تهران» و «مهمان مامان» ساخته داریوش مهرجویی که داستانهایی برگرفته از زندگی زیسته مردم در دوره معاصر هستند، مورد مطالعه قرار گرفتند. با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی، تفسیر و استدلال درباره نقش معناساز عناصر حیاط برای خانه در روایتهای سینمایی مذکور پرداخته شده است. نتایج به دست آمده نشان میدهد که مفهوم خانه و پیوند وجودی آن با انسان در آثار مهرجویی، تأکیدی بر هویت بخشی متقابل میان خانه و زندگی انسان است و حیاط، مرکزی حیات‌بخش در خانه بوده و از عوامل اصلی در پایداری خانه سنتی ایرانی است. لذا با توجه به بحران هویت و معنا در زندگی‌های معاصر، یکی از راهکارهای بازیابی آنها توجه به نقش حیاط، به عنوان فضای گمشده مسکن معاصر در برنامهریزی‌های توسعه پایدار شهری با استفاده از شیوه‌های نوین معماری است.
