مقاله پژوهشی
ابوالفضل مشکینی؛ الهام امیر حاجلو
چکیده
پروژه‌های توسعه شهری به عنوان فرایند سیاسی قدرتمند و نوآورانه برآمده از پروژه نئولیبرالیسم جهانی ذیل توسعه نابرابر جغرافیایی با سرپوش گذاشتن بر روی مناسبات واقعی اجتماعی نضج می‌یابد و در معارضه گروه‌های همسود که هیچیک حاضر به کناره‌گیری از منافع خود نیستند، نفوذ میکند. هدف از این مقاله شفاف ساختن چگونگی تداوم تصاحب رانت ...
بیشتر
پروژه‌های توسعه شهری به عنوان فرایند سیاسی قدرتمند و نوآورانه برآمده از پروژه نئولیبرالیسم جهانی ذیل توسعه نابرابر جغرافیایی با سرپوش گذاشتن بر روی مناسبات واقعی اجتماعی نضج می‌یابد و در معارضه گروه‌های همسود که هیچیک حاضر به کناره‌گیری از منافع خود نیستند، نفوذ میکند. هدف از این مقاله شفاف ساختن چگونگی تداوم تصاحب رانت از طریق تحول در سیاست‌ها و پروژه‌های توسعه شهری در سه دهۀ اخیر در کلانشهر تهران است. روش‌شناسی این مقاله مبتنی بر فلسفه رئالیسم انتقادی است و با رویکردی بازاندیشانه به قدرت و پیامدهای آن در برنامه‌ریزی شهری و ماهیت طبقاتی پروژه‌های توسعه شهری توجه میکند. یافته‌ها نشان داد رابطه ساختاری بین «پروژه‌های توسعه شهری» و قطبی شدن در کلانشهر تهران وجود دارد. پروژه‌های توسعه شهری به عنوان شیوه جدیدی از تولید محیط مصنوع، به منافع اقتصادی خاص که سازگار با استراتژی انباشت رانت اولویت میدهد و تا حد زیادی از منافع و اولویت‌های گروه‌های اجتماعی بی‌قدرت از جمله فقرای شهری و طبقات کم‌درآمد صرفه نظر میکند. علاوه بر این، پروژه‌های توسعه شهری به اجرا درآمده در کلانشهر سطح بالایی از شکاف اجاره و رانت و افزایش قیمت زمین ایجاد میکند که به اعیانی‌سازی با شخصیتی سوداگرانه و رانت‌جویانه منتهی می‌شوند.
مقاله پژوهشی
امین شیرنیا پاریجانی؛ حسین نظم فر؛ پری شکری فیروزجاه؛ توحید حاتمی خانقاهی
چکیده
سالمندی مرحلهای از زندگی است که چگونگی گذران آن از اهمیت ویژهای برخوردار است. مسأله سالمندی در ایران به علت دلایل مختلف از جمله کاهش میزان زاد و ولد، پیشرفتهای علم پزشکی پدیدهای نوین به شمار میآید. پژوهش حاضر به دنبال ارزیابی وضع موجود زیستپذیری شهر بابل با هدف اولویت بندی مؤلفههای اصلی زیستپذیری از دیدگاه ...
بیشتر
سالمندی مرحلهای از زندگی است که چگونگی گذران آن از اهمیت ویژهای برخوردار است. مسأله سالمندی در ایران به علت دلایل مختلف از جمله کاهش میزان زاد و ولد، پیشرفتهای علم پزشکی پدیدهای نوین به شمار میآید. پژوهش حاضر به دنبال ارزیابی وضع موجود زیستپذیری شهر بابل با هدف اولویت بندی مؤلفههای اصلی زیستپذیری از دیدگاه سالمندان در شهر بابل است. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی و مبتنی بردادههای اولیه بوده که جمع]وری اطلاعات اولیه، به صورت اسنادی و پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه انجام گرفته است. دادههای جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS و Smart Pls مورد پردازش قرار گرفت. وضع موجود با آزمون تی نمونهای و روابط بین ابعاد و شاخصهای زیستپذیری با کمک مدلسازی معادلات ساختاری با روش حداقل مربعات جزئی (PLS) تحلیل شده است. نتایج حاکی از آن است که در وضع موجود تمامی ابعاد زیستپذیری شهر بابل از میانگین متوسط پایینتر بوده است. نتایج مدل نیز نشان میدهد که از بین مؤلفههای اثرگذار بر وضع موجود، تمام مؤلفهها، اثرگذاری مثبت و معناداری داشته و بیشترین تأثیر را مؤلفه سلامت شهری دارد که میتوان از آن به عنوان محرک و برانگیزاننده زیستپذیری شهر بابل نام برد و مؤلفه زیستمحیطی کمترین اثر را بر وضع موجود زیستپذیری شهر بابل داشته است.
مقاله پژوهشی
محمدجواد صفایی؛ رحمان زندی؛ مهدی زنگنه؛ نرگس سپهری صدر
چکیده
خزش شهری از ویژگیهای شناخته شده اکثر شهرهای کشورهای درحال توسعه است؛ به طوری که این خزش ناموزون، مناطق شهری به نواحی روستایی پیرامونی، منجر به توسعه بدقواره شهر، تخریب اراضی طبیعی و تبدیل اراضی با کیفیت کشاورزی به سایر کاربری‌ها شده است. در پی چنین ضرورتی پژوهش حاضر با هدف بررسی و پیشبینی تغییرات کاربری اراضی روستاهای حریم شهر ...
بیشتر
خزش شهری از ویژگیهای شناخته شده اکثر شهرهای کشورهای درحال توسعه است؛ به طوری که این خزش ناموزون، مناطق شهری به نواحی روستایی پیرامونی، منجر به توسعه بدقواره شهر، تخریب اراضی طبیعی و تبدیل اراضی با کیفیت کشاورزی به سایر کاربری‌ها شده است. در پی چنین ضرورتی پژوهش حاضر با هدف بررسی و پیشبینی تغییرات کاربری اراضی روستاهای حریم شهر سبزوار صورت گرفته است. نوع تحقیق از حیث هدف کاربردی، و روش انجام آن توصیفی-استنباطی و از منظر انجام پژوهش تحلیلی_ترکیبی است. در این پژوهش چهار کاربری عمده فضاهای ساخته شده، باغی، پوشش گیاهی و بایر مورد بررسی و پیش بینی قرار گرفتهاند. دوره زمانی تصاویر از سال 1985 تا 2020 جهت بررسی تغییرات کاربری ها و تا سال 2040 جهت پیش بینی در نظر گرفته شده است. جهت پردازش تصاویر از مدلهای ضریب کاپا و زنجیره مارکوف در قالب برنامههای GIS، ENVI ، Tersset وSAGA استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که توسعه کاربری‌های ساخته شده، تغییرات طبقات پوشش گیاهی و باغی و کاهش کاربری بایر را در پی خواهد داشت. پیشبینی مدل مارکوف نشان میدهد،مساحت فضاهای ساخته شده در سال 1985 برابر با 13 کیلومترمربع بوده که در سال 2020، به 42 کیلومترمربع افزایش یافته و پیشبینی میشود که در سال 2040 به 54 کیلومترمربع برسد که نسبت به سال 2020 سالانه رشد 3/1 درصدی را در پی خواهد داشت.
مقاله پژوهشی
امیرحسین شیرازیان؛ مصطفی امیرفخریان؛ محمدرحیم رهنما
چکیده
دستیابی به معیارهای کیفیت محیطی بدون توجه به الگوی توسعه کالبدی امکانپذیر نیست. مکان و کیفیت آن از جمله علل مؤثر در بروز انواع بیماریها است. با اینحال درخصوص بیماریهای خاص همچون سرطان، مطالعات انجام شده در گام‌های نخستین قرار دارد. مطالعه حاضر تلاش دارد الگوهای مکانی پراکنش جانباختگان در اثر سرطان را در شهرمشهد مورد ...
بیشتر
دستیابی به معیارهای کیفیت محیطی بدون توجه به الگوی توسعه کالبدی امکانپذیر نیست. مکان و کیفیت آن از جمله علل مؤثر در بروز انواع بیماریها است. با اینحال درخصوص بیماریهای خاص همچون سرطان، مطالعات انجام شده در گام‌های نخستین قرار دارد. مطالعه حاضر تلاش دارد الگوهای مکانی پراکنش جانباختگان در اثر سرطان را در شهرمشهد مورد سنجش قرار دهد و نشان دهد که 1)الگوی پراکنش جانباختگان چگونه است؟ و2)چه میزان با ویژگیهای کیفیت محیط در رابطه است؟ مطالعه از نوع توصیفی-تحلیلی و متغیرهای مطالعه شامل 1)ویژگیهای مرتبط با جانباختگان (شامل:موقعیت، سن و جنسیت جانباختگان سرطانی) و 2)ویژگیهای مرتبط با کیفیت محیط(شامل میزان آلودگی هوا و سرانهفضایسبز) است. برای این منظور پس از تدوین مدل مفهومی تحقیق، ازطریق دریافت اطلاعات مرتبط با جانباختگان و کیفیت محیط زیست، پایگاه اطلاعات مکانی در محیط نرم‌افزار ArcGisتشکیل و در گام بعد با بهرهگیری از مدلهای آماری کلاسیک(همبستگی و آزمون تی) و آمارفضایی(خودهمبستگی فضایی، جهتپراکنش و رگرسیون فضایی) اقدام به تحلیل دادهها شد. یافته‌ها حاکی از عدم تبعیت الگوی فضایی جانباختگان از الگوی پراکنشجمعیت و تفاوت الگوی فضایی جانباختگان برحسب جنسیت و میانگین سن آنها در سطح محلات بود. استفاده از مدلهای خودهمبستگی فضایی، دوهستهداغ در شمال و جنوب غرب مشهد و یک هسته سرد در پیرامون حرم مطهر را نشان داد که ضرورت توجه به تفاوتهای مکانی را نشان میدهد. نتایج آزمون همبستگی و رگرسیون فضایی دلالت بر این داشت که فراوانی جانباختگان در سطح محلات با میانگین میزان آلودگی هوا و سرانه فضای سبز رابطه دارد. بااینحال ضرورت انجام مطالعات بیشتر در دورههای زمانی متعدد، به منظور تأیید یافته‌ها پیشنهاد میشود.
مقاله پژوهشی
سید مجتبی قاضی میرسعید؛ کیانا اعتمادی؛ راضیه مقیسه
چکیده
برنامه‌ریزی محله‌محور رویکرد نسبتاً جدیدی است که خدمات عمومی را در مدیریت شهری بهبود میبخشد. به‌کارگیری این رویکرد در فرآیند برنامه‌ریزی بیش از هر چیز نیازمند سرمایه اجتماعی مناسب، انسجام و یکپارچگی ساکنین در یک اجتماع محله‌ای و تقویت بسترها و زمینه‌های هویت‌ساز محله‌ای است. بر این مبنا پژوهش حاضر به بررسی نقش رویکرد محله‌محوری ...
بیشتر
برنامه‌ریزی محله‌محور رویکرد نسبتاً جدیدی است که خدمات عمومی را در مدیریت شهری بهبود میبخشد. به‌کارگیری این رویکرد در فرآیند برنامه‌ریزی بیش از هر چیز نیازمند سرمایه اجتماعی مناسب، انسجام و یکپارچگی ساکنین در یک اجتماع محله‌ای و تقویت بسترها و زمینه‌های هویت‌ساز محله‌ای است. بر این مبنا پژوهش حاضر به بررسی نقش رویکرد محله‌محوری در جهت ارتقاء سرمایه اجتماعی در محله قنات کوثر واقع در منطقه 4 شهر تهران پرداخته است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف کاربردی بوده و با بررسی متون مرتبط، شاخصها و زیرشاخه‌های مفهوم برنامه‌ریزی محله‌محور استخراج شدند. مبتنی بر شاخصهای مذکور سؤالات موردنیاز طرح شد و با انجام مصاحبه عمیق با 16 نفر از افراد ساکن در محله و رسیدن به اشباع نظری، دادههای موردنیاز به‌منظور تحلیل به دست آمدند. با استفاده از رویکرد نظریه زمینه‌ای و انجام سه مرحله کدگذاری (باز، محوری و گزینشی) مقوله‌های نهایی استخراج شدند و در چارچوب شرایط علی، زمینه‌ای، مداخله‌ای، تعاملات/راهبردها و پیامدها جای گرفتند. مبتنی بر این موارد، نمودار پارادایمی ازنظریه زمینه‌ای ارائه شد و نظریه نهایی به‌منظور بهبود سرمایه اجتماعی با رویکرد برنامه‌ریزی محله‌محور به دست آمد. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد که افزایش کیفیت فضاهای شهری و بهبود وضعیت فعلی محله، توزیع عادلانه امکانات خدماتی و رفاهی، افزایش تعاملات، توانمندسازی شورای محله و جلب اعتماد و مشارکت ساکنین، از مهم‌ترین راهبردها به‌منظور افزایش سرمایه اجتماعی و فراهم کردن زمینه دستیابی به توسعه پایدار محله‌ای در محله قنات کوثر هستند.
مقاله پژوهشی
هنگامه صالح پور؛ غلامرضا میری؛ محمودرضا انوری
چکیده
شهرهای کیش و دبی تحت تأثیر عوامل اجتماعی و اقتصادی، شاهد روند رو به رشدی جمعیتی هستند؛ بهگونهای که به بستر مناسبی برای رشد شهرنشینی و افزایش جمعیت شهری تبدیل شدهاند. متعاقب آن، بهرهبرداری از منابع طبیعی و اقتصادی و... موجبات گسترش افقی شهرها و تهدیدی برای توسعه پایدار شهری شده است. در نتیجه رویکردهای گوناگونی از جمله ...
بیشتر
شهرهای کیش و دبی تحت تأثیر عوامل اجتماعی و اقتصادی، شاهد روند رو به رشدی جمعیتی هستند؛ بهگونهای که به بستر مناسبی برای رشد شهرنشینی و افزایش جمعیت شهری تبدیل شدهاند. متعاقب آن، بهرهبرداری از منابع طبیعی و اقتصادی و... موجبات گسترش افقی شهرها و تهدیدی برای توسعه پایدار شهری شده است. در نتیجه رویکردهای گوناگونی از جمله رویکرد هوشمندسازی شهری به دنبال ارائه خدمات شهری هوشمند و ارائه راهبردها و سیاستهایی به منظور منطبق نمودن آثار منفی ناشی از گسترش فعالیتهای انسانی در این شهرها است. این پژوهش وضعیت خدمات شهری هوشمند کیش و دبی را با رویکرد توسعه پایدار بررسی و مقایسه میکند. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش تحقیق، پیمایشی است. دادههای مورد نیاز تحقیق به روش اسنادی - میدانی (پرسشنامه و مشاهده) گردآوری شده است. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS و مدل F-ARAS استفاده شد. نتایج پژوهش مبین آن است تفاوت معناداری بین دو شهر کیش و دبی در رابطه با وضعیت شاخصهای (قابلیت دسترسی و مشارکت اینترنتی با مقدار من ویتنی (342/2)، شرایط بهداشتی و سلامت الکترونیک با مقدار من ویتنی (351/4)، حفاظت از محیط زیست با مقدار من ویتنی (654/4)، افزایش امکانات لازم در خصوص آلودگی با مقدار من ویتنی431/4، حکمرانی شایسته با مقدار من ویتنی (675/3) و در سطح معناداری (000/0)، وجود دارد، به عبارتی وضعیت این شاخصها در شهر دبی مطلوبتر از کیش ارزیابی شد، نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد، بین وضعیت خدمات شهری هوشمند و توسعه پایدار اقتصادی، اجتماعی، فیزیکی - محیطی شهرهای کیش و دبی، ارتباط معنادار و مثبتی وجود دارد. در نهایت، نتایج اولویتبندی خدمات شهری هوشمند در شهرهای کیش و دبی با استفاده از مدل اراس فازی نشان داد در کیش شاخص حکمرانی شایسته با وزن (564/0) و در دبی نیز همین شاخص با وزن (465/0،)، در اولویت قرار دارند.
مقاله پژوهشی
رستم صابری فر؛ فاطمه کریمیان پور
چکیده
تحلیل های تاریخی نشانگر آن است که منطقه سیستان از دیرباز پهنهای آباد و از نظر تولیدی سرآمد بودهاست. در این حوزۀ جغرافیایی، شهرهای متعددی ایجاد و به مرور و با تغییر شرایط یا از بین رفته و یا تقلیل کارکرد پیدا کردهاند. اما از اوایل قرن کنونی، شهر زابل با عنایت به اعتبارات دولتی شکلگرفته و در این مدت، دائماً بر جمعیت خود افزودهاست. ...
بیشتر
تحلیل های تاریخی نشانگر آن است که منطقه سیستان از دیرباز پهنهای آباد و از نظر تولیدی سرآمد بودهاست. در این حوزۀ جغرافیایی، شهرهای متعددی ایجاد و به مرور و با تغییر شرایط یا از بین رفته و یا تقلیل کارکرد پیدا کردهاند. اما از اوایل قرن کنونی، شهر زابل با عنایت به اعتبارات دولتی شکلگرفته و در این مدت، دائماً بر جمعیت خود افزودهاست. در واقع، به دلیل توسعه برونزای شهر، مشکلات محیطی و منطقهای هیچگاه رشد این شهر را متوقف نکرده و به قیمت تخریب محیط پیرامونی، حیات آن با شدت بیشتری استمرار پیدا کردهاست. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی، وضعیت زیستپذیری شهر زابل را مورد تحلیل قرار دادهاست. دادههای مورد نیاز این شناخت با پرسشنامه محقق ساخته و از نمونهای به حجم 300 نفر از کارشناسان این حوزه، گردآوری و با استفاده از ماتریس ارزیابی شاخص های مؤثر و متأثر و مدل ریاضی پایداری و زیستپذیری مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. نتایج نشان داد که این شهر در بخش زیست محیطی امتیاز 4829/0 و در بخش اقتصادی و اجتماعی امتیاز 2945/0 را کسب کردهاست. بر اساس این امتیازات، درجه زیستپذیری این شهر 1884/0 تعیین شده و مطابق استانداردهای موجود، در گروه زیستپذیری ضعیف و بسیار ضعیف قرار میگیرد. بنابراین، اگر سیاستهای کنترلی و پیشگیرانه لازم اعمال نشود، نه فقط سکونت و زندگی در این شهر مورد تهدید قرار میگیرد، بلکه محیط پیرامونی نیز دچار تخریب اساسیتری خواهد شد.
مقاله پژوهشی
معصومه عزیزی؛ مهری اذانی؛ حمید صابری؛ امیر گندمکار
چکیده
پیادهراه بخشی از فضای شهری است که حرکت پیاده در اولویت بوده و حرکت سواره در تمام یا بخشی از ساعات شبانه‌روز در آن حذف میشود. پیاد‌راه علاوه بر تأمین دسترسی، فضایی سرزنده، امن و راحـت را بـرای حضور گروه‌های مختلف اجتماعی، برقراری تعاملات اجتماعی و انجام فعالیتهای اختیاری ایجاد میکند. این پژوهش با هدف ارائه الگوی پیادهراه ...
بیشتر
پیادهراه بخشی از فضای شهری است که حرکت پیاده در اولویت بوده و حرکت سواره در تمام یا بخشی از ساعات شبانه‌روز در آن حذف میشود. پیاد‌راه علاوه بر تأمین دسترسی، فضایی سرزنده، امن و راحـت را بـرای حضور گروه‌های مختلف اجتماعی، برقراری تعاملات اجتماعی و انجام فعالیتهای اختیاری ایجاد میکند. این پژوهش با هدف ارائه الگوی پیادهراه سازی در سطح شهر خرمآباد و با رویکردی نظری _کاربردی متکی بر مطالعات مدلی و نرم افزاری انجام پذیرفته است. برای دستیابی به اهدف پژوهش چهار دسته شاخص از طریق الگوریتم درخت پوشای کمینه در محیط نرم‌افزار Matlab 2016 استاندارد و برای شاخصگذاری استفاده شده است. در ادامه برای تحلیل فضایی شاخصها از فرآیند تحلیل شبکه بهدست آمده در محیط نرم افزار ArcGIS استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهند که 43/29 درصد از مساحت بافت شهری خرمآباد وضعیت کاملاً مناسب، برای احداث پیادهراه دارد. تحلیل فضایی شهر خرمآباد نشان میدهد، پنج مسیر بهینه برای توسعه پیادهراه سازی منطبق بر الگوی های نظری حاصل از پژوهش شامل: معیارهای اجتماعی ـ اقتصادی، کالبدی ـ فضایی، ترافیک و دسترسی در سطح شهر قابل دستیابی است. بهترین پیادهراه سازی مسیر حد فاصل میدان 22 بهمن، بلوار ولایت، بلوار 60 متری و بلوار شرق به سوی کوی انقلاب شناسایی شد.
