با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

3 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

10.30473/psp.2023.64760.2618

چکیده

شهر­های کیش و دبی تحت تأثیر عوامل اجتماعی و اقتصادی، شاهد روند رو به رشدی جمعیتی هستند؛ به­گونه­ای که به بستر مناسبی برای رشد شهرنشینی و افزایش جمعیت شهری تبدیل شده­اند. متعاقب آن، بهره­برداری از منابع طبیعی و اقتصادی و... موجبات گسترش افقی شهرها و تهدیدی برای توسعه پایدار شهری شده است. در نتیجه رویکرد­های گوناگونی از جمله رویکرد هوشمندسازی شهری به دنبال ارائه خدمات شهری هوشمند و ارائه راهبرد­ها و سیاست­هایی به منظور منطبق نمودن آثار منفی ناشی از گسترش فعالیت­های انسانی در این شهرها است. این پژوهش وضعیت خدمات شهری هوشمند کیش و دبی را با رویکرد توسعه پایدار بررسی و مقایسه می­کند. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش تحقیق، پیمایشی است. داده­های مورد نیاز تحقیق به روش اسنادی - میدانی (پرسشنامه و مشاهده) گردآوری شده است. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS و مدل F-ARAS استفاده شد. نتایج پژوهش مبین آن است تفاوت معناداری بین دو شهر کیش و دبی در رابطه با وضعیت شاخص­های (قابلیت دسترسی و مشارکت اینترنتی با مقدار من ویتنی (342/2)، شرایط بهداشتی و سلامت الکترونیک با مقدار من ویتنی (351/4)، حفاظت از محیط زیست با مقدار من ویتنی (654/4)، افزایش امکانات لازم در خصوص  آلودگی با مقدار من ویتنی431/4، حکمرانی شایسته با مقدار من ویتنی (675/3) و در سطح معناداری (000/0)، وجود دارد، به عبارتی وضعیت این شاخص­ها در شهر دبی مطلوب­تر از کیش ارزیابی شد، نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد، بین وضعیت خدمات شهری هوشمند و توسعه پایدار اقتصادی، اجتماعی، فیزیکی - محیطی شهرهای کیش و دبی، ارتباط معنادار و مثبتی وجود دارد. در نهایت، نتایج اولویت­بندی خدمات شهری هوشمند در شهرهای کیش و دبی با استفاده از مدل اراس فازی نشان داد در کیش شاخص حکمرانی شایسته با وزن (564/0) و در دبی نیز همین شاخص با وزن (465/0،)، در اولویت قرار دارند.

کلیدواژه‌ها

آزاد فلاح، زهره، کرکه­آبادی، زینب و ارغان، عباس (1399).  شهر مجازی رویکردی نو در توسعه امنیت گردشگری و مدیریت هوشمند شهری. پژوهش­نامه نظم و امنیت انتظامی، 13(1)، 47-70.
افضلی، مرضیه، مدیری، مهدی و فرهودی، رحمت الله (1397). اولویت‌بندی شاخص‌ها در فرایند هوشمندسازی شهرها (مطالعه‌ی موردی: شهر کرمان). فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری، 9(35)، 21-30.
پوراحمد، احمد، زیاری، کرامت­اله، حاتمی نژاد، حسین و پارسا پشاه­آبادی، شهرام (1397). تبیین مفهوم و ویژگی‌های شهر هوشمند. باغ نظر، 15(58)، 5-26.
پوراحمد، احمد، زیاری، کرامت اله، حاتمی نژاد،  حسین و  پارساپشاه آبادی، شهرام (1397). شهر هوشمند: تبیین ضرورت ها و الزامات شهر تهران برای هوشمندی. نگرش­های نو در جغرافیای انسانی (جعرافیای انسانی)، 10(2)، 1-22.
جوذری، نسیبه، بدرپور، معصومه، ماندگاری، صدیقه، خواجه بهرامی، محمدعلی، فتحعلی­پوری، امید و زاهدی، علیرضا (1400). بررسی نقش مدیریت شهری (شهرداریها) در پایداری هوشمند شهرها. مجله رویکردهای پژوهشی نو در علوم مدیریت، 26، 135-142.
چشم­پوشی، محسن (1396). تحلیل ویژگی­های شهر هوشمند در منطقه 9 کلانشهر مشهد با تاکید بر حکمروایی و زندگی هوشمند. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد.
حاتمی­نژاد، حسین و منصوری اطمینان، ابوالفضل (1400). بررسی اثرات شهر هوشمند بر زیست پذیری شهرها (منطقه ۹ کلانشهر مشهد). فصلنامه چشم انداز شهرهای آینده، ۲ (۲)،۱۳-۱.
حاتمی­نژاد، حسین و شریفی، امیر (1394). بررسی نقش گسترش گردشگری شهری بر توسعه پایدار شهری (نمونه موردی: شهر سنندج). گردشگری شهری، 2(1)، 61-74.
حسنی، زهرا و احمدی، فرشته (1400). تبین معیار­ها و شاخص­های شهر هوشمند در شهرهای جدید با تاکید بر زندگی هوشمند. اولین کنفرانس ملی عمران، معماری و فناوری اطلاعات در زندگی شهری.
دادخواه، محسن (1394). طراحی شهری بر اساس معیار­ای شهر هوشمند، مورد مطالعه منطقه 3 اصفهان. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان.
دشت لعلی، زهرا، علیقلی، منصوره و نوربخش، سیدکامران (1399). ارائه الگوی کاربردی گردشگری هوشمند در مناطق شهری مطالعه موردی: شهر اصفهان. مجله گردشگری شهری، 7(2)، 127-141.
ذاکریان، ملیحه، سپاهیان، عبدالسلام، سرابندی، زهرا و فیروزی­راد، سیما (1400). تحلیل فضایی شاخص­های شهر هوشمند شهری (مطالعه موردی: شهر زاهدان). فصلنامه آینده پژوهی شهری، 1(2)، 69-83.
روستایی، شهریور، پورمحمدی، محمدرضا و قنبری، حکیمه (1397). تئوری شهر هوشمند و ارزیابی مؤلفه‌های زیرساختی آن در مدیریت شهری مورد شناسی: شهرداری تبریز. جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 8(26)، 197-216.
شامی، محمد رضا، بیگدلی­راد، وحید و معینی فر، مریم (1400). تبیین مفاهیم و ارزیابی ابعاد شهر هوشمند با تاکید بر زندگی هوشمند شهری در کلانشهر تهران. فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، 12(1)، 137-151.
شهابیان، پویان (1389). بررسی نقش گردشگری شهری در توسعه پایدار شهر. رساله دکتری، دانشگاه علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی.
عظیم­زادگان، هانیه، عزیزی، علی، پاشایی کورعباسلو، لی­لی و حاجی سید جواد، پوپک (1398). مجموعه مطالعات شهر هوشمند. چاپ اول. تهران: انتشارات پشتیبان.
مرتضوی مقدم، سیدمحمدرضا و صمدزاده یزدی، سپیده (1400). شهر هوشمند به عنوان مکان مشترک برای انسان و طبیعت. دومین کنفرانس بین المللی مدیریت، گردشگری و تکنولوژی، تهران.
موسوی، سید حسن، فیلی، اردلان و ثابت، عباس (1400). بررسی تأثیر شهر هوشمند بر وندالیسم شهری با نقش واسطه ای شهر شاد و عدالت اجتماعی (مورد مطالعه: شهر شیراز). فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری، 12(48). 1-17.
مولائی، اصغر (1400). تبیین مبانی و راهبردهای شهر هوشمند با رویکرد پایداری در حوزه مدیریت بحران (نمونه موردی؛ کلانشهر تهران). دانش پیشگیری و مدیریت بحران، ۱۱ (۳)، ۲۷۳-۲۵۵.
مهدی­زاده، زهرا، جودکی، حمیدرضا و زیاری، یوسفعلی (1400). رتبه بندی مؤلفه هاو شاخص­های شهرهوشمند درمنطقه 22 کلانشهر تهران ، جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای، 11(4)، 520-555.
نسترن، مهین و پیرانی، فرزانه (1398). تدوین و اعتبارسنجی معیارها و شاخص­های توسعه شهر هوشمند (مورد مطالعه: منطقه سه شهر اصفهان). نشریه جغرافیا و توسعه فضای شهری، 6(1)، 147-164.
یزدانی، حمیدرضا، سهرابی، بابک و جلیلیان، مریم (1400). شناسایی شاخص‌های کیفی مؤثر بر ارزیابی مدل‌های کسب‌‌وکار اینترنت اشیا مبتنی بر تحلیل کلان‌داده‌ها در شهر هوشمند، پژوهش های نوین در تصمیم گیری، 6(2)، 125-154.
یوسفی قلعه سلیمی، نیلوفر (1395). امکان­سنجی اجرای شهر هوشمند شهرداری منطقه 5 اصفهان. کنفرانس بین­المللی عمران، معماری و منظر شهری، ترکیه: دانشگاه استانبول، مرداد.
Adiyarta, K. Napitupulu, D. Syafrullah, M. Mahdiana, D. Rusdah, R. (2020). Analysis of smart city indicators based on prisma: systematic review. I OP Conference Series: Materials Science and Engineering, Volume 725, 3rd Nommensen International Conference on Technology and Engineering 2019 (3rd NICTE) 25–26 July 2019, Nommensen HKBP University, Indonesia.
Aleta. N, Baucells, A. Concepción Moreno, M. Arce Ruiz. R, (2017), Smart Mobility and Smart Environment in the Spanish cities, Transportation Research Procedia, Volume 24, PP 163-170.
Balakrishnan, M. (2008), Dubai a star in the east: A case study in strategic destination branding. J. Place Manag. Dev. 1,  PP 62–91
Edge, S. Boluk, K. Groulx, M. Quick, M. (2020). Exploring diverse lived experiences in the Smart City through Creative Analytic Practice. Cities, Volume 96, January 2020, 102478.
Eichelberger, S, Peters, M, Pikkemaat, B, ShingChan, Ch. (2020). Entrepreneurial ecosystems in smart cities for tourism development: From stakeholder perceptions to regional tourism policy implications. Journal of Hospitality and Tourism Management. Volume 45. PP 319-329.
Foggia, G. Lazzarotti, V. (2013), Business implications of local development policies: The case of Dubai and the travel industry. Theor. Empir. Res. Urban Manag. 8, PP 78–91.
Hall, C.M. Page, S.J. (2001).  The Geography of Tourism and Recreation, Routledge, London.
Kardag, T., (2013), An evaluation of the smart city approach, a thesis submitted to the graduate school of natural and applied sciences of middle east technical university.
Lea, J. (1988). Tourism and Development in the Third Word, London and New York, Routledge.
Luis.Alfaro, J, Navarro, Víctor.Raúl.López, Ruiz, Domingo.Nevado, Peña, (2016). The effect of ICT use and capability on knowledge-based cities. Journal of Cities, No.60, PP 272–280.
Lyons. G, (2018), Getting smart about urban mobility – Aligning the paradigms of smart and sustainable, Transportation Research Part A: Policy and Practice, Volume 115, PP 4-18.
Masik, J, Sagan, I, Scott, J.W. 2021. Smart City strategies and new urban development policies in the Polish context. Cities. Volume 108. January 2021. 102970.
Peprah. Ch, Amponsah. O, Oduro. Ch, (2019), A system view of smart mobility and its implications for Ghanaian cities, Sustainable Cities and Society, Volume 44, PP 739-747.
Romera, G.V. Anez, V.F. Prada, F.P. (2017). Smart city projects assessment guidebook deliverable. Madrid: European investment bank institute.
Samih, H. (2020). Smart cities and internet of things. Journal of Information Technology Case and Application Research. 21 (1), PP 3-12.
UAE Internet Social & Mobile Statistics (2005), Infographics. Available online:http://www.globalmediainsight.com/blog/uae-internet-stats-infographics-2015.