مقاله پژوهشی
سیاوش مولایی پارده؛ عباس سعیدی؛ بیژن رحمانی
چکیده
زﻧـﺪﮔﯽ ﻋﺸـﺎﯾﺮی و شیوه کوچنشینی به عنوان اولین نظام اجتماعی جامعه بشری ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ، ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دو ﻧﻈﺎم روﺳﺘﺎﻧﺸﯿﻨﯽ و ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ دﺷـﻮاری ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻫﻤـﺮاه است. بنابراین از ﺳـﻮی ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﯾـﺰان و ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻣﺮﺑﻮطه، راﻫﺒﺮدﻫـﺎی ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارﺗﻘﺎی ﮐﯿﻔﯿﺖ اﯾﻦ ﺷـﯿﻮه از زﻧﺪﮔﯽ ...
بیشتر
زﻧـﺪﮔﯽ ﻋﺸـﺎﯾﺮی و شیوه کوچنشینی به عنوان اولین نظام اجتماعی جامعه بشری ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ، ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دو ﻧﻈﺎم روﺳﺘﺎﻧﺸﯿﻨﯽ و ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ دﺷـﻮاری ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻫﻤـﺮاه است. بنابراین از ﺳـﻮی ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﯾـﺰان و ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻣﺮﺑﻮطه، راﻫﺒﺮدﻫـﺎی ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارﺗﻘﺎی ﮐﯿﻔﯿﺖ اﯾﻦ ﺷـﯿﻮه از زﻧﺪﮔﯽ اراﺋـﻪ شده که یکی از مهمترین این راهبردها، اﺳﮑﺎن ﻋﺸﺎﯾﺮ است. در راستای این راهبرد، کانونهای عشایری (هدایتی و حمایتی) متعددی با روندهای متفاوتی جهت اسکان عشایر داوطلب در سراسر نقاط عشایری ایجاد شده است. باتوجه به روند شکلگیری کانونهای عشایری، میزان استقبال و رضایتمندی کوچندگان از این کانونها متفاوت است. از اینرو هدف از پژوهش حاضر مطالعه تطبیقی روند شکلگیری کانونهای عشایری و سنجش میزان استقبال و رضایتمندی کوچندگان ناحیه کوهرنگ (چهارمحال و بختیاری) است. روششناسی تحقیق، توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانهای و میدانی با رویکرد پیمایشی است و جامعه آماری تحقیق شامل خانوارهای اسکانیافته عشایری در کانونهای اسکان عشایر ناحیه کوهرنگ است. نتایج نشان میدهد که میزان مشارکت کوچندگان در اجرای طرح اسکان عشایر، در کانونهای حمایتی بیشتر از کانونهای هدایتی بوده و در بحث رضایتمندی نیز با توجه به نتایج آزمون تی-تک نمونهای، میزان رضایتمندی و استقبال کوچندگان از کانونهای حمایتی(95/3) بیشتر از کانونهای هدایتی(26/3) ارزیابی شده است.
مقاله پژوهشی
نسیبه حسینی؛ حسن افراخته؛ فرهاد عزیزپور
چکیده
با توجه به تغییرات گسترده کاربری اراضی و ضرورت آگاهی مدیران و برنامهریزان از چگونگی تحولات حادث شده برای سیاستگذاری و چارهاندیشی جهت رفع معضلات موجود، آشکارسازی تغییرات کاربری زمین، ضروری به نظر میرسد. بنابرای، نقشه کاربری اراضی یکی از الزامات هرگونه برنامهریزی توسعه ملی و منطقهای است که مدیران، برنامهریزان ...
بیشتر
با توجه به تغییرات گسترده کاربری اراضی و ضرورت آگاهی مدیران و برنامهریزان از چگونگی تحولات حادث شده برای سیاستگذاری و چارهاندیشی جهت رفع معضلات موجود، آشکارسازی تغییرات کاربری زمین، ضروری به نظر میرسد. بنابرای، نقشه کاربری اراضی یکی از الزامات هرگونه برنامهریزی توسعه ملی و منطقهای است که مدیران، برنامهریزان و کارشناسان را قادر میسازد با شناسایی وضع موجود و مقایسه قابلیتها و پتانسیلها، در زمینه حل معضلات و رفع نیازهای حال و آینده اقدامات لازم را طراحی و اجرا نمایند. امروزه به دلیل هزینه بسیار زیاد تهیه نقشههای کاربری ارضی با روشهای سنتی و دستی، سنجش از دور میتواند با دقت و سرعت بیشتری به مهندسان در تهیه نقشه کاربری ارضی و در مرحلۀ بعد، ارزیابی تغییرات در منطقه کمک کند. هدف از این پژوهش تهیه نقشههای کاربری اراضی دهستان زبرخان و همچنین پایش تغییرات کاربری اراضی این ناحیه در دوره زمانی 1996 تا 2019 میلادی با استفاده از تصاویر ماهوارهای لندست 5 و 8 مربوط به سنجندههای TM و OLI است. بر اساس بررسیهای به عمل آمده مشخص شد که کاربریهای اراضی زراعی، اراضی ساختهشده و مرتع طی این دوره روند افزایشی داشته است، در حالی که اراضی بایر و باغ روند کاهشی داشتهاند. همچنین نتایج گویای آن است که اراضی ساختهشده شامل کاربریهای شهری، روستایی، گردشگری (پارک حیات وحش، اقامتگاه بومگردی)، صنعتی، کارگاهی، تأسیسات، ارتباطی (راههای منطقهای و محلی)، نظامی، معدن و منابع ذخیره آب برای کشاورزی بوده است که بیشترین افزایش را کاربریهای شهری و روستایی با 43/461 هکتار، معادل 01/54 درصد از کل کاربریها را در سطح محدوده به خود اختصاص داده است.
مقاله پژوهشی
محسن شاطریان؛ راضیه کریمی
چکیده
فضاهای عمومی مهمترین و ضروریترین عناصر شهر هستند که در این مکانها انواع فعالیتهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی شکل میگیرد و در پی تعاملات اجتماعی، شهری سرزنده را بهوجود میآورد. هدف از این پژوهش شناخت تأثیر جایگاه عوامل کالبدی در تعاملات اجتماعی است. منطقه مورد مطالعه محلات بافت قدیمی کاشان است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی ...
بیشتر
فضاهای عمومی مهمترین و ضروریترین عناصر شهر هستند که در این مکانها انواع فعالیتهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی شکل میگیرد و در پی تعاملات اجتماعی، شهری سرزنده را بهوجود میآورد. هدف از این پژوهش شناخت تأثیر جایگاه عوامل کالبدی در تعاملات اجتماعی است. منطقه مورد مطالعه محلات بافت قدیمی کاشان است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی با استفاده از پیمایش میدانی است. جامعه آماری شامل 51576 نفر ساکنان بافت قدیم شهر کاشان و حجم نمونه با استفاده از Sample Power با سطح اطمینان 95 درصد و خطای احتمالی 5 درصد برابر با 200 نفر است. برای پیشبرد تحقیق از مطالعات کتابخانهای و پژوهشهای پیشین محققان استفاده شده و پرسشنامهای با مقیاس پنج گزینهای لیکرت طراحی شده و برای سنجش روایی و پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. پس از جمعآوری دادهها، طبقه بندی و تحلیل یافتهها با استفاده از نرمافزار spss، صورت گرفت. مدلسازی نیز با بهرهگیری از نرم افزار AMOS انجام گرفته است. براساس نتایج به دست آمده در آزمون همبستگی پیرسون هیچ نوع همبستگی بین عوامل کالبدی و تعاملات اجتماعی وجود ندارد که علت آن را میتوان در این امر دانست که محلات قدیمی شهر کاشان، فضاهای جمعی و عمومی با ساختار کالبدی مناسب نادیده گرفته شده است. نتایج حاصل از کاربرد معادلات ساختاری نیز بیانگر آن است که متغیر امنیت اجتماعی و آسایش به ترتیب دارای بیشترین بار عاملی 97درصد و 89 درصد و نشاندهندۀ این است که با افزایش امنیت آسایش ساکنان نیز بیشتر است. بعبارت دیگر امنیت بر آسایش تأثیر گذار است.
مقاله پژوهشی
سمیه نوروزی گله کلائی؛ احمد حاتمی؛ سمیه پرویزی
چکیده
شهرها با سرعت بالایی درحال رشد و توسعه هستند و روند شهرنشینی یکی از مهمترین موضوعات پیشروی برنامهریزان شهری است. در کنار سطح بالای نرخ رشد جمعیت، تغییرکاربری زمین و تبدیل آن به کاربریهای شهری نیز مسئله مهمی است. پژوهش حاضر تلاشی در جهت تبیین الگوییهای فضایی شهر کرمانشاه در 25 سال اخیر دارد. این پژوهش از نظر ماهیت، کاربردی ...
بیشتر
شهرها با سرعت بالایی درحال رشد و توسعه هستند و روند شهرنشینی یکی از مهمترین موضوعات پیشروی برنامهریزان شهری است. در کنار سطح بالای نرخ رشد جمعیت، تغییرکاربری زمین و تبدیل آن به کاربریهای شهری نیز مسئله مهمی است. پژوهش حاضر تلاشی در جهت تبیین الگوییهای فضایی شهر کرمانشاه در 25 سال اخیر دارد. این پژوهش از نظر ماهیت، کاربردی و از نظر روش، توصیفی - تحلیلی و مبتنی بر دادههای سنجشازدور است. بهگونهای که ابتدا تصاویر سالهای 1995، 2005 و 2020 از ماهواره لندست 5 و 8 در سنجندههای TM وOLI اخذ شد، سپس با استفاده از نرمافزار NVEI و روش طبقهبندی نظارت شده به نقشههای کاربری اراضی در چهار کلاس شهری، کشاورزی، کوه و آب تبدیل شدند. سپس این نقشه با استفاده از نرمافزار ARCGIS برای ورود به نرمافزار FRAGASTATS آمادهسازی و در مرحله بعدی برای تحلیل سیمای سرزمین به این نرمافزار فراخوانی شدند. در مرحله بعدی، این نقشهها با استفاده از متریکهای فضایی (PALAN-PD-NP-LSI-LPI-AWMFD-ENN-MN) مورد بررسی قرار گرفتند. در مرحله آخر با فراخوانی این متریکها در مدل آنتروپی شانون شمای کلی از الگوی رشد فضایی شهر کرمانشاه در 25 سال اخیر حاصل شد. نتایج این پژوهش نشان داد که شهر کرمانشاه در 25 سال اخیر الگوهای رشد متفاوتی را طی کرده است. این الگوها را میتوان در 3 دوره دستهبندی کرد. دوره اول (سال 1374) به دلیل رشد شتابان شهرنشینی و عدم کفایت الگوهای برنامهریزی شهری، شهر دورهای از رشد پراکنده را در لکههای شهری مجزا سپری میکند. در دوره دوم (1384) شهر به دلیل کاهش مهاجرتها و توسعه شهر در محدوده لکههای موجود دورهای از الگوی فشرده را سپری میکند اما مجدداً در دوره سوم (1399) شهر کرمانشاه به دورهای از الگوی پراکندگی گام نهاده است، بهگونهای که در تمامی متریکهای سیمای سرزمین تمایل به الگوی فضایی شهر پراکنده مشاهده میشود.
مقاله پژوهشی
شهرام امیرانتخابی؛ مجید اکبری؛ مرضیه طالشی انبوهی؛ هدایت الله درویشی
چکیده
رویکرد آمایش سرزمین را میتوان «ادراک عینی و فضایی زبان سرزمینی» نامید. این رویکرد با به بکارگیری رویکرد یکپارچگی قلمرویی، سازمانی، سیاستی و فرابخشی، سعی در فراهمسازی دقت در ترکیب و تجزیه مؤلفههای سازمان فضایی دارد. هدف از نوشتار حاضر تحلیل همسویی و هم راستایی وضعیت توسعه منطقهای مبتنی بر شاخصها با مؤلفهها و ...
بیشتر
رویکرد آمایش سرزمین را میتوان «ادراک عینی و فضایی زبان سرزمینی» نامید. این رویکرد با به بکارگیری رویکرد یکپارچگی قلمرویی، سازمانی، سیاستی و فرابخشی، سعی در فراهمسازی دقت در ترکیب و تجزیه مؤلفههای سازمان فضایی دارد. هدف از نوشتار حاضر تحلیل همسویی و هم راستایی وضعیت توسعه منطقهای مبتنی بر شاخصها با مؤلفهها و اصول آمایش سرزمین است. در این راستا، نوشتار پیشرو با هدف تحلیل و تببین وضعیت شهرستانهای استان کرمانشاه از منظر شاخصهای فرابخشی آمایش و توسعه منطقهای است. این پژوهش از لحاظ هدفگذاری، کاربردی و براساس روششناسی، توصیفی- تحلیلی است. شیوه گردآوری دادهها، مبتنی بر بهرهگیری از اسناد کتابخانهای و مطالعات آمایش استان کرمانشاه در قالب 32 شاخص منتخب است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات بهدست آمده از تکنیک تصمیمگیری چندمعیاره جدید کوکوسو، آنتروپی شانون و از آزمون آماری ضریب همبستگی پیرسون در نرمافزارهای Excel، Arc Gis و SPSS استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که شهرستان کرمانشاه با کسب بیشترین امتیاز کوکوسو 89/17 در جایگاه اول و شهرستانهای اسلامآباد غرب و هرسین به ترتیب با کسب امتیاز 87/17 و 34/17 در رتبههای دوم و سوم قرار گرفتهاند. در مقابل شهرستان ثلاثباباجانی با کسب کمترین امتیاز 59/11 رتبه آخر را به خود اختصاص داده است. همچنین یافتههای دیگر پژوهش حاکی از این مهم است که فضای توسعه غالب بر شهرستانهای استان کرمانشاه، سطوح در حال توسعه و محروم از توسعه است.
مقاله پژوهشی
مهیار سجادیان؛ محمد علی فیروزی؛ احمد پوراحمد
چکیده
رشد بیرویه جمعیت و گسترش سریع شهرها، این مکانها را با چالشهای متعددی مواجه ساخته است. لذا در جهت ساماندهی اینگونه از رشد، الگوهای نوین برنامهریزی همچون رشد هوشمند مطرح شده است. کلان شهر اهواز نیز در طی سالهای اخیر، همواره با عوارض نامطلوب رشد لجامگسیخته و پرنوسان مواجه بوده که توجه جدی به الگوی رشد هوشمند و حرکت بدینسو ...
بیشتر
رشد بیرویه جمعیت و گسترش سریع شهرها، این مکانها را با چالشهای متعددی مواجه ساخته است. لذا در جهت ساماندهی اینگونه از رشد، الگوهای نوین برنامهریزی همچون رشد هوشمند مطرح شده است. کلان شهر اهواز نیز در طی سالهای اخیر، همواره با عوارض نامطلوب رشد لجامگسیخته و پرنوسان مواجه بوده که توجه جدی به الگوی رشد هوشمند و حرکت بدینسو را در این کلان شهر ضروری مینمایاند. بنابراین، این پژوهش با درک ضرورت و اهمیت پژوهش در این حوزه، با روشی توصیفی- تحلیلی به هدف رتبهبندی مناطق کلانشهر اهواز به لحاظ تناسب با معیارهای رشد هوشمند به تحقیق پرداخت. محدودۀ مورد مطالعۀ مناطق 8 گانۀ کلانشهر اهواز است که دادههای مربوط به شاخصهای 81 گانۀ رشد هوشمند شهری در مقیاس این مناطق و در چهارچوب 4 معیار کالبدی- کاربری اراضی، اجتماعی- اقتصادی، دسترسی- حمل و نقل و زیستمحیطی با استفاده از مدل تحلیل رابطهای خاکستری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بر اساس یافتههای تحقیق منطقۀ 4 مناسبترین و منطقۀ 6 نامناسبترین وضعیت را دارند. همچنین بر اساس دیگر نتایج تحقیق، از بین 4 معیار مورد سنجش فوقالذکر، معیار زیستمحیطی در نامناسبترین وضعیت در کلان شهر اهواز قرار دارد. در انتها نیز بر اساس یافتههای پژوهش، راهکارهایی پیشنهاد شد.
مقاله پژوهشی
زهرا مظفری؛ مریم قاسمی؛ خدیجه بوزرجمهری؛ امیدعلی خوارزمی
چکیده
توسعة همهجانبه و پایدار گردشگری روستایی مستلزم شناخت و بهرهگیری مناسب از پتانسـیلهـای بـالقوه و در نهایت برنامهریزی درست است؛ جاذبههای گردشـگری یکی از عناصر اصلی گردشگری است که بدون آن ایجاد تقاضا برای مقصد گردشگری دشوار است. شهرستان نیشابور با داشتن جاذبههای گردشگری روستایی طبیعی و انسانی متنوع، یکی از مقاصد اصلی ...
بیشتر
توسعة همهجانبه و پایدار گردشگری روستایی مستلزم شناخت و بهرهگیری مناسب از پتانسـیلهـای بـالقوه و در نهایت برنامهریزی درست است؛ جاذبههای گردشـگری یکی از عناصر اصلی گردشگری است که بدون آن ایجاد تقاضا برای مقصد گردشگری دشوار است. شهرستان نیشابور با داشتن جاذبههای گردشگری روستایی طبیعی و انسانی متنوع، یکی از مقاصد اصلی گردشگری استان خراسان رضوی است که سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب میکند و سبب شده که شهرستان نیشابور پس از شهرستان مشهد، موقعیت ویژهای در زمینۀ گردشگری در استان خراسان رضوی داشته باشد. بااینکه شهرسـتان نیشابور با ویژگیهای خاص گردشگری روستایی خود میتواند تبدیل به یکی از کانونهای گردشگری روستایی استان شود اما تـاکنون ایـن جاذبههای متنوع و ارزشمند طبیعی و انسانی کمتر موردتوجه قرارگرفته است. لذا در پژوهش حاضر سعی شده با ظرفیت سنجی جاذبهها، محورهای گردشگری روستایی در راستای توسعه گردشگری شناسایی شود. بدیهی است، شناسایی قابلیتها و پتانسیلهای گردشگری میتواند فرصتهای خوبی برای رشد روستاها فراهم کند. روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی و گردآوری اطلاعات میدانی با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته بوده و به کمک 233 خبره محلی تکمیل شد. تجزیه و تحلیل دادهها و طبقهبندی روستاها بـا اسـتفاده از سیسـتم اطلاعـات جغرافیایـی(GIS) و مـدل AHP انجام گرفت؛ بدین منظور، 44 لایه اطلاعاتی شـامل 15 جاذبه طبیعی، 8 جاذبه فرهنگی و 21 جاذبه تاریخی تهیه و در محیـط GIS تصحیح خطـا گردیـد. اعمـال وزنهـای مناسـب نیـز به کمک Expert Choice انجـام شـد؛ در ادامه با تلفیق و همپوشـانی لایههای اطلاعاتی در محیطGIS ، پهنههای مناسـب شناسـایی و اولویتهـای برتـر توسعه گردشگری روستایی به تفکیک هر نوع جاذبه در شهرسـتان نیشابور معرفـی شد. نتایـج نشـان داد، روستاهای دارای پتانسیل بالا در زمینه گردشگری به صورت نواری از حاشیة شمالشرق به شمالغرب شهرستان کشیده شدهاند. روستاهای بوژان، گرینه، ینگجه، چکنه علیا، کلیدر، برزنون، طاقان، عیشآباد، غار، سوقند، حصار، دیزباد علیا دارای قابلیـت بیشـتری بـوده و لازم اسـت در اولویـت برنامههای توسعه گردشگری قرار گیرند. همچنین 6/46 درصد شهرستان از نظر پتانسیل جاذبه گردشگری روستایی در طبقه بسیار نامناسب، 61/16 درصد در طبقه نامناسب، 22/21 درصد در طبقه متوسط، 81/14 درصد در طبقه مناسب و 74/0 درصد در طبقة بسیارمناسب قرار دارند. به نظر میرسد در صورتی که گردشگری روستایی به نحوی مناسب با پراکندگی و تنوع جاذبهها مدیریت و برنامهریزی شود، میتواند خالق یا محرک فرایند توسعه یافتهای برای حصول به پایداری در نواحی روستایی و صنعت گردشگری باشد.
مقاله پژوهشی
حسین قمری؛ نفیسه مرصوصی؛ اسماعیل علیاکبری
چکیده
با وجود اهمیت گردشگری مشارکتی در صحنه بینالمللی و تلاش جهانی برای جذب درآمد از طریق گردشگر در مناطق مختلف ایران از جمله منطقه کاشان، بنا به دلایل مختلف، گردشگری رونق زیادی ندارد. هدف از انجام این تحقیق، مطالعه راهبردی کالبدی - فضایی گردشگری شهری با رویکرد مشارکتی در منطقه کاشان است. تحقیق از نظر موضوع، کاربردی و از نظر روش، توصیفی ...
بیشتر
با وجود اهمیت گردشگری مشارکتی در صحنه بینالمللی و تلاش جهانی برای جذب درآمد از طریق گردشگر در مناطق مختلف ایران از جمله منطقه کاشان، بنا به دلایل مختلف، گردشگری رونق زیادی ندارد. هدف از انجام این تحقیق، مطالعه راهبردی کالبدی - فضایی گردشگری شهری با رویکرد مشارکتی در منطقه کاشان است. تحقیق از نظر موضوع، کاربردی و از نظر روش، توصیفی و تحلیلی و تکنیکهای مورد استفاده، مدل تحلیل استراتژیک SWOT و مدل ماتریس برنامهریزی کمی است. متغیر مستقل تحقیق، گردشگری و متغیر وابسته تحقیق، توسعه کالبدی و فضایی نامیده میشود. این تحقیق درصدد پاسخ به این سؤال است که «پتانسیلها و محدودیتهای راهبرد کالبدی فضایی گردشگری با رویکرد مشارکتی در منطقه کاشان کدام است؟». نتایج بهدستآمده از جانب نمونهای تحقیق (گردشگران، شهروندان، استادان دانشگاه، مدیران، کارشناسان) نشان میدهد از نظر مردم، مهمترین نقاط ضعف تحقیق، نداشتن برنامه مدون در زمینۀ مشارکت مردمی، روحیه مشارکت پایین و نظارت دولتی ضعیف و مهمترین نقطۀ قوت تحقیق، وجود زیرساختهای مناسب گردشگری (به نسبت سایر شهرهای کشور نه به نسبت مقیاس جهانی) است. همچنین از نظر پاسخگویان، مشخص نبودن نقش مشارکت مردمی در طرحهای گردشگری کشوری و بالطبع طرحهای منطقه کاشان و عدم ثبات اقتصادی، مهمترین تهدیدهای متصور برای گردشگری است. مجموعه این عوامل که در قالب یک ماتریس نشان داده شده، نشان میدهد که اولویت با کدام گروه از نقاط قوت، ضعف، تهدید و فرصت است. در ماتریس عوامل راهبردی داخلی نمره نهایی 82/1 و همانطور که ملاحظه میشود عدد بهدستآمده نهتنها از عدد 5/2 بلکه از عدد 2 نیز کوچکتر است. در نتیجه علیرغم وجود جاذبههای گردشگری در منطقه کاشان به دلیل مشکلات فراوان، مشارکت مردمی برای توسعه کالبدی _ فضایی گردشگری در وضیت رضایت بخشی نیست.