با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی

2 استاد گروه جغرافیا، دانشگاه شهید بهشتی

3 دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

زﻧـﺪﮔﯽ ﻋﺸـﺎﯾﺮی  و شیوه کوچ‌نشینی به عنوان اولین نظام اجتماعی جامعه بشری ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ، ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دو ﻧﻈﺎم روﺳﺘﺎﻧﺸﯿﻨﯽ و ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ دﺷـﻮاری ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻫﻤـﺮاه  است. بنابراین از ﺳـﻮی ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﯾـﺰان و  ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻣﺮﺑﻮطه، راﻫﺒﺮدﻫـﺎی ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارﺗﻘﺎی ﮐﯿﻔﯿﺖ اﯾﻦ ﺷـﯿﻮه از زﻧﺪﮔﯽ اراﺋـﻪ شده که یکی از مهم­ترین این راهبردها، اﺳﮑﺎن ﻋﺸﺎﯾﺮ است. در راستای این راهبرد، کانون‌های عشایری (هدایتی و حمایتی) متعددی با روندهای متفاوتی جهت اسکان عشایر داوطلب در سراسر نقاط عشایری ایجاد شده است. باتوجه به روند شکل‌گیری کانون‌های عشایری، میزان استقبال و رضایتمندی کوچندگان از این کانون‌ها متفاوت است. از این­رو هدف از پژوهش حاضر مطالعه تطبیقی روند شکل‌گیری کانون‌های عشایری و سنجش میزان استقبال و رضایتمندی کوچندگان ناحیه کوهرنگ (چهارمحال و بختیاری) است. روش‌شناسی تحقیق، توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و میدانی با رویکرد پیمایشی است و جامعه آماری تحقیق شامل خانوارهای اسکان‌یافته عشایری در کانون‌های اسکان عشایر ناحیه کوهرنگ است. نتایج نشان می‌دهد که میزان مشارکت کوچندگان در اجرای طرح اسکان عشایر، در کانون‌های حمایتی بیشتر از کانون‌های هدایتی بوده و در بحث رضایتمندی نیز با توجه به نتایج آزمون تی-تک نمونه­ای، میزان رضایتمندی و استقبال کوچندگان از کانون‌های حمایتی(95/3) بیشتر از کانون‌های هدایتی(26/3) ارزیابی شده است.

کلیدواژه‌ها

اسماعیلیان‌مقدم، علی، فال‌سلیمان، محمود، شریفی، امیر (1393). بررسی تاثیرات اقتصادی – اجتماعی طرح تجمیع و اسکان عشایر، مطالعه موردی: کانون توسعه عشایری دشت حسین‌آباد غیناب. فصلنامه پژوهشی بوم­شناسی شهری، 2(4)، 30-21.
توکلی، جعفر (1383). مروری بر نظریات و تجارب موجود در زمینه اسکان. مجموعه مقالات همایش ملی ساماندهی جامعه عشایر ایران(468-437)، سازمان امور عشایر ایران، تهران.
باژیان، غلامرضا، داهلان، اسماعیل، مهرابی، علی‌اکبر، محمدشاه، وحید(1385). مقایسه اقتصادی کوچ و اسکان در دشت بکان استان فارس. فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان ایران،13(3)، 264-248.
حسینی‌ابری، سیدحسن(1373). مروری بر منطقه کوهرنگ در رابطه با اسکان عشایر. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 35، 75-62.
حیاتی، داریوش(1385). تحلیلی بر پیامدها و راهکارهای گزیده شده اسکان عشایر در ایران با نگرش تجربه دشت بکان فارس. مجله مطالعات اجتماعی ایران، 1(1)، 67-99.
دفتر مطالعات جامع عشایر و رضایی(1391). ارزیابی برنامه‌های ساماندهی عشایر در کانون‌های توسعه. فصلنامه ذخایر انقلاب، 2(57)، 9-39.
ریاحی، وحید، احمدی، راشد، عزمی، آئیژ(1392). بررسی نقش اسکان در طرح‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی عشایر، مطالعه موردی: کانون‌های اسکان کهگیلویه و بویر احمد. فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 13(28)، 112-95.
سازمان امور عشایر ایران(1393). آیین‌نامه ساماندهی عشایر و مصوبات شورای عالی عشایر در سال 89-1388، تهران: انتشارات آیندگان.
سازمان امورعشایر ایران(1392). گزارش تلفیق برنامه راهبردی ساماندهی جامعه عشایر کوچنده کشور، تهران.
سازمان امور عشایر استان چهارمحال و بختیاری (1390). طرح مطالعات ارزیابی برنامه ساماندهی اسکان عشایر در کانون‌های توسعه، مهندسین مشاور شرق آیند، شهرکرد.
سازمان امور عشایر ایران(1389). پیش‌نویس برنامه پنجم توسعه. دفتر طرح و برنامه‌ریزی، تهران.
سازمان امور عشایر ایران(1375)، نگرشی بر برنامه توسعه جامع مناطق عشایری (تاریخچه و فعالیت)، معاونت توسعه و عمران، تهران.
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان چهارمحال و بختیاری(1394). گزارش اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری 1394-1393، شهرکرد.
سعیدی، عباس(1391)، پویش ساختاری- کارکردی: رویکردی بدیل در برنامه‌ریزی فضایی. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 1(1)، 1-18.
سعیدی، عباس( 1377) توسعه پایدار و ناپایداری توسعه روستایی. فصلنامه مسکن و انقلاب، 2(82)، 22-17.
سعیدی، عباس، جندقیان بیدگلی، سعیدرضا، محبی، علی‌اکبر(1394). وارسی پویش ساختاری- کارکردی در مطالعات منطقه ای، مورد: مطالعه تطبیقی نواحی آران- بیدگل (کاشان) و راز- جرگان( بجنورد). فصلنامه علمی-پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران، 13(44)، 23-7.
سعیدی، عباس، طالب، مهدی و صفی‌نژاد، جواد(1373). طرح ساماندهی روستاهای پراکنده- اسقرار بهینه روستاهای کهگیلویه و بویر احمد. بخش‌های بهمئی و لنده، جلد اول تا چهارم. تهران: دفتر مطالعات و برنامه ریزی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
شاطری، مفید، صادقی، حجت‌الله(1391). واکاوی اثرات اقتصادی- اجتماعی اسکان خودجوش عشایر، مطالعه موردی: عشایر بخش دهدز شهرستان ایذه. مجله علمی- تخصصی برنامه‌ریزی فضایی، 2(2)، 128-105.
شاطری، مفید، حجی‌پور، محمد(1390). اثرات اقتصادی –  اجتماعی طر‌ های اسکان بر جوامع عشایری، مطالعه موردی: شهرک نازدشت سربیشه در استان خراسان جنوبی. فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیای انسانی، 3(2)، 29-17.
کرمی، حمیدرضا، دریکوندی، فیروز(1395). بررسی اثرات اقتصادی- اجتماعی اسکان عشایر بر خانوارهای اسکان یافته در استان لرستان. فصلنامه روستا و توسعه، 19(3)، 24-1.
مرکزآمار ایران(1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن، شهرستان کوهرنگ. تهران: مرکز آمار ایران.
نوروزی، اصغر، محمودیان، فرزاد(1394). بررسی تطبیقی شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی عشایر اسکان‌یافته و اسکان‌نیافته، مطالعه موردی: شهرستان کوهرنگ. فصلنامه علمی- پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی(جغرافیا)، 5(4)، 38-17.
Ogaboh, O. A. Ak panudoedehe. J. J. & Ushie. E. M. (2010). Socio-Economic and Cultural Impacts of Resettlement on Bakassi People of Cross River State, Nigeria. Studies in Sociology of Science, 1(2), 50-62.‏
Larsen. K. & Hassan. M (2003). Sedentarisation of Nomadic People: The Case of the Hawawir in Um Jawasir, Northern Sudan. Drylands Coordination Group.‏
Thimm, H. U. (1979). Development project in the Sudan, The United Nations University. Tokyo.
Vassa, S. (2001). Sedentarization of pastoral nomads.Available on: http//www.htm.nomads vassa.net/ saloni/.