با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیا و اکوتوریسم، دانشگاه کاشان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه کاشان

چکیده

فضاهای عمومی مهم­ترین و ضروری‌ترین عناصر شهر هستند که در این مکان‌ها انواع فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی شکل می‌گیرد و در پی تعاملات اجتماعی، شهری سرزنده را به­وجود می‌آورد. هدف از این پژوهش شناخت تأثیر جایگاه عوامل کالبدی در تعاملات اجتماعی است. منطقه مورد مطالعه محلات بافت قدیمی کاشان است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی با استفاده از پیمایش میدانی است. جامعه آماری شامل 51576 نفر ساکنان بافت قدیم شهر کاشان و حجم نمونه با استفاده از Sample Power با سطح اطمینان 95 درصد و خطای احتمالی 5 درصد برابر با 200 نفر است. برای پیشبرد تحقیق از مطالعات کتابخانه‌ای و پژوهش‌های پیشین محققان استفاده شده و پرسشنامه‌ای با مقیاس پنج گزینه­ای لیکرت طراحی شده و برای سنجش روایی و پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. پس از جمع‌آوری داده‌ها، طبقه بندی و تحلیل یافته‌ها با استفاده از نرم­افزار spss، صورت گرفت. مدل­سازی نیز با بهره­گیری از نرم افزار AMOS انجام گرفته است. براساس نتایج به دست آمده در آزمون همبستگی پیرسون هیچ نوع همبستگی بین عوامل کالبدی و تعاملات اجتماعی وجود ندارد که علت آن را می‌توان در این امر دانست که محلات قدیمی شهر کاشان، فضاهای جمعی و عمومی با ساختار کالبدی مناسب نادیده گرفته شده است. نتایج حاصل از کاربرد معادلات ساختاری نیز بیانگر آن است که متغیر امنیت اجتماعی و آسایش به ترتیب دارای بیشترین بار عاملی 97درصد و 89 درصد و نشان­دهندۀ این است که با افزایش امنیت آسایش ساکنان نیز بیشتر است. بعبارت دیگر  امنیت بر آسایش تأثیر گذار است.

کلیدواژه‌ها

آمارمحمدی، سمیه و مقدسی، محمدحسین(1396). طراحی مجتمع مسکونی با رویکرد تعاملات اجتماعی اولین همایش بین المللی کاربرد علوم مهندسی در توسعه و پیشرفت ایران 1404 - 1396
 آیتی، حمید، خداکرمی، فائزه، ملایی، کامبیز و آفاق‌پور، آتوسا(1395). تأثیر عوامل کالبدی شهری بر توسعۀ گردشگری مذهبی: شهر شیراز. فصلنامه مطالعات شهرایرانی اسلامی، 6(23)، 59ـ43.
  ابراهیم‌زاده، عیسی(1377). مدیریت مشارکتی شوراهای اسلامی و نظام مدیریت روستایی در ایران. فصلنامه علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی، 1(2)، 18-1.
احقر، سیده مهسا و رادفر، بهاره(1394). بررسی عوامل مؤثر بر
ارتقاء تعاملات اجتماعی در میان ساکنان محله مسکونی، نمونه موردی: محله برج قربان همدان. نشریه مطالعات محیطی هفت حصار، 4(14)، 24-15.
ارجمندی، نگین، کریمی‌آذری، امیررضا و محمدی، عماد(1394). بررسی عوامل کالبدی مؤثر تعاملات اجتماعی در میدان‌های شهری، نمونه موردی: میدان صیقلان شهر رشت. سومین کنگره بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری.
بنتلی، ای ین، الکک، آلن، مورین، پال، گلین، سومک و اسمیت، گراهام(1382). محیط‌های پاسخ ده، ترجمه مصطفی بهزادفر.  تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
 پاکزاد، جهانشاه(1389). سیر اندیشه‌ها در شهرسازی، جلد سوم. تهران: انتشارات آرمانشهر.
بندرآباد، علیرضا، صابری، آیدا و عطائی، سینا(1394). تحلیل سطح و نوع اثر گذاری عوامل کالبدی بر کیفیت زندگی در بافت‌های قدیمی شهر بجنورد. فصلنامه آرمانشهر، 10(19)، 175-165.
 تبریزی، امید، مختاباد امریی، سیدمصطفی و فیضی، محسن(1393). اثرات طراحی فضای شهری و معماری جمع گرا بر تعاملات و ارتباطات اجتماعی. نشریه مدیریت شهری، 3(37)، 271-257.
 جیکوبز، جین(1388). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکا، مترجم افلاطونی، آرزو و پارسی، حمیدرضا. تهران:  انتشارات دانشگاه تهران.
 دانش‌پایه، نسار، حبیب، فرح و طغیانی، شیرین(1395). تدوین شاخص‌های کالبدی موثر در خلق حس مکان در توسعه جدید شهری. مجله مدیریت شهری، 16(47)،130-119.
 دهخدا، علی‌اکبر(1377). لغت نامه دهخدا، زیر نظر محمدمعین و سیدجعفر شهیدی. تهران: موسسه انتشارات تهران.
رخشانی‌نسب، حمیدرضا، اسفندیاری‌مهنی، حمیده و کهرازه، شعیب(1395). تحلیل احساس امنیت شهروندان با تأکید بر عوامل کالبدی ـ محیطی. فصلنامه  جغرافیای انتظامی، 4(14)، 18-1.
 ساروخانی، باقر(1370). دایرۀ المعارف علوم اجتماعی، تهران: انتشارات کیهان.
شهابی‌نژاد، علی، ابوئی، رضا و قلعه‌نویی، محمود(1395). آسایش اقلیمی در میدان نقش جهان. فصلنامه مطالعات
شهرایرانی اسلامی
، 7(25)، 16-5.
 صدیقی‌سروستانی، رحمت‌الله و نیمروزی، نوروز(1390). سنخ شناسی روابط اجتماعی در شبکه‌های همسایگی در شهر مشهد. پژوهش جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران، 2(4)، 38-9.
 صدیقی، صابر، دربان‌آستانه، علیرضا و رضوانی، محمدرضا (1396). بررسی عوامل کالبدی سیاسی ـ حقوقی تغییرات کاربری اراضی در شهرستان محمودآباد. فصلنامه علمی پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی،  7(2)، 39-58.
 صمدی‌فرد، زهرا، موحد، خسرو و جهانبخش، حیدر(1392). بومی‌سازی و پایداری معماری مجتمع‌های مسکونی با بهره‌وری از فضاهای عمومی در جهت افزایش تعاملات اجتماعی، کنفرانس معماری و شهرسازی و توسعه پایدار، 7-1.
 طالبی، ژاله(1383). روابط اجتماعی در فضای شهری. نشریه نامه علوم اجتماعی، 11(4)، 180-161.
عبدالله‌زاده، مهسا، ارژمند، محمود و امین‌پور، احمد‌(1392). ابعاد پایداری اجتماعی در کالبد محله‌های سنتی ایران، نمونه موردی: محله سنگ سیاه شیراز. فصلنامه آرامانشهر، 10(19)، 54-35.
علی‌تاجر، سعید، سجادزاده، حسن، سعادتی‌وقار، پوریا و شهبازی، مهرداد(1395). نقش عوامل کالبدی در اجتماع‌پذیری سکونتگاه‌های غیر رسمی، نمونه موردی: محله‌های حصار امام خمینی و دیزیج همدان. پژوهش برنامه‌ریزی شهری، 7(24)، 82-21.
کشاورزفضل، سمیه و منجزی، ساناز(1396). نقش کیفیت فضاهای باز شهری در تعاملات اجتماعی با مقایسه موردی میدان عتیق و نقش جهان اصفهان. فصلنامه معماری سبز، 3(7)، 19-1.
گیدنز، آنتونی(1377). پیامدهای مدرنیته، محسن ثلاثی. نشر مرکز.
جان، لنگ(1388). آفرینش نظریه‌های معماری، علیرضا عینی‌فر، تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
جان، لنگ(1381). آفرینش نظریه معماری (نقش علوم رفتاری در طراحی محیط)، مترجم علیرضا عینی‌فر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
 لنارد، هنری و کروهست، سوزان(1377). طراحی فضای شهری و زندگی اجتماعی. ترجمه رسول مجتبی‌پور، مجله معماری و شهرسازی، 7 ، 45-44.
 مدنی، رامین، پوردیهیمی، شهرام و موسوی‌نیا، فاطمه(1396). عوامل موثر بر ادراک تراکم در محیط مسکونی. فصلنامه معماری ایرانی، 6(11)، 61-43.
 محمدیان، محسن و وهاب‌زاده منشی، شادان‌(1391). اندازه‌گیری اعتماد عمومی در سازمان‌های بخش عمومی. نشریه پژوهشگر مدیریت، 9 (1)، 148-139.
 محمودی، سیدامیرسعید و منصورپور، مجید(1396). بررسی جایگاه عوامل کالبدی در تعاملات اجتماعی.  فصلنامه هویت شهر، 11(31)، 5-14.
معصومی، مسیح‌اله و سالاری‌فر، مهیا‌(1396). بررسی تأثیر عوامل کالبدی‌ـ‌محیطی طراحی فضاهای باز شهری بر ارتقای امنیت اجتماعی سکونتگاه‌های غیر رسمی شهر سبزوار. نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 8‌(30)، 162-145.
 مخبر، عباس‌(1363). ابعاد اجتماعی مسکن: هدف‌ها و معیارها و شاخص‌های اجتماعی و مشارکت مردمی، سازمان بودجه و برنامه.
 مجیدی‌خامنه، بتول و کولیوند، حجت اله‌(1391). تحلیل ساختار فضایی محله شهری بر مبنای توسعه پایدار اجتماع محور: آباد تهران. مجله آمایش محیط، 5‌(19)، 73-49.
 منتظری، مرجان و دهقان، فاطمه‌(1393). خوانایی خیابان رهنمودی بر منظر شهری مطلوب، سازمان زیبا سازی.
 ماهانی‌سوگل، منصور(1394). تأثیر تعاملات اجتماعی بر معماری و فضای عمومی شهری، کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری. شهرسازی و مدیریت شهری، 1، 13-1.
 مردمی، کریم و قمری، حسام(1390 ). الزامات معماری تأثیرگذار در اجتماع‌پذیری فضای ایستگاه‌های مترو. نشریه مدیریت شهری، 9‌(21)، 31-40.
 نجفی، مریم‌(1396). تبیین تعاملات اجتماعی در فضاهای شهری شهرهای سنتی ایران با استفاده از کالبد آن‌ها. ماهنامه پیام مهندس، 1‌(70)، 60-63.
 لوفور، هانری (1395). درآمدی بر تولید و فضا، ترجمه آیدین ترکمه. تهران: انتشارات تیسا، چاپ دوم.
 گل، یان (1387).زندگی در فضای میان ساختمان‌ها، مترجم شیما شصتی. تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
 هال، ادوارد(1392). بعد پنهان، ترجمه منوچهر طبیبیان. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
Aram, F., Ebrahim, S  and Gordon, H (2018). The role of green spaces in increasing social interactions in neighborhoods with periodic markets. Journal Habitat International, 84, 24 – 32.
Agnew, J. A (1987). Place and politics: The geographical Mediation of State and society, Boston: Allen& Unwin.
Anderson, J, Kai Ruggri, K. S, and Felicia, H (2016). Lively social space, well- Being Activity, and Urban Design: Findings From a low – Cost Community – Led Public Space lntervention. Environment and Behavior, 49و 685 – 716.
Bosson, J. and Viks, M (2018), Revisiting Lively Streets: Social Interactions in Public Space. Journal of Planning Education and Research, 27, 87 – 156.

Bishop, K and Nancy, M (2017). Social interactions and the Quality of urban public space. Encyclopedia of Sustainable Technologies, 63-70.

Esther, Y, conjos,S, Edwin, C (2016). Social needs of the elderly and active aging in public open spaces in urban renewal. journal cities, 52, 114 – 122.
Koleini, N, Mamaghani, A, Asadollahi,  P and Mortezaei, S- R (2015). Designing for Improving Social relationship with
Iteraction. journal Procedia – Social and Behavioral Sciences, 201, 377 -384.
Jalaladdini,  S. and Derya, O. (2011). Urban public spaces and Vitility: A Socio- Spatial Analysis in the Streets of Cypriot Towns, Conference on Environment-Behaviour. Salamis, 35, 664 -675.
Khalili, A and Siyamak, N. F (2018), Role of social indicators on vitality parameter to enhance the quality womens communal life within an urban public space (case: Isfahan traditional bazaar, Iran). Journal Frontiers of Architectural Rsearch, 7. 440 -454.
Meirelles, J, Vinicius M. N, and Fabiano L. R (2017). Social interaction and the city: the effect of space on the roduction of entropy.
Rahely, E, Najafpour, H and Lamit, H (2013). Public Places and Spaces and Social Urban Interaction(A case Study of Johor Bahru, Malaysia). Journal of current Engineering and Technology, 3(2), 281- 291.
Shakibaei, F, & Roshan, M. (2010). Evaluation of the Sustainability of Residential Neighborhoods in the Old.
Zamanifard, H, Alizadeh, T and Caryl B (2018). Towards a frame work of public space ggovernance. journal cities,78, 1-11.