برنامه ریزی توسعه کالبدی

مقاله پژوهشی

ارزیابی زیست پذیری فضاهای عمومی شهری با رویکرد ایرانی – اسلامی (مطالعه‌ی موردی: فضاهای عمومی شهر بوشهر)

مسعود صفایی پور؛ عقیل گنخکی

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1404

https://doi.org/10.30473/psp.2025.71133.2728

چکیده

افزایش شهر گرایی و جمعیت شهرنشینی در کشور به‌طور روزافزون منجر به ایجاد چالش‌ها و مسائل مختلف مانند کاهش کیفیت فضاهای شهری درنتیجه گسترش انواع آلودگی‌ها‌ و همچنین شهرسازی‌های سریع و بدون توجه به مؤلفه‌ها و ارزاش های فرهنگی و تاریخی شده است. مفهوم زیست پذیری به‌عنوان رویکردی شناخته می‌شود که می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی محیط ... بیشتر افزایش شهر گرایی و جمعیت شهرنشینی در کشور به‌طور روزافزون منجر به ایجاد چالش‌ها و مسائل مختلف مانند کاهش کیفیت فضاهای شهری درنتیجه گسترش انواع آلودگی‌ها‌ و همچنین شهرسازی‌های سریع و بدون توجه به مؤلفه‌ها و ارزاش های فرهنگی و تاریخی شده است. مفهوم زیست پذیری به‌عنوان رویکردی شناخته می‌شود که می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی محیط شهری در ابعاد مختلف کمک نموده و درنهایت سبب افزایش مطلوبیت ساکنین شود. بر این اساس، این پژوهش باهدف ارزیابی زیست پذیری فضاهای عمومی شهر بوشهر با رویکرد ایرانی – اسلامی و به روش توصیفی تحلیلی انجام‌شده است. جامعه آماری موردنظر فضاهای عمومی شهر بوشهر است که به روش غیر تصادفی توسط کارشناسان و خبرگان مدیریت و برنامه‌ریزی شهری انتخاب‌شده‌اند. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل نتایج از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره تحلیل سلسه‌مراتبی برای وزن دهی به معیارها و روش کوپراس برای رتبه‌بندی فضاهای عمومی شهری بر اساس معیارهای موردنظر استفاده‌شده است. بر اساس نتایج،‌ معیارهای "رعایت مقیاس انسانی در طراحی" و "دسترسی به فضاهای عمومی" به ترتیب با وزن‌های 0.125 و 0.120 بیشترین اهمیت را داشته و در بین فضاهای عمومی موردبررسی، "پیاده راه لیان" و "فضاهای عمومی ساحلی" به ترتیب با وزن‌های 0.860 و 0.747 بیشترین زیست پذیری را دارا هستند. در ادامه و به‌منظور بهبود زیست پذیری این فضاها پیشنهادهای ارائه‌شده است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحلیل محرک‌های کلیدی اثرگذاری هویت مکانی بر بازآفرینی فضایی سکونتگاه‌های پیراشهری (مطالعه موردی: روستاهای پیرامون شهر شیروان)

علی اکبر عنابستانی؛ سیده پروین حسینی؛ حمید شایان؛ امید علی خوارزمی

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1404

https://doi.org/10.30473/psp.2025.73204.2753

چکیده

هدف مطالعه حاضر، شناسایی پیشران های موثر بر هویت مکانی در بازآفرینی فضایی در سکونتگاه‌های پیراشهری شیروان است. این تحقیق بر اساس هدف از نوع کاربردی و بر اساس ماهیت، توصیفی- تحلیلی انجام گردیده است. برای بررسی چهارچوب نظری پژوهش از روش اسنادی و کتابخانه‌ای و جهت استخراج پیشران‌های کلیدی اثرگذار هویت مکانی بر بازآفرینی فضایی در سکونتگاه‌های ... بیشتر هدف مطالعه حاضر، شناسایی پیشران های موثر بر هویت مکانی در بازآفرینی فضایی در سکونتگاه‌های پیراشهری شیروان است. این تحقیق بر اساس هدف از نوع کاربردی و بر اساس ماهیت، توصیفی- تحلیلی انجام گردیده است. برای بررسی چهارچوب نظری پژوهش از روش اسنادی و کتابخانه‌ای و جهت استخراج پیشران‌های کلیدی اثرگذار هویت مکانی بر بازآفرینی فضایی در سکونتگاه‌های روستایی پیراشهری از مطالعات میدانی و ابزار پرسشنامه استفاده گردیده است. نمونه مورد مطالعه در این پژوهش را 25 نفر از پاسخگویان که کارشناسان و برنامه‌ریزان روستایی استان خراسان شمالی و شهرستان شیروان هستند، تشکیل می‌دهند.یافته های تحقیق مؤید آن است که نتایج بدست آمده با توجه به امتیاز بالای اثرگذاری مستقیم و غیرمستقیم، عوامل 83گانه در 4 مولفه اصلی پیشران‌های کلیدی در افق برنامه‌ها، نشان داد که ارتقای میزان رضایت‌مندی از افزایش روابط روستا با بیرون از آن (شهر و روستاهای دیگر) با مقدار اثرگذاری خالص مستقیم (17+) و غیرمستقیم (1683+)؛ توجه به توسعه کاربری‌های ترکیبی (مختلط) و توسعه دسترسی به خدمات در سطح بافت کالبدی سکونتگاه‌های پیراشهری با مقدار اثرگذاری خالص مستقیم (8+) و غیرمستقیم (3852+)؛ مشارکت در انتخابات شورای روستا حاکی از افزایش فعالیت‌های داوطلبانه در رسته محلی با مقدار اثرگذاری خالص مستقیم (8+) و غیرمستقیم (6272+) و رضایت از کیفیت بصری فضاهای عمومی (نمای بیرونی ساختمان‌ها، شبکه معابر و عناصر آن‌ها) در سکونتگاه‌های پیراشهری با مقدار اثرگذاری خالص مستقیم (8+) و غیرمستقیم (926-) در پنج بعد اقتصادی، اجتماعی فرهنگی، کالبدی فضایی، کیفیت محیطی در راستای دست‌یابی به پایداری سکونتگاه‌های پیراشهری معرفی‌شده‌اند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحلیل توسعه کالبدی چند مقیاسه شبکه معابر شهر خرم‌آباد با رویکرد نقش معابر از منظر Space Syntax وخوشه‌بندی K-Means

امیررضا بیرانوند؛ امیر طیبی

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1404

https://doi.org/10.30473/psp.2025.74213.2767

چکیده

شبکه معابر شهری به‌عنوان ستون فقرات ساختار کالبدی شهرها، نقش محوری در توسعه کالبدی، بهبود دسترسی‌پذیری و کاهش نابرابری‌های فضایی ایفا می‌کند. این پژوهش با رویکرد چندمقیاسه، شبکه معابر شهر خرم‌آباد را از طریق روش‌های Space Syntax و خوشه‌بندی K-Means تحلیل می‌کند تا الگوهای فضایی مؤثر بر توسعه کالبدی در مقیاس‌های محلی، میانی و کلان شناسایی ... بیشتر شبکه معابر شهری به‌عنوان ستون فقرات ساختار کالبدی شهرها، نقش محوری در توسعه کالبدی، بهبود دسترسی‌پذیری و کاهش نابرابری‌های فضایی ایفا می‌کند. این پژوهش با رویکرد چندمقیاسه، شبکه معابر شهر خرم‌آباد را از طریق روش‌های Space Syntax و خوشه‌بندی K-Means تحلیل می‌کند تا الگوهای فضایی مؤثر بر توسعه کالبدی در مقیاس‌های محلی، میانی و کلان شناسایی شوند. هدف پژوهش، بررسی تغییر نقش معابر در شکل‌دهی به گسترش مناطق مسکونی، تجاری و زیرساخت‌های شهری با گسترش مقیاس تحلیل است. داده‌های اولیه از پایگاه StreetMap استخراج شده و معابر به‌صورت خطوط محوری در نرم‌افزار DepthmapX مدل‌سازی شدند. شاخص‌های کلیدی شامل یکپارچگی، انتخاب و اتصال‌پذیری در هر مقیاس محاسبه و تحلیل شدند. نتایج نشان می‌دهد که در مقیاس محلی، معابری با دسترسی بالا (۵۵ درصد خطوط) محورهای اصلی حرکت و دسترسی به خدمات محلی را تشکیل می‌دهند؛ در مقیاس میانی، معابر با پیوستگی بالا ( ۵۲ درصد) تعادل‌بخش جریان ترافیک و اتصال بین‌منطقه‌ای هستند؛ و در مقیاس کلان، معابری با انتخاب بالا (۵۵ درصد) ارتباطات گسترده شهری را پشتیبانی می‌کنند و به توسعه زیرساخت‌های کلیدی کمک می‌نمایند. با این حال، نبود داده‌های ترافیکی واقعی، تأیید عملکرد معابر را محدود کرد. این یافته‌ها امکان ارائه راهکارهایی نظیر تقویت معابر میانی، بهبود زیرساخت‌های ترافیکی و ارتقای دسترسی در مناطق حاشیه‌ای را برای توسعه کالبدی متعادل فراهم می‌کند. این پژوهش چارچوبی نوین برای بهینه‌سازی شبکه معابر در شهرهای درحال‌توسعه ارائه می‌دهد و پیشنهاد می‌کند در مطالعات آتی، از داده‌های GPS یا شمارش ترافیک در شهرهای مشابه با ویژگی‌های توپوگرافی کوهستانی و در مقیاس‌های چندگانه استفاده شود.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحلیل فضایی کیفیت محیط زندگی شهری در مناطق کلانشهر مشهد

سیدمهدی موسی کاظمی؛ مصطفی طالشی؛ حسین رحیمی؛ مسعود توفیقی؛ علی حامد مقدم

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1404

https://doi.org/10.30473/psp.2025.73026.2750

چکیده

این تحقیق به بررسی نابرابری‌های فضایی در کیفیت محیط زیست شهری در مناطق منتخب کلانشهر مشهد با تمرکز بر شاخص‌های دسترسی به خدمات می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که توزیع فضایی شاخص‌های کیفیت زندگی در بین مناطق مختلف شهری یکسان نیست. برخی از مناطق در اکثر شاخص‌ها عملکرد بهتری دارند، در حالی که برخی دیگر در مجموع کیفیت محیط زندگی ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

سنجش تغییرات سطح تاب آوری روستاها در دو دوره قبل و بعد از توسعه گردشگری(مورد: روستاهای بخش اورامان)

سعدی محمدی

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1404

https://doi.org/10.30473/psp.2025.73369.2760

چکیده

در پژوهش حاضر، توسعه گردشگری در محیط روستایی بخش اورامان شهرستان سروآباد مورد بررسی قرارگرفته تا اثرگذاری این فعالیت در تغییرات تاب‏آوری منطقه شناسایی گردد. بدین منظور، با گردآوری داده‏ها به روش اسنادی در بخش نظری و پیمایشی؛ مبتنی بر توزیع پرسشنامه و مصاحبه در بخش میدانی، تاثیرات توسعه گردشگری در تغییرات سطح تاب‏آوری محیط ... بیشتر در پژوهش حاضر، توسعه گردشگری در محیط روستایی بخش اورامان شهرستان سروآباد مورد بررسی قرارگرفته تا اثرگذاری این فعالیت در تغییرات تاب‏آوری منطقه شناسایی گردد. بدین منظور، با گردآوری داده‏ها به روش اسنادی در بخش نظری و پیمایشی؛ مبتنی بر توزیع پرسشنامه و مصاحبه در بخش میدانی، تاثیرات توسعه گردشگری در تغییرات سطح تاب‏آوری محیط روستایی در دو دوره قبل و بعد از توسعه گردشگری در منطقه مورد مطالعه سنجیده شد. رویکرد حاکم بر پژوهش، آمیخته از هر دو روش کمی و کیفی است. تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده در بخش کیفی به روش تکنیک تئوری بنیادی و در بخش کمی نشان دادند که میانگین سطح تاب‎آوری روستاهای منطقه در سطح معنی داری 05/0 از میانگین برابر 81/2 دوره قبل به 95/2 در دوره بعد، رسیده‎است. بنابراین، می‏توان؛ اظهار کرد که گردشگری موجب بهبود سطح تاب‎آوری روستاهای مورد مطالعه گردیده اما این بهبود وضعیت؛ نسبی، شکننده و محدود می‏باشد تا بتوان پی‎برد که ضعف‎ها و موانعی، پیش‏روی اثرگذاری مطلوب گردشگری در بهبود سطح تاب‎آوری روستاهای منطقه وجود دارد. در مجموع نیز، 62 مانع یا چالش، پیش‏روی توسعه مطلوب گردشگری در روستاهای منطقه مورد مطالعه وجود دارد که در قالب چهار عاملی اصلی نارسایی‎های مدیریتی، ضعف برنامه‏ریزی و کمبود خدمات و امکانات مورد نیاز جهت توسعه گردشگری در منطقه؛ ضعف در تامین منابع مالی و فضای امنیتی حاکم بر روستاهای منطقه؛ نارسایی‎های اجتماعی و فضای نامناسب کسب و کار و ضعف در بازاریابی و آموزش و کمبود تقاضا جهت توسعه گردشگری در روستاهای منطقه خلاصه شدند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

اثرات اجرای طرح هادی بر کاهش سطح آسیب‌پذیری روستاییان در برابر مخاطرات طبیعی (زلزله) مطالعه موردی: بخش شاندیز در شهرستان بینالود(طرقبه – شاندیز)

مجید پریشان؛ حمدالله سجاسی قیداری؛ حمیدرضا قاسمی؛ احمد رومیانی

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1404

https://doi.org/10.30473/psp.2025.72775.2745

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی اثرات اجرای طرح هادی بر کاهش سطح آسیب‌پذیری روستاییان بخش شاندیز شهرستان بینالود در برابر مخاطرات طبیعی(زلزله) است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی hsj.. جامعه آماری این پژوهش 5 روستا دارای طرح هادی از بخش شاندیز شهرستان بینالود بوده است. بر اساس فرمول کوکران در خطای 06/0 و باتوجه‌به جمعیت روستاهای مورد مطالعه حجم نمونه ... بیشتر هدف از این پژوهش بررسی اثرات اجرای طرح هادی بر کاهش سطح آسیب‌پذیری روستاییان بخش شاندیز شهرستان بینالود در برابر مخاطرات طبیعی(زلزله) است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی hsj.. جامعه آماری این پژوهش 5 روستا دارای طرح هادی از بخش شاندیز شهرستان بینالود بوده است. بر اساس فرمول کوکران در خطای 06/0 و باتوجه‌به جمعیت روستاهای مورد مطالعه حجم نمونه تحقیق 97 خانوار تعیین گردید. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها (t تک نمونه‌ای و رگرسیون چندمتغیره و تحلیل مسیر) استفاده شده است. یافته‌های تحقیق نشان داد آن‌چنان‌که انتظار می‌رفت اجرای طرح هادی بسترسازی و کاهش آسیب‌پذیری روستاییان را در برابر مخاطرات طبیعی (زلزله) فراهم نموده؛ اما اثراتی به دنبال داشته است. به‌طوری‌که آزمون t تک نمونه‌ای نشان داد این میزان برای برخی از تمامی شاخص‌ها پایین‌تر از شرایط مطلوب (3) ارزیابی شده است و تفاوت معناداری آن نیز برای همه شاخص‌ها کاملاً معنادار است. بر اساس آزمون رگرسیون، مقدار ضریب تعیین 894 /0 نشان‌داده‌شده است که متغیر مستقل 89 واحد تغییرات مربوط به متغیر وابسته را تبیین می‌کند. آزمون تحلیل مسیر نشان داد که اثرات مستقیم و غیرمستقیم کلی تأثیرات اجرای طرح هادی در کاهش سطح آسیب‌پذیری روستاییان در برابر مخاطرات طبیعی (زلزله) مربوط به متغیر بهبود امنیت کالبدی با میزان 424/0 بوده است. سایر متغیرهای یعنی تقویت شبکه معابر با میزان 414/0؛ افزایش سرمایه‌گذاری با میزان 268/0، مشارکت در مدیریت فضا با میزان 232/0، و رضایتمندی از کالبدی 198/0، افزایش احساس امنیت کالبدی با میزان 195/0 و کاهش مهاجرت با میزان 61/0 رتبه‌های اول تا 7 را به خود اختصاص دادند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

ارزیابی و تحلیل آسیب پذیری لرزه ای شهر ایلام با استفاده از مدل دیمتل فازی و GIS

حجت شیخی؛ مینا عبدلی

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1404

https://doi.org/10.30473/psp.2025.73523.2759

چکیده

در سال‌ های اخیر، دانش برنامه ‌ریزی و طراحی شهری، متناسب با گستره خود، به دنبال شناسایی روش‌ هایی برای کاهش خسارات ناشی از زلزله در شهرها به عنوان زیستگاه اصلی انسان بوده است. لذا این مطالعه با هدف ارزیابی آسیب پذیری لرزه ای شهر ایلام انجام شده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی بر اساس رویکرد توصیفی- تحلیلی انجام شده است. داده های اولیه ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحلیل مکانی کاربری های فرهنگی – مذهبی با معرفی الگوی ماتریس های کیفی چهارگانه در محیط GIS

عبدارضا کاظمی نیا کرانی؛ محمد نجفی طرقی

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1404

https://doi.org/10.30473/psp.2025.73946.2765

چکیده

هدف این پژوهش تحلیل مکان‌های بهینه برای مراکز فرهنگی-مذهبی شهری و طراحی شبکه هندسی معابر شهری به‌منظور تعیین نزدیکترین مرکز فرهنگی-مذهبی و بهترین مسیر رسیدن به آن در منطقه یک شهر کرمان است. برای تحلیل و توزیع مکانی کاربری فرهنگی-مذهبی، از ماتریس‌های ارزیابی کیفی چهارگانه مطلوبیت، سازگاری، ظرفیت و وابستگی استفاده شد. این ماتریس‌ها ... بیشتر هدف این پژوهش تحلیل مکان‌های بهینه برای مراکز فرهنگی-مذهبی شهری و طراحی شبکه هندسی معابر شهری به‌منظور تعیین نزدیکترین مرکز فرهنگی-مذهبی و بهترین مسیر رسیدن به آن در منطقه یک شهر کرمان است. برای تحلیل و توزیع مکانی کاربری فرهنگی-مذهبی، از ماتریس‌های ارزیابی کیفی چهارگانه مطلوبیت، سازگاری، ظرفیت و وابستگی استفاده شد. این ماتریس‌ها با توجه به ماهیت مکانی معیارهای آن‌ها، از طریق روش تحلیل سلسله‌مراتبی معکوس رتبه‌بندی شدند و سپس در محیط سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) مدلسازی گردید. پس از تعریف پایگاه داده زمین مرجع برای مسیرهای شهری و طراحی شبکه هندسی معابر، محدودیت‌هایی مانند طول مسیر و وجود چراغ راهنما برای هر مسیر در نظر گرفته شد. سپس با استفاده از تحلیل‌های شبکه، بهترین مسیر رسیدن به نزدیک‌ترین مرکز فرهنگی-مذهبی از هر نقطه شهری تعیین گردید. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که استفاده از روش‌های ماتریس‌های ارزیابی کیفی چهارگانه و تحلیل سلسله‌مراتبی معکوس برای تحلیل مکانی کاربری فرهنگی-مذهبی و طراحی شبکه دسترسی، کارایی بیشتری نسبت به مطالعات پیشین دارد. این پژوهش به‌عنوان راهنمایی جامع و علمی برای مدیران و برنامه‌ریزان، پهنه‌های مستعد احداث مراکز فرهنگی-‌‌‌‌مذهبی در منطقه یک شهر کرمان را معرفی می‌کند و زمینه‌ساز تصمیم‌گیری‌های سازنده و اجرای سیاست‌های توسعه‌ای خواهد بود.

مشاهده مقاله

پیامدهای مکانی- فضایی تغییر کاربری اراضی سکونتگاه‌های روستایی(مطالعه موردی: شهرستان قرچک – استان تهران)

دوره 6، شماره 2 ، شهریور 1398، ، صفحه 79-94

https://doi.org/10.30473/psp.2019.6069

چکیده

تغییر کاربری در سکونتگاهای روستایی پیراشهری بسیار وسیع بوده است. به صورتی که گسترش شهرنشینی تحولات بسیاری را در سکونتگاههای روستایی شکل داده است که از جمله آنها می توان به پیامدهای کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی اشاره نمود. مهمترین پیامد تغییر کاربری اراضی ، تبدیل اراضی کشاورزی به مسکونی است که سبب کاهش قدرت تولیدی سکونتگاههای ... بیشتر تغییر کاربری در سکونتگاهای روستایی پیراشهری بسیار وسیع بوده است. به صورتی که گسترش شهرنشینی تحولات بسیاری را در سکونتگاههای روستایی شکل داده است که از جمله آنها می توان به پیامدهای کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی اشاره نمود. مهمترین پیامد تغییر کاربری اراضی ، تبدیل اراضی کشاورزی به مسکونی است که سبب کاهش قدرت تولیدی سکونتگاههای روستایی می شود. این بررسی در شهرستان قرچک صورت گرفته و 4 روستا به عنوان روستاهای مورد مطالعه انتخاب شدند . از کل جمعیت مورد مطالعه ،240 نفر به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند.روش تحقیق مبتنی بر روش کمی و کیفی است که داده های پژوهش با روشهای کتابخانه ای و میدانی جمع آوری شده اند. همچنین روش ارزیابی و تأیید ارتباط گویه ها مبتنی بر روش تحلیل عاملی است. براساس تحلیل یافته ها، شاخص‌های سنجش هر یک از مقیاس‌های مورد استفاده در سطح اطمینان 5% مقدار آماره t-value بزرگتر از 96/1 می‌باشد که نشان می‌دهد همبستگی‌ گویه های پژوهش معنادار است. میانگین دیدگاه روستاییان در رابطه با تأثیر تغییر کاربری بر بعد زیست محیطی61/3 ، بعد کالبدی59/3 و بعد اجتماعی 421/3 است.همچنین میانگین دیدگاه روستاییان در بعد اقتصادی 58/3 با مقدار معناداری 0001/0 حاصل شده که معنادار است . مقدار آماره t نیز 246/11 بدست آمده که از مقدار بحرانی 96/1 بزرگتر است و ارتباط گویه های آزمون تایید می شود.بنابراین می توان نتیجه گرفت که افزایش کاربری مسکونی به علت جذب جمعیت، تأثیرات اجتماعی از قبیل :تفاوتهای اجتماعی ، پیامدهای اقتصادی از جمله افزایش مشاغل واسطه گری و بورس بازی زمین، تأثیرات زیست محیطی را در قالب کاهش فضای سبز و کشاورزی به همراه داشته است.

تحلیل خزش شهری و تحولات کاربری اراضی (مطالعات تطبیقی شهرهای ارومیه و اصفهان)

دوره 2، شماره 4 ، دی 1394، ، صفحه 73-98

چکیده

گسترش شتابان شهرها و رشد فیزیکی ناموزون آنها، که اصطلاحاً "خزش شهری" نامیده می‎شود، موجب خورنـدگی روسـتاها و اراضـی پیرامونی آنها، تبدیل بی‎رویه اراضی کشاورزی و تخریب منابع محیطزیست گردیده است. این وضعیت در کلان‌شهرهای منطقهای نمود گستردهتری داشتهاست. دو شهر ارومیه و اصفهان بهعنوان دو کلانشهر منطقهای و ... بیشتر گسترش شتابان شهرها و رشد فیزیکی ناموزون آنها، که اصطلاحاً "خزش شهری" نامیده می‎شود، موجب خورنـدگی روسـتاها و اراضـی پیرامونی آنها، تبدیل بی‎رویه اراضی کشاورزی و تخریب منابع محیطزیست گردیده است. این وضعیت در کلان‌شهرهای منطقهای نمود گستردهتری داشتهاست. دو شهر ارومیه و اصفهان بهعنوان دو کلانشهر منطقهای و با محیط طبیعی و ساختار اقتصادی متفاوت، از شهرهای پراهمیتی هستند که در سال‎های اخیر با گسترش شتابزده‎ای همراه بوده‎اند. این مقاله با نگرش توصیفی ـ تحلیلی به گسترش کالبدی این دو کلان‎شهر و تاثیر آن بر اراضی پیرامون آنها پرداخته است. داده‎های تحقیق با استفاده از مطالعه کتابخانهای ـ اسنادی و همچنین با استفاده از داده‎های دورکاوی و تصاویر ماهوارهای لندست 7 سال 2001 و لندست 8 سال 2013، استخراج گردید. مقایسه تصاویر ماهواره‎ای و همچنین اطلاعات برگرفته از مرکز آمار ایران نشان می‏دهد که شهرهای ارومیه و اصفهان به صورت گسترده‎ای با افزایش جمعیت و تغییر کاربری اراضیِ واقع‎شده در حریم، به خزش خود ادامه می‎دهند. نتایج حاصل از روش هلدرن و بررسی رشد بدقواره شهری در این دو شهر در طی سالهای1390ـ1335 نشان می‎دهد که گسترش فیزیکی این شهرها، به ویژه در ارومیه، بیش از نیاز واقعی جمعیت آن بوده و در نتیجه، روند تبدیل زمین‎های کشاورزی و روستایی پیرامون آنها به ویژه در ارومیه با شدت ادامه یافته است. رشد جمعیت اصفهان در تمام دوره‎ها تقریباً از الگوی ثابتی پیروی کرده ولی ارومیه در پایان دهه 1350 و با شروع جنگ ایران و عراق، با شتاب رشد جمعیت روبهرو شده است. در تغییر کاربری اراضی کشاورزی پیرامون شهر ارومیه می‎توان به ناکارامدی طرحهای تفضیلی شهر و تفاوت ارزش اراضی شهری با اراضی کشاورزی و همچنین سود پایین کشاورزی و ‎آسیبپذیری باغداری اشاره نمود. صنعتی‎شدن شهر اصفهان و ایجاد شهرکهای مسکونی و مراکز اداری و دانشگاهی در پیرامون شهر اصفهان منجر به افزایش مهاجرت از روستاها، شهرها و استانهای همجوار به این کلانشهر شده است و به دنبال آن جمعیت و نیاز به اراضی شهری، تغییر کاربری اراضی زراعی و آیش اطراف شهر و نهایتاً شکنندگی و ناپایداری منابع محیط زیست صورت گرفته است.

چگونگی ارتقای کالبد و منظر شهری از طریق احیای ارزشهای فرهنگی – تاریخی شهر

دوره 1، شماره 3 ، شهریور 1392، ، صفحه 89-102

چکیده

در سه دهة آخر قرن بیستم میلادی، به موازات تحولات اولیة روانشناسی محیط، تغییرات علمی، فناوری و فرهنگی مهمی در محیط کالبدی زندگی انسان پدید آمد. تأثیر بیان و جاری شدن این تحولات در مباحث روانشناسی محیط و علوم رفتاری منجر به تغییر مبانی طراحی فضای شهری متکی بر فضا و زمان بوده است. پس از ورود مباحث بیان شده به ساحت نظری این حوزه، موضوع ادراک ... بیشتر در سه دهة آخر قرن بیستم میلادی، به موازات تحولات اولیة روانشناسی محیط، تغییرات علمی، فناوری و فرهنگی مهمی در محیط کالبدی زندگی انسان پدید آمد. تأثیر بیان و جاری شدن این تحولات در مباحث روانشناسی محیط و علوم رفتاری منجر به تغییر مبانی طراحی فضای شهری متکی بر فضا و زمان بوده است. پس از ورود مباحث بیان شده به ساحت نظری این حوزه، موضوع ادراک نیز بسیار اهمیت یافته و از ارکان آن تلقی شده است. مسئلة بنیادین ادارک محیط شهری ساخته شده در زندگی مردم، فهم چیستی معنای محیط آن است. کیفیت فضا، هویّت مکانی، تعاملات اجتماعی و اجتماع‏پذیری و ارتباطات غیر‏کلامی از حوزه‏هایی هستند که دیدگاه و نگرش انسان‏ها را در تعریف چیستی فضای شهری شکل می‏دهند. این حوزه‏ها، بهویژه در مناظر ‏شهری بافت‏های فرهنگی ـ تاریخی، همواره شاخص‏های هویّت و حس تعلق به مکان را در ارتباط با انسان و محیط بیان کرد و پاسخگوی نیازهای مادی و معنوی انسان‏ها بودهاند؛ به بیان دیگر، احساس تعلق به مکان و یافتن هویّت مکانی خاص، سبب افزایش ارتباط انسان با محیط و، در نتیجه، ارتقای کیفیّت مطلوب کالبد و منظر شهری شده است. این تحقیق، با هدف بررسی چگونگی ارتقای کالبد و منظر شهری از طریق احیای ارزشهای فرهنگی ـ تاریخی خیابان مدرس کرمانشاه، با استفاده از تکنیک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) اجرا شده است. یافته‏های تحقیق، براساس داده‏های پرسشنامه، در دو بخش دیدگاه متخصصین و دیدگاه غیر‏متخصصین، توسط نرم‏افزارEXPERT CHOICE تحلیل و بررسی شده‏اند. نتایج این یافته‏ها نشاندهنده حوزه‏ها، مؤلفه‏ها و شاخص‏های مؤثر و با اهمیت بر طراحی منظر‏شهری خیابان مدرس، برای نیل به هدف تحقیق هستند. همچنین، این نتایج بیانگر بهکارگیری عملی این عناصر در طراحی منظر‏شهری خیابان مدرس در راستای احیای ارزشهای فرهنگی ـ تاریخی شهرند.

گذار تحولی بافت کالبدی روستاهای واقع در حوزه های کلانشهری مطالعه موردی : مساکن روستایی –دهستان طرقبه

دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1391، ، صفحه 39-48

چکیده

بافت کالبدی در روستاها بستر فعالیتهای مختلفی به شمار میرود که در زندگی روستایی نقش مهمی دارند و بسیاری از کارکردهای روستایی وابسته به این عناصر است. به صورتیکه هرگونه تغییر در ویژگی-های اجتماعی - فرهنگی و اقتصادی در بافت کالبدی روستاها منعکس میشود. این تغییرات بیانگر تأثیرپذیری سکونتگاههای روستایی از جریانهای مختلف ... بیشتر بافت کالبدی در روستاها بستر فعالیتهای مختلفی به شمار میرود که در زندگی روستایی نقش مهمی دارند و بسیاری از کارکردهای روستایی وابسته به این عناصر است. به صورتیکه هرگونه تغییر در ویژگی-های اجتماعی - فرهنگی و اقتصادی در بافت کالبدی روستاها منعکس میشود. این تغییرات بیانگر تأثیرپذیری سکونتگاههای روستایی از جریانهای مختلف از جمله شهرگرایی است. زیرا روستاها روابط مختلفی با شهر دارند و ابعاد و دامنه این روابط بر بافت کالبدی روستایی اثرات فراوانی داشته است و باعث تغییر ساختار و عملکرد مساکن روستایی شده است. این تغییرات در حاشیه شهرها مشهودتر بوده و این تغییرات در دامنه گستردهتری قابل مشاهده است. مساکن سنتی روستایی با توجه به عملکردهای متنوع روستایی فضاهای کارکردی مختلفی دارند که باعث تمایز آنها از مساکن شهری است و باعث سهولت فعالیتهای روستایی میشوند. در حالیکه مساکن جدید روستایی که برگرفته از الگوهای شهری ساخته شدهاند تک کارکردی بوده و چالشهایی را در فعالیتهای جدید روستایی ایجاد نمودهاند. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام پذیرفته است و دادههای تحقیق از طریق کتابخانهای و میدانی جمعآوری شدهاند. براساس یافتههای پژوهش، شهرگرایی باعث تحول اجزاء ساختاری و کارکردی مساکن سنتی روستایی شده است و در مسکن روستایی نوین، عناصر جدیدی به تبعیت از مساکن شهری شکل گرفته است که بر کارکردهای مسکن اثرگذار است

پیوستگی توسعة روستایی ـ شهری در قالب منظومه‌های روستایی

دوره 2، شماره 4 ، دی 1394، ، صفحه 11-20

چکیده

توسعة پایدار روستایی فرایندی است که ارتقای همه‌جانبة زندگی روستایی را از طریق زمینه‌سازی و ترغیب فعالیتهای همساز با قابلیتها و تنگناهای محیط (به مفهوم عام آن) مورد تأکید قرار می‌دهد. بر این بنیاد، توسعة پایدار روستایی جنبه‌های گوناگونی را شامل است، اما زمینه‌سازیهای ساختاری در چهار جنبة عام می‌تواند به کارکرد مناسب این ... بیشتر توسعة پایدار روستایی فرایندی است که ارتقای همه‌جانبة زندگی روستایی را از طریق زمینه‌سازی و ترغیب فعالیتهای همساز با قابلیتها و تنگناهای محیط (به مفهوم عام آن) مورد تأکید قرار می‌دهد. بر این بنیاد، توسعة پایدار روستایی جنبه‌های گوناگونی را شامل است، اما زمینه‌سازیهای ساختاری در چهار جنبة عام می‌تواند به کارکرد مناسب این فرایند بیانجامد. این جنبه‌ها عبارتند از: محیطی ـ اکولوژیک، اجتماعی ـ فرهنگی، اقتصادی ـ سیاسی و کالبدی ـ فضایی. یکپارچگی فضایی در قالب رویکرد نظاموار، سکونتگاههای روستایی را در مقیاسهای گوناگون نقطه‌ای، محلی، ناحیه‌ای و منطقه‌ای و ملی، و البته همه جا به‌عنوان نظامهای باز، مورد توجه قرار می‌دهد. بدینسان، هر سکونتگاه روستایی نه تنها به‌لحاظ کنش و واکنشهای بین اجزا و نیروهای مختلف درونی خود، بلکه از نظر تعامل با دیگر نظامهای سکونتگاهی (دیگر سکونتگاهها، اعم از روستایی و شهری) نیز پیوسته در روندی پویا قرار دارد. در این بین، آنچه که اهمیتی تعیین‌کننده دارد، امکانات و قابلیتهای محیط نظام است که به‌صورت امکانِ برپایی رابطة تعاملی با سیاستگذاریها، برنامه‌ریزیها و تخصیص اعتبارات و مانند آن تجلی می‌یابد. از سوی دیگر، با عنایت به رویکردهای نوین در جغرافیای کاربردی و توجه به نقش جوامع در ایجاد فضاهای گوناگون، بسیاری از اهداف برنامه‌ریزی فضایی و ابعاد پایداری در پیوندی تنگاتنگ مورد توجه قرار دارند. این مقاله کوشش دارد تا نشان دهد، هرگونه پایداری در روند توسعة روستایی، مستلزم نگرشی یکپارچه در قالب پارادایم فضایی است و این مهم میسر نخواهد شد، مگر با رویکردی مبتنی بر شبکه‌های منطقه‌ای در قالب پویش ساختاری ـ کارکردی.

تعداد دوره‌ها	10
تعداد شماره‌ها	36
تعداد مشاهده مقاله	310,926
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	387,953
نسبت مشاهده بر مقاله	1102.57
نسبت دریافت فایل بر مقاله	1375.72
تعداد مقالات ارسال شده	1,272
درصد پذیرش	20
زمان پذیرش (روز)	387
تعداد پایگاه های نمایه شده	7
تعداد داوران	189

دوره 12 (1404)

دوره 11 (1403)

دوره 10 (1402)

دوره 9 (1401)

دوره 8 (1400)

دوره 7 (1399)

دوره 6 (1398)

دوره 5 (1397)

دوره 4 (1396)

دوره 2 (1394)

دوره 1 (1392-1391)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان

نشریات مرتبط