مقاله پژوهشی
حمید پورحسین روشن؛ مجتبی رفیعیان
چکیده
شکل‌گیری رهیافت‌های با نگرش برنامهریزی وکالتی را می‌توان به وجود و تداوم نابرابری فضایی و اجتماعی – اقتصادی و شکست ساز و کارهای مرسوم برنامهریزی مرتبط دانست. در ایران، برنامه‌ریزانی که به عنوان مهندسین شهرساز در غالب شرکتهای مهندسین مشاور و یا بصورت شخصی در حال فعالیت هستند، می‌توانند از تخصص خود جهت احقاق حقوق شهروندان ...
بیشتر
شکل‌گیری رهیافت‌های با نگرش برنامهریزی وکالتی را می‌توان به وجود و تداوم نابرابری فضایی و اجتماعی – اقتصادی و شکست ساز و کارهای مرسوم برنامهریزی مرتبط دانست. در ایران، برنامه‌ریزانی که به عنوان مهندسین شهرساز در غالب شرکتهای مهندسین مشاور و یا بصورت شخصی در حال فعالیت هستند، می‌توانند از تخصص خود جهت احقاق حقوق شهروندان و مشارکت بیشتر آنها استفاده کنند. هدف این مقاله، ضمن مرور کوتاهی بر ادبیات برنامهریزی وکالتی، کاربست این رهیافت را در طرحهای انطباق کاربری اراضی در مقیاس شهری دنبال میکند و به این سوال پاسخ دهد که ارتباط میان طرحهای انطباق کاربری ارضی در مقیاس شهری و نظریه برنامهریزی وکالتی در سه مبحث موضوع، روشها و اهداف (ارتباط نظریه و عمل) چگونه است. روششناسی پژوهش، کیفی است و دادههای کیفی در این مطالعه با استفاده از تکنیک مصاحبه عمیق و سنجه‌های غیر واکنشی(ثبت‌های آرشیوی) گردآوری شدند. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه نظریه نهایی از روش نـــظریــه زمینهای استفاده شده است. بر اساس روش نمونهگیری کیفی ـ نمونهگیری مورد نوعی و گلوله برفی و نیز معیار اشباع نظری، از نظرات سی و پنج نفر از صاحبنظران عرصه شهرسازی در این مطالعه بهره گرفته شده است و ادراک آنها نسبت سوالات تحقیق مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت؛ با استفاده از روش “نظریه زمینهای” و کدگذاری دادهها، نه مقوله هسته از یافته‌های اولیه استخراج شدند. نتیجه بدست آمده از تحقیق پیش رو با توجه به مقوله هسته نهایی این است که، “طرحهای انطباق کاربری اراضی در مقیاس شهری بسیاری از ابعاد موجود در نظریه وکالتی در شهرسازی را پوشش داده و از این رو می‌توان آن را از بسیاری جهات به عنوان بعد اجرایی و عملی نظریه برنامهریزی وکالتی دانست" و پاسخ‌های بدست آمده ارتباط بین نظریه برنامهریزی وکالتی و طرحهای انطباق کاربری اراضی در مقیاس شهری را بصورت عمیق نشان میدهد.
مقاله پژوهشی
عارف ظهیرنژاد؛ هاشم داداش‌پور
چکیده
تمایزات فضایی- اجتماعی و جدایی‌گزینی به طور واضحی به فهم ساختارهای اجتماعی و فضایی مناطق کمک میکند. منطقه کلان‌شهری اصفهان به علت نرخ رشد غیر طبیعی بالا و مهاجرت‌های اقشار مختلف با ویژگی‌های اجتماعی- اقتصادی متفاوت به آن، کیفیتهای زندگی متباینی را در سکونت‌گاه‌های مختلف آن ارائه میدهد که خود سبب جدایی‌گزینی فضایی- اجتماعی ...
بیشتر
تمایزات فضایی- اجتماعی و جدایی‌گزینی به طور واضحی به فهم ساختارهای اجتماعی و فضایی مناطق کمک میکند. منطقه کلان‌شهری اصفهان به علت نرخ رشد غیر طبیعی بالا و مهاجرت‌های اقشار مختلف با ویژگی‌های اجتماعی- اقتصادی متفاوت به آن، کیفیتهای زندگی متباینی را در سکونت‌گاه‌های مختلف آن ارائه میدهد که خود سبب جدایی‌گزینی فضایی- اجتماعی شده است. هدف این مقاله، اندازه‌گیری میزان جدایی‌گزینی فضایی-اجتماعی گروه‌های شغلی و تحصیلی و ارائه الگوهای فضایی آن در محدوده مورد مطالعه است. پژوهش حاضر از لحاظ روش کار، پژوهشی کمی، از نظر هدف، توصیفی محور، ماهیت آن، پژوهشی کاربردی، و از نظر راهبرد پژوهش، از نوع استقرایی است. با استفاده از دادههای سرشماری نفوس و مسکن سال 1390، 14 شاخص تک گروهی، از طریق نرم افزارGeo-Segregation Analyzer محاسبه و الگوهای هریک از طبقات دو گروه، از طریق روشهای ضریب مکانی و لکه‌های داغ بر حسب شاخص گتیس ارد-جی آی در محیط نرم افزار Arc GIS 10.4 ترسیم شد. نتایج تحقیق نشان داد که در کل، این منطقه به دلیل کم بودن میزان جدایی‌گزینی در آن، همگنی نسبی را داراست. اما از نظر طبقات شغلی، سکونت‌گاه‌های شرقی وضعیت بسیار نامناسبی را دارند به گونه‌ای که عمده تمرکز و خوشه‌بندی طبقه شغلی پایین در این بخش از منطقه قرار دارد. از نظر طبقات تحصیلی، نیمه غربی جدایی‌گزینی کمتری را نسبت به نیمه شرقی دارد اما همچنان در مرکز نابرابری‌های قابل توجهی وجود دارد.
مقاله پژوهشی
سید مهدی موسی کاظمی؛ اسماعیل علی اکبری؛ پرویز آرانی
چکیده
انسان در حرکت پیاده به دلیل توجه به محیط، ارتباط بیشتری با فضای اطراف خود برقرار میکند به همین دلیل عناصر شهری در مسیرهای پیاده از اهمیت بالایی برخوردار هستند. همین امر باعث میشود تا افراد پیاده در حرکت آرام همراه با گفتگو و خرید، تأثیر بیشتری از محیط و هویت آن بپذیرند. جداسازی فضای حرکت پیاده از سواره علاوه بر کاهش اثرات نامطلوب ...
بیشتر
انسان در حرکت پیاده به دلیل توجه به محیط، ارتباط بیشتری با فضای اطراف خود برقرار میکند به همین دلیل عناصر شهری در مسیرهای پیاده از اهمیت بالایی برخوردار هستند. همین امر باعث میشود تا افراد پیاده در حرکت آرام همراه با گفتگو و خرید، تأثیر بیشتری از محیط و هویت آن بپذیرند. جداسازی فضای حرکت پیاده از سواره علاوه بر کاهش اثرات نامطلوب آلودگیهای صوتی و محیطی، به بهبود رفت و آمد در شهرها کمک میکند. در این تحقیق ضمن توجه به طراحی و ساخت پنج پیاده راه کلانشهر تهران به عملکرد آنها بر کالبد شهری پرداخته شده است. برای انجام این کار با تأکید بر سه مولفه "رفت و آمد شهری"، "فضای سبز و بهداشت محیطی" و "هویت شهری"، تغییرات آنها را در نتیجه ساخت پیاده‌راه‌ها مورد نظر قرار داده‌ایم. دادههای تحقیق از پرسشنامه طراحی و تکمیل شده توسط کسبه محل و استفاده کنندگان از پیاده راه به همراه یافته‌های میدانی و منابع کتابخانهای حاصل شده است. برای تکمیل پرسشنامه‌ها از فرمول کوکران استفاده شده و حجم نمونه 350 نفر است. در تحلیل دادهها از آزمون های" t تک نمونه‌ای" و "واریانس یک طرفه" در نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیلها، ارتقاء مقادیر مولفههای مورد بررسی را در نتیجه ساخت پیاده‌راه‌ها بیان میکند. همچنین در تحلیل واریانس یک طرفه، پنج پیاده راه اختلاف معناداری در میزان بهبود در مولفه ها داشتند و این به معنی وجود تفاوت عملکردی در بین برخی مولفه‌ها در پنج پیاده راه است.
مقاله پژوهشی
علی موحد؛ مظهر احمدی
چکیده
درپی رشد سریع و گسترش افقی شهرها، بسیاری از اراضی، کاربری‌ها و بافتهای فرسوده به‌صورت دایر و بایر در شهرها درپی این توسعه غیراصولی و شتاب‌زده، از جریان عمران و توسعه بازمانده اند .بخش قابل‌ملاحظه‌ای (بین 15 تا 25 درصد) از بافت پر شهرها را به خود اختصاص دادهاند که ارزش زیادی دارند. منطقه 19 شهر تهران به‌عنوان دروازه غربی ورود به ...
بیشتر
درپی رشد سریع و گسترش افقی شهرها، بسیاری از اراضی، کاربری‌ها و بافتهای فرسوده به‌صورت دایر و بایر در شهرها درپی این توسعه غیراصولی و شتاب‌زده، از جریان عمران و توسعه بازمانده اند .بخش قابل‌ملاحظه‌ای (بین 15 تا 25 درصد) از بافت پر شهرها را به خود اختصاص دادهاند که ارزش زیادی دارند. منطقه 19 شهر تهران به‌عنوان دروازه غربی ورود به تهران، از موقعیت استراتژیکی برخوردار است. در حال حاضر میزان قابل‌تأملی از اراضی اختصاص‌یافته به صنایع و انبارها، غیرفعال یا متروکه هستند. چنین زمین‌هایی مسائل و مشکلات زیادی ازجمله رکود اقتصادی و کاهش ارزش زمین، آلودگی محیطی (تجمع زباله و نخاله ساختمانی)، آلودگی بصری، اختلال در عملکردهای شهری چون خدمات‌رسانی و دسترسی، کاهش نفوذپذیری در بخش‌هایی از منطقه، تأثیر منفی بر امنیت محیط، کاهش سرزندگی و شادابی محیط شهری برای رشد اجتماعی را ایجاد کرده است. بنابراین پژوهش حاضر تحت عنوان «برنامهریزی و ساماندهی فضاهای رهاشده و متروکه» در منطقه 19 با توجه به ضرورت‌های موجود و در راستای توسعه‌ی میانافزای شهری نگاشته شده است. روش تحقیق به‌صورت توصیفی – تحلیلی و جمع‌آوری دادهها به‌صورت اسنادی- میدانی بوده است که. براساس هدف از نوع تحقیقات کاربردی محسوب میشود. بعد از شناسایی منطقه، استخراج شاخص‌ها و معیارها، اراضی و فضاهای متروکه موجود در منطقه شناسایی شد. از طریق مدل swot و qspm راهبردهای ساماندهی اراضی مذکور مشخص شد که به ترتیب اولویت عبارت‌اند از: توسعه مجدد اراضی رهاشده و بارگذاری اراضی متروکه در راستای توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی منطقه، وضع عوارض بر زمینهای متروکه و معاملات آنها، استفاده از فضاهای رهاشده و متروکه برای تأمین بخشی از کمبودهای خدماتی منطقه، اولویت‌دهی به ساماندهی اراضی رها مانده‌ای که دسترسی مناسب‌تری به شبکههای شریانی منطقه و خارج از منطقه دارند، برقراری کیفیت مطلوب و یکپارچه‌سازی بافت و ایجاد انسجام در سازمان فضایی و استخوان‌بندی منطقه و در نهایت سیاست‌های راهبردی و سازوکارهای اجرایی این راهبردها نیز ارائه شده است.
مقاله پژوهشی
علیرضا محمدی؛ سپیده نوری؛ الهه پیشگر
چکیده
هدف این پژوهش تحلیل فضایی پراکنش و الگوی فضایی خدمات پیشرفته (APS) در یکی از شهرهای میانه اندام کشور (اردبیل) است. جامعة آماری پژوهش را 2100 واحد فعالیتی در چهار گروه از خدمات پیشرفته شامل خدمات بانکی و مالی، بهداشتی و درمانی، املاک و مستغلات و بیمه تشکیل می‌دهند. این پژوهش از نوع تحلیلی است و برای گردآوری و پیاده‌سازی دادهها از روش ...
بیشتر
هدف این پژوهش تحلیل فضایی پراکنش و الگوی فضایی خدمات پیشرفته (APS) در یکی از شهرهای میانه اندام کشور (اردبیل) است. جامعة آماری پژوهش را 2100 واحد فعالیتی در چهار گروه از خدمات پیشرفته شامل خدمات بانکی و مالی، بهداشتی و درمانی، املاک و مستغلات و بیمه تشکیل می‌دهند. این پژوهش از نوع تحلیلی است و برای گردآوری و پیاده‌سازی دادهها از روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. از فنون آمار فضایی همانند تراکم کرنل، میانگین نزدیکترین همسایه، آمارة موران محلی، تراکم خوشه و ناخوشه، لکه‌های داغ و رگرسیون موزون جغرافیایی (GWR) در محیط GIS برای تجزیه و تحلیل، تخمین تراکم، تحلیل الگوی پراکنش، الگوی توزیع و مفهوم‌سازی روابط فضایی استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می دهند که خدمات بیمه و خدمات مشاوره املاک بیشتر سطح شهر را از نظر حوزة پوشش‌دهی، به خود اختصاص دادهاند. بخش مرکزی و جنوبی شهر، از بالاترین تراکم فضایی خدمات پیشرفته برخوردارند. الگوی فضایی خدمات پیشرفته از نوع پراکنده است. الگوی فضایی خدمات بیمه و مشاوره املاک از نوع پراکنده و الگوی توزیع فضایی خدمات بانکی و بهداشتی و درمانی از نوع خوشهای است. نقطة ثقل خدمات در مرکز جغرافیایی شهر قرار دارد و خدمات پیشرفته دارای مسیر حرکت شمالی- جنوبی هستند. بین تراکم جمعیت و برخی از خدمات پیشرفته رابطة معنی‌داری وجود دارد. در پایان، پیشنهادهایی بر اساس یافته‌های پژوهش ارائه شده‌است.
مقاله پژوهشی
احمد پوراحمد؛ یعقوب ابدالی؛ علیرضا صادقی؛ سارا الله قلی پور
چکیده
امروزه بیشتر شهرها و جوامع سکونت‌گاهی در مکان‌هایی بنا شده‌اند که در معرض وقوع انواع سوانح طبیعی و یا به دلیل پیشرفت‌های تکنولوژی در معرض انواع سوانح انسان‌ساخت هستند از اینرو، توجه به مسائل کالبدی بافتهای مسکونی در شهرها و تبیین مفهوم "تابآوری" و به تبع آن مقاومسازی این بافت‌ها در مواجهه با حوادث و مخاطرات احتمالی ...
بیشتر
امروزه بیشتر شهرها و جوامع سکونت‌گاهی در مکان‌هایی بنا شده‌اند که در معرض وقوع انواع سوانح طبیعی و یا به دلیل پیشرفت‌های تکنولوژی در معرض انواع سوانح انسان‌ساخت هستند از اینرو، توجه به مسائل کالبدی بافتهای مسکونی در شهرها و تبیین مفهوم "تابآوری" و به تبع آن مقاومسازی این بافت‌ها در مواجهه با حوادث و مخاطرات احتمالی اهمیت بسیاری دارد. قلمرو مطالعه حاضر، بافت مرکزی شهر همدان که با جمعیت 55387 نفر و تعداد 13663 ساختمان مسکونی با مساحت 29722351 مترمربع می باشد. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روششناسی توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر رویکرد مطالعات کالبدی-سازهای است و شاخصهای منتخب اسکلت ساختمان، جنس مصالح، ، تعداد طبقات، دانهبندی، قدمت ساختمان، نفوذپذیری، کیفیت ابنیه و تعداد واحد استخراج میباشند. برای کشف روند الگوها از ابزار رگرسیون و برای وزن دهی به لایهها در دادههای فضایی از روش خودهمبستگی فضایی استفاده شده است. همچنین برای بررسی توزیع فضایی اولویتبندی تابآوری بافت مسکونی از روش خودهمبستگی فضایی موران(Anselin local Morans) در نرم‌افزار ArcGIS استفاده شده است. نتایج مکانی در پژوهش حاضر نشان میدهد که 22147924 مترمربع یعنی 52/74 درصد از کل مساحت که تعداد 7280 بلوک ساختمانی را در بر میگیرد در گروه تابآوری نسبتاً کم تا غیرتابآور قرار دارند که نیازمند برنامهریزی سریع برای این بخشها از بافت در شاخصهای اسکلت ساختمان، نفوذپذیری، کیفیت ابنیه و قدمت ابنیه است.
مقاله پژوهشی
اکبر رحیمی؛ میثم محرمی؛ سعدی فرجی
چکیده
فضاهای سبز شهری و بهخصوص پارکها عنصری مهم و حیاتی هستند که اهمیتی ویژه در برنامهریزی شهری دارند. توزیع و پراکنش پارکهای شهری برای دسترسی مناسب و ارائه خدمات به ساکنان شهری اهمیت زیادی در شهرنشینی امروز دارد. هدف این پژوهش ارزیابی عملکرد و محدوده سرویسدهی پارکهای شهری مناطق ده گانه شهر تبریز با استفاده از تحلیل ...
بیشتر
فضاهای سبز شهری و بهخصوص پارکها عنصری مهم و حیاتی هستند که اهمیتی ویژه در برنامهریزی شهری دارند. توزیع و پراکنش پارکهای شهری برای دسترسی مناسب و ارائه خدمات به ساکنان شهری اهمیت زیادی در شهرنشینی امروز دارد. هدف این پژوهش ارزیابی عملکرد و محدوده سرویسدهی پارکهای شهری مناطق ده گانه شهر تبریز با استفاده از تحلیل شبکه و مکانیابی مکانهای مناسب جهت توسعه فضای سبز با استفاده از تحلیل شبکه و مدل FAHP میباشد. تحلیل شبکه با استفاده از نقشه کاربری اراضی و شبکه معابر به انجام شده و در ادامه با استفاده از 8 معیار مکانی تاثیرگذار بر توسعه پارکهای شهری نسبت به مکانیابی پارکها اقدام شده است. نتایج ارزیابی عملکرد پارکها در سطح شهر تبریز بیانگر این است که دسترسی به پارکهای همسایگی تنها در مناطق مرکزی شهر مناسب میباشد و مناطق دیگر دسترسی کافی به این نوع از پارکها ندارند. دسترسی به پارکهای محلهای در قسمتهای شرقی، شمالغربی و جنوب شهر تبریز از وضعیت مناسبی نداشته ولی بقیه مناطق از دسترسی مناسب برخوردار میباشند. پارکهای ناحیهای، منطقهای و شهری نیز به ترتیب در قسمتهای غربی، شرقی و جنوبشرقی شهر تبریز دسترسی مناسب داشته و بقیه مناطق شهری با محدودیتهایی از لحاظ دسترسی و برخورداری از پارکهای شهری مواجه میباشند. ارزیابی نتایج حاصل از مدل FAHP برای استقرار و مکانیابی فضاهای سبز شهری بیانگر این است که مناطق مرکزی و شرقی تبریز از اولویت بیشتری جهت توسعه فضای سبز برخوردار میباشند.
مقاله پژوهشی
محمد سلاورزی‌زاده؛ حجت شیخی؛ زینب شکاری
چکیده
در گذر زمان محلات شهری حلقهای واسط میان شهر و شهروندان بوده که نقشی اساسی در شکلدهی و سازماندهی امور شهری داشته است. محلات با ارائهی خدمات روزمره القاگر احساس تعلق و هویت، روابط اجتماعی میان ساکنان بوده است و امروزه در طرح های مختلف شهری نقش کم اهمیتی دارد. در این میان با مطرح شدن دیدگاه توسعه محلّهای پایدار به عنوان دیدگاهی ...
بیشتر
در گذر زمان محلات شهری حلقهای واسط میان شهر و شهروندان بوده که نقشی اساسی در شکلدهی و سازماندهی امور شهری داشته است. محلات با ارائهی خدمات روزمره القاگر احساس تعلق و هویت، روابط اجتماعی میان ساکنان بوده است و امروزه در طرح های مختلف شهری نقش کم اهمیتی دارد. در این میان با مطرح شدن دیدگاه توسعه محلّهای پایدار به عنوان دیدگاهی که حل مشکلات کنونی شهرها و زندگی شهری را درگرو بازگشت به مفهوم محلّه میداند، با استفاده از نیروهای توانمند درونزا و سرمایههای اجتماعی موجود در آن به حل مشکلات موجود می‌پردازد. هدف پژوهش حاضر بررسی نقش سرمایههای اجتماعی و مولفههای آن در توسعه پایدار محلهای شهر ایلام است. روش پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی است. در بخش مباحث نظری و ادبیات از روش اسنادی و کتابخانهای استفاده و از روشهای میدانی و پیمایشی(پرسشنامه) استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش کلیه ساکنان محلات شهر ایلام هستند که تعداد 383 نفر از آنها با استفاده از فرمول کوکران به شیوه نمونهگیری خوشهای برای توزیع پرسشنامه انتخاب شدند. پرسشنامه مورد استفاده در این پژوهش محقق ساخته است که روایی آن به شیوه صوری و پایایی به شیوه آلفای کرونباخ (871/0) مورد تأیید قرار گرفت. تجزیه و تحلیل دادهها از طریق آزمون آمار توصیفی(فراوانی، میانگین، انحراف معیار و ...) و استنباطی(همبستگی و رگرسیون چندگانه) انجام شد. نتایج حاصل از بررسی فرضیهها بیان میکند که متغیرهای هنجارگرایی، مشارکت مدنی، انسجام اجتماعی تأثیر مثبت و معناداری در توسعه پایدار محلهای شهر ایلام دارند. متغیرهای اتصال به شبکههای اجتماعی و امنیت اجتماعی اثر معکوسی در توسعه پایدار شهر ایلام دارند و متغیر اعتماد اجتماعی در توسعه پایدار شهر اثری ندارد.
