با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانشجوی دکتری جغرافیـا و برنامـه‌ریزی شـهری، دانشـگاه محـقق اردبیلــی

3 کارشناس ارشد جغرافیـا و برنامـه‌ریزی شـهری، دانشـگاه تهران

چکیده

هدف این پژوهش تحلیل فضایی پراکنش و الگوی فضایی خدمات پیشرفته (APS) در یکی از شهرهای میانه‌ اندام کشور (اردبیل) است. جامعة آماری پژوهش را 2100 واحد فعالیتی در چهار گروه از خدمات پیشرفته شامل خدمات بانکی و مالی، بهداشتی و درمانی، املاک و مستغلات و بیمه تشکیل می‌دهند. این پژوهش از نوع تحلیلی است و برای گردآوری‌ و پیاده‌سازی داده‌ها از روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. از فنون آمار فضایی همانند تراکم کرنل، میانگین نزدیکترین همسایه، آمارة موران محلی، تراکم خوشه و ناخوشه‌، لکه‌های داغ و رگرسیون موزون جغرافیایی (GWR) در محیط GIS برای تجزیه و تحلیل، تخمین تراکم، تحلیل الگوی پراکنش، الگوی توزیع و مفهوم‌سازی روابط فضایی استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می دهند که خدمات بیمه‌ و خدمات مشاوره املاک بیشتر سطح شهر را از نظر حوزة پوشش‌دهی، به خود اختصاص داده‌اند. بخش مرکزی و جنوبی شهر، از بالاترین تراکم فضایی خدمات پیشرفته برخوردارند. الگوی فضایی خدمات پیشرفته از نوع پراکنده است. الگوی فضایی خدمات بیمه و مشاوره املاک از نوع پراکنده و الگوی توزیع فضایی خدمات بانکی و بهداشتی و درمانی از نوع خوشه‌ای است. نقطة ثقل خدمات در مرکز جغرافیایی شهر قرار دارد و خدمات پیشرفته دارای مسیر حرکت شمالی- جنوبی هستند. بین تراکم جمعیت و برخی از خدمات پیشرفته رابطة معنی‌داری وجود دارد. در پایان، پیشنهادهایی بر اساس یافته‌های پژوهش ارائه شده‌است.

کلیدواژه‌ها

حاتمی نژاد، حسین؛ محمدی، علیرضا؛ پیشگر، الهه (1391). «تحلیل مکانی و کارکردی خدمات پیشرفتة پشتیبان تولید در راستای پیوند تهران با شبکة شهرهای جهانی (مطالعة موردی :شرکت­های کارگزاری خدمات بیمة آسیا)». پژوهشهای جغرافیای انسانی، دورة 46، شمارة 2، صص 257-234.
رهنما، محمدرحیم؛ ذبیحی، جواد (1390). «تحلیل توزیع تسهیلات عمومی شهری در راستای عدالت فضایی با مدل یکپارچه دسترسی در مشهد». فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره 9، شماره 23، صص 26-5.
ساسن، ساسکیا (1383). «جغرافیای جدید مرکز و حاشیه». ترجمة کیومرث ایراندوست. مدیریت شهری، شماره 17، صص 49-46.
سرور، هوشنگ؛ پورطاهری، مهدی (پاییز 1395). «نقش جهانی شدن اقتصاد در الگوی مکان‌گزینی کاربری­های خدمات پیشرفته در کلانشهرها (مطالعه موردی: کلانشهر تهران). برنامه­ریزی و آمایش فضا، دورة بیستم، شمارة 3، صص 178-155.
عسگری، علی (1390). تحلیل‌های آمار فضایی با ARC GIS. شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
عشورنژاد، غدیر؛ فرجی سبکبار، حسنعلی؛ امیراصلانی، فرشاد  (1395). «مدل­سازی روابط فضایی عوامل مؤثر در استقرار مراکز مالی و اعتباری موجود در شهر تهران با رگرسیون وزنی جغرافیایی». پژوهشهای جغرافیایی برنامهریزی شهری، دورة 4، شمارة 22، صص 240-223.
 فرشچی، مجتبی (1390). فرمول کوکران برای تعیین حجم نمونه. پایگاه علمی شرکت داده پردازی آماری ایران شرق.
محمدی، علیرضا (1392). جغرافیای شرکتی. تهران: انتشارات آذرخش.
محمدی، علیرضا؛ فیروزی، ابراهیم (1394). «تحلیل فضایی مسجد در شهر دورة معاصر اسلامی». مطالعات شهری، شماره 17، صص 66-55.
Alderson.A.S.; Beckfield, J. (2007). lobalization and the world city system. In: Cities in Globalization. In: P.J. Taylor, B. Derudder, P. Saey and F. Witlox, Cities in Globalization: Practices, Policies and Theories. London: Routledge. Pp. 21- 36.
Andersson, M. (2006). Co-location of Manufacturing and Producer Services. In Karlsson, C.Johansson, B. & Stough, R. R. (2006). Entrepreneurship and Dynamics in the Knowledge Economy. Routledge, N.Y.
Anselin, L. (1999). Spatial econometrics, methods and model. Dordretch  Kluwer Academic.
Aranya, R. (2005). Location Theory in Reverse: An Evolutionary Model of Location for Global Production in the IT Industry of Bangalore. http://www.lboro.ac.uk/gawc/rb/rb164. Html.
Beaverstock, J.V.; Smith, R.G. and Taylor, P.J. (1999a). A Roster of World Cities. http://www.lboro.ac.uk/gawc/rb/rb5.html.
Castells, M. (1996).  The Information Age: Economy, Society and Culture. Vol. I: The Rise of the Network Society. Oxford: Blackwell.
Coe, Nei; M, Kelly; Philip F. Yeung; Henry, W. C. (2007). “Economic Geography: A Contemporary Introduction”. Balck Well Publishing. P. 426.
Coffey, W. & Bailly, A. (1991). “Producer services and flexible production: an exploratory analysis”. Growth and Change. 22, pp. 95-117.
Daniels, P. (1993). Service Industries in the World Economy. Blackwell: London.
Daniels, P.; Moulaert, F. (1991). The Changing Geography of Advanced Producer Service. London and New York: Belhaven Press.
Davis, J. C. and Henderson, J. V. (2004). The agglomeration of headquarters. Working Paper, Brown University. http://www.econ.brown.edu/faculty/henderson/papers/Agglomerat on_of_ Headquarters 533. pdf; accessed 12 June 2006.
Derudder, B.; Witlox, F. (2004). “Assessing Central Places in a Global Age”. Journal of Retailing and Consumer Services 11, pp.171-180.
ESRI (2015). Arc GIS 10.3 Tutorials. From: www.esri.com.
Ferguson, Matthew (1997). The Location Decisions of Producer Services in a Commercially Transformed Area. Carleton University. Department of Geography. For the degree of master in Arts. pp.137.
Friedmann, Johan & Wolff, G. (1982). “World City Formation: Agenda for Research and Action”. International Journal of Urban and Regional Research, 3. pp. 309-344.
Friedmann, Johan (1986). The World City Hypothesis. Development and Change.
Goe, R. W. (1990). “Producer services, trade and the social division of labour”. Regional Studies, 24, pp. 327-42.
Halbert, L. (2004). “The Decentralization of Intrametropolitan Business Services in the Paris Region: Patterns, Interpretation, Consequences”. Economic Geography, 80 (4), pp. 381–404, Clark University. http://www.clarku.edu/econgeography.
ـــــــــــــــ (2007). "From sectors to functions: producer services, metropolization and agglomeration forces in the Ile-de-France region. http://latts.cnrs.fr/site/p_lattsperso.php?Id=1092.
Hall, P. (1966). The World Cities. Heinemann: London.
Harvey, David (1989). The Urban Experience. Oxford: Blackwell.
Huallachain, O.; Leslie, F. (July 2007). “Producer Services in the Urban Core and Suburbs of Phoenix, Arizona”. Urban Studies, Vol. 44, No. 8, pp. 1581–1601.
Hymer, S. H. (1972). The multinational corporation and the law of uneven Development. in: J.N.Bhagwati (Eds.). Economics and World Order. New York: Macmillan. Pp. 113-140.
Izabella, S. K.; Zsófia, V. (2011). Analyzing spatial distribution of knowledge intensive industries in Hungary at sub regional level. ERSA conference.
Jacobs, W.; Koster, H.R.A. and Hall, P.V. (2010). The Location and Global Network Structure of Maritime Advanced Producer Services. http://www.lboro.ac.uk/gawc/rb/rb342.html
Lindahl, D. P. and Beyers, W. B. (1999). The Creation of Competitive Advantage by Producer Service Establishments. Economic Geography, 75: 1–20. Doi: 10.1111/j.1944-8287.1999.tb00071.x. http://onlinelibrary.wiley.com.  http://www.lboro.ac.uk/gawc/rb/rb71.html.Accessed 10 January 2011.
Morshidi, Sirat (2000). “Globalizing Kuala Lumpur and the Strategic Role of the Producer Services Sector”. Urban Studies, Vol. 37, No. 12, pp. 2217– 2240.
Mota, Isabel Brandao, A. (2005). Modeling Location Decisions-The role of R & D activities. www.feweb.vu.nl/ersa2005/final_papers/612.pdf.
Moulaert, F. Gallouj, C (1993). “The Locational Geography of Advanced Producer Service Firms: The Limits of Economies of Agglomeration”. The Service Industries Journal, pp. 1743-9507, Vol. 13, Issue 2, pp. 91 – 106. http://www.informaworld.com.
Moulaert, F.; Gallouj, C. (1995). Advanced Producer Services in the French Space Economy: Decentralization at the Highest Level. In A: FRANK MOULAERT and F. Todtling (Eds), The Geography of Advanced Producer Services in Europe (Progress in Planning). Pp. 193-195, Pergamon, Oxford.
Ohmae, K. (1990). The Borderless World: Power and Strategy in the Interlinked Economy. London: Collins.
Pereira, R. A. O.;  Derudder, B. (2009). “An Appraisal of the Determinants of Connectivity Change in the World City Network”. Environment and Planning A, 40 (2), pp. 446-463. [http://www.lboro.ac.uk/
gawc/rb/rb164.html]. PP. 1-27.
Rocco, Roberto (2006). The Geography of Advanced Producer Services: New corporate centralities in polycentric urban structures.17 pp. www.reser.net/file/28524/ 12/07/2010 09:25.
Sassen, S. (1991).The Global City. Princeton, NJ: Princeton University Press.
ـــــــــــــــ (2001). The Global City. New York,
London, Tokyo, New York, Second Edition, Princetown University Press.
Shearmur, Richard Doloreux, David (2008). Urban Hierarchy or Local Buzz? High-Order Producer Service and (or) Knowledge-Intensive Business Service Location in Canada, 1991–2001.
Short, J. R. (2004). Black Holes and Loose Connections in the Global Urban Network. http://www.lboro.ac.uk/gawc/rb/rb76.html. Accessed in: 2011, 05, 28.
Short, John R. and Y.Kim. (1999). Globalization and the City. Essex: Longman.
Smith, R. G. (2003). World City Actor-Networks. Progress in Human Geography, 27(1) pp: 25-44.  http://www.lboro.ac.uk/gawc/rb/rb71.html.Accessed 10 September 2010.
Stanback, Thomas M., Jr., and Thierry, J. Noyelle (1982). Cities in Transition: Changing Job Structures in Atlanta, Denver, Buffalo, Phoenix, Columbus (Ohio). Nashville, Charlotte. Totowa, N.J.: Allanheld, Osmun.
Taylor. P. J. (2002). Amsterdam in a World City Network, Loughborough, Geography Department at Loughborough University. Available at http://www.lboro.ac.uk/gawc/pubrm1.html
ـــــــــــــــ (2004). World City Network: a Global Urban Analysis. Routledge: London.
Young, Kim. Dae (2000). “The Locational Characteristics of Agglomeration Areas of Advanced Producer Services in Seoul: Advertising-Related Industry”. Journal of the Corean Geographical Society. Vol.35, No.5, pp. 731-734.