مقاله پژوهشی
سعید ملکی؛ سعید امانپور؛ شاهرخ زادولی خواجه
دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1397، صفحه 11-25
چکیده
فقر مسکن یکی از مشکلات کشورهای در حال توسعه است که اغلب بهصورت اسکان غیررسمی جلوه میکند. اینگونه سکونتگاهها، در واقع شکل بیضابطهای از تجمع مکانی گروههای کم درآمد در نقاط آسیبپذیر شهر است که به صورت کاملاً سازمان نیافته ایجاد میشود. با توجه به اهمیت مسکن به ویژه در سکونتگاههای غیررسمی، هدف این تحقیق دستیابی ...
بیشتر
فقر مسکن یکی از مشکلات کشورهای در حال توسعه است که اغلب بهصورت اسکان غیررسمی جلوه میکند. اینگونه سکونتگاهها، در واقع شکل بیضابطهای از تجمع مکانی گروههای کم درآمد در نقاط آسیبپذیر شهر است که به صورت کاملاً سازمان نیافته ایجاد میشود. با توجه به اهمیت مسکن به ویژه در سکونتگاههای غیررسمی، هدف این تحقیق دستیابی به سیاستهایی در راستای تأمین مؤلفههای مسکن حداقل میباشد. روش تحقیق در پژوهش حاضر کاربردی با ماهیت توصیفی – تحلیلی است که برای جمعآوری اطلاعات از روش اسنادی – میدانی (پیمایشی) و برای تجزیه و تحلیل دادهها از تحلیل معادلات ساختاری استفاده شده است. جامعهی آماری تحقیق مدیران و کارشناسان مسائل شهری کلانشهر اهواز و تبریز میباشد که حجم نمونه به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده 110 نفر برای هر کدام از کلان‌شهرها بدست آمده است. یافتههای تحقیق حاکی از آن است که مهمترین رویکردهای تأمین مسکن حداقل در کلانشهر تبریز ارتقای کیفیت سکونت و توانمندسازی بوده که ضرایب حاصل برای این رویکردها به ترتیب 93/0 و 79/0 میباشد. همچنین در این رویکردها بیشترین تأثیرگذاری مربوط به سیاستهای توانمندسازی اجتماع محلی، نوسازی و بازسازی به تریب با ضریب 93/0، 91/0 و 88/0 بوده است. در کلانشهر اهواز نیز مهمترین رویکردهای تأمین مسکن حداقل توانمندسازی و مسکن اجتماعی و حمایتی بوده که به ترتیب ضرایب حاصل برای آنها 88/0 و 81/0 میباشد. همچنین بیشترین تأثیرگذاری در این رویکردها مربوط به تأسیس صندوقهای مختلف مسکن، مشارکت بخش غیردولتی در ساخت مسکن و توانمندسازی اجتماع محلی به ترتیب با ضریب 92/0، 89/0 و 83/0 است.
مقاله پژوهشی
جلال رضایی نور؛ احمد حاتمی؛ علی طالش کاظمی
دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1397، صفحه 26-46
چکیده
کیفیت زندگی شهری یکی از مهمترین حوزه های مطالعات شهری در کشورهای مختلف به شمار می رود که مفهومی پویا و چندبعدی است و ناظر بر همه جنبه های عینی و غیر عینی زندگی است. از این رو، هدف از این تحقیق پاسخ به پرسش اصلی تحقیق مبنی بر وضعیت شاخص کیفیت زندگی و تعیین نقاط قوت و ضعف هر یک از معیارها در مناطق شهرقم بوده است. روش تحقیق از نوع توصیفی - ...
بیشتر
کیفیت زندگی شهری یکی از مهمترین حوزه های مطالعات شهری در کشورهای مختلف به شمار می رود که مفهومی پویا و چندبعدی است و ناظر بر همه جنبه های عینی و غیر عینی زندگی است. از این رو، هدف از این تحقیق پاسخ به پرسش اصلی تحقیق مبنی بر وضعیت شاخص کیفیت زندگی و تعیین نقاط قوت و ضعف هر یک از معیارها در مناطق شهرقم بوده است. روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی بوده و در آن گردآوری داده ها ابتدا به صورت کتابخانهای و اسنادی و کمک از افراد خبره بوده و سپس پرسش نامه طراحی شده و به صورت میدانی تکمیل شده است. آنچه در این مقاله به آن پرداخته میشود، شناخت دقیق مفهوم کیفیت زندگی و سنجش میزان رضایتمندی شهروندان از این مقوله در مناطق شهری قم است. تحلیل داده ها با استفاده از به کارگیری روش ISM،FAHP وWASPAS صورت پذیرفته است و نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که منطقه یک و منطقه چهار با داشتن ، ، به عنوان برترین مناطق انتخاب شدند. بدیهی است در انتخاب این مناطق، عواملی همچون امنیت بالای منطقه، دسترسی راحتتر به حمل و نقل عمومی، مراکز اداری بیشتر، وضعیت شغلی، ارتباط همسایگی بهتر و وجود امکانات فرهنگی مناسب دخیل بوده اند. همچنین، منطقه دو ومنطقه شش به دلایل وضعیت شغلی بدتر، اسکان خانوار کم درآمد و وضعیت نامناسب دردسترسی به خدمات و فروشگاهها و دفع فاضلاب بـه ترتیب دارای بدترین وضعیت از نظر کیفیت زندگی نسبت به سایر مناطق می باشند.
مقاله پژوهشی
محمد قاسمی سیانی؛ حسن افراخته؛ وحید ریاحی؛ فرهاد عزیزپور
دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1397، صفحه 47-64
چکیده
امروزه تحول و تغییر در نواحی روستایی، یکی از موضوعات مورد بحث در علم جغرافیا است. این مسئله دارای ابعاد متنوع و پیچیدهای از جمله تحول در سیمای فیزیکی فضای روستایی، همچون گسترش ناموزون سکونتگاههای روستایی، الگوهای زراعی، شکلهای جدید تاسیسات کشاورزی - صنعتی، تغییرات نامحسوس اجتماعی همچون، گسست همبستگی اجتماعی، همیاری، ...
بیشتر
امروزه تحول و تغییر در نواحی روستایی، یکی از موضوعات مورد بحث در علم جغرافیا است. این مسئله دارای ابعاد متنوع و پیچیدهای از جمله تحول در سیمای فیزیکی فضای روستایی، همچون گسترش ناموزون سکونتگاههای روستایی، الگوهای زراعی، شکلهای جدید تاسیسات کشاورزی - صنعتی، تغییرات نامحسوس اجتماعی همچون، گسست همبستگی اجتماعی، همیاری، نظم اجتماعی و آرامش، تغییر در آمارهای روستایی همچون اشتغال بخش کشاورزی، تعداد خانوار، مهاجرین و.... است. از منظر سیاسی این مسئله، تهدیدی برای اصالت زندگی روستایی محسوب میشود. این مقاله با این نگرش، بر آن است تا با استفاده از مشارکت روستاییان و با روش کیفی، تحول ایجاد شده را از جنبه کالبدی مورد بررسی قرار دهد بدین منظور تعداد 27 مصاحبه به صورت هدفمند در روستاهای بخش بنرود و جلگه شهرستان اصفهان انجام شد و با استفاده از نظریه مبنایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج بیانگر آن است که در اثر نفوذ فرهنگ شهری، بهبود سرمایه انسانی، تسلط الگوی فضابندی زیستی و رفاهطلبی، شیوه سکونت در مناطق روستایی تغییر یافته و به شیوهای شبه شهری تبدیل شده است که شیوه سکونت در ابعاد اجتماعی- اقتصادی و کالبدی در نواحی روستایی ظاهر شده است.
مقاله پژوهشی
سیدجعفر حجازی
دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1397، صفحه 65-79
چکیده
مناطق شهری به مثابۀ نقاط عطف جوامع انسانی موتورهای رشد اقتصادی و توسعۀ اجتماعیاند؛ که در نهایت تحولات کالبدی و کاربری اراضی شهری را به دنبال دارند. از سوی دیگر تغییر مساحت برخی کاربریهای شهری از جمله؛ درمانی، تجاری، اداری و آموزشی نقش مؤثری در ایجاد اشتغال خواهند داشت .مطالعه روابط این کاربریها با تغییرات اشتغال با کمک طرح ...
بیشتر
مناطق شهری به مثابۀ نقاط عطف جوامع انسانی موتورهای رشد اقتصادی و توسعۀ اجتماعیاند؛ که در نهایت تحولات کالبدی و کاربری اراضی شهری را به دنبال دارند. از سوی دیگر تغییر مساحت برخی کاربریهای شهری از جمله؛ درمانی، تجاری، اداری و آموزشی نقش مؤثری در ایجاد اشتغال خواهند داشت .مطالعه روابط این کاربریها با تغییرات اشتغال با کمک طرح سناریو گامی مهم در جهت برنامهریزی دقیقتر شهرهاست. هدف این پژوهش برآورد میزان اشتغال شهری ناشی از توسعه کاربری اراضی در دو محله کیانپارس و کیانآباد شهر اهواز با استفاده از مدل رگرسیون خطی با طرح دو سناریو؛ سناریوی اول (توسعه کاربری اراضی با ادامه روند فعلی) و سناریو دوم(مدیریت توسعه کاربری اراضی) در افق 10 ساله(1405-1395) میباشد. روش این پژوهش بر اساس هدف کاربردی و از حیث روش توصیفی – تحلیلی است. جهت گردآوری مبانی نظری از روش اسنادی و کتابخانهای و جهت تحلیل دادهها از مدل رگرسیون خطی و Arc GIS استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که تمام نواحی محله کیانپارس براساس سناریو اول در افق طرح یعنی سال 1405 دارای رشد اشتغال خواهند شد؛ اما در سناریوی دوم نواحی 22 و 35 فاقد رشد و نواحی 24 و 29 دارای رشد منفی(2%) و در محله کیانآباد نواحی 40، 48 و 50 در هر دو سناریو فاقد رشد اشتغال خواهند شد. در مجموع میتوان گفت یکی از علل اصلی تغییرات اشتغال در محلات مورد مطالعه ناشی از افزایش یا کاهش سطوح کاربریهای اشتغال زا از جمله درمانی، تجاری، آموزشی، اداری در سناریوهای مورد بررسی میباشد. با این حال به علت نقش غیرقابلانکار کاربریها در اشتغالزایی و در طرحهای تفصیلی و جامع شهری باید به مدیریت کاربریهای شهری در نواحی با رشد بالای اشتغال توجه بیشتری شود؛ زیرا تراکم بالای این نوع کاربریها نقش بسیار مهمی در جذب جمعیت و به دنبال آن مسائل ترافیکی و آلودگی هوا، صوتی و بصری در این بخش از شهر خواهد شد که نمونه عینی آن را میتوان در محله کیانپارس اهواز به وضوح مشاهده کرد.
مقاله پژوهشی
آسیه نمازی؛ سیداحمد حسینی؛ وحید غلامی
دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1397، صفحه 80-92
چکیده
امروزه بررسی تحولات جهانی حاکی از این است که شهر و شهرنشینی با تغییرات بنیادی کمی و کیفی روبرو بوده است. یکی از مهمترین پیامدهای آن در دهههای اخیر، نابسامانی در نظام توزیع خدمات و تمرکز مراکز خدماتی در یک مکان خاص میباشد. این در حالی است که نیاز روزافزون جمعیت به ورزش و مدیریت قوی در سطوح محله، ناحیه، منطقه و شهر بدون استفاده ...
بیشتر
امروزه بررسی تحولات جهانی حاکی از این است که شهر و شهرنشینی با تغییرات بنیادی کمی و کیفی روبرو بوده است. یکی از مهمترین پیامدهای آن در دهههای اخیر، نابسامانی در نظام توزیع خدمات و تمرکز مراکز خدماتی در یک مکان خاص میباشد. این در حالی است که نیاز روزافزون جمعیت به ورزش و مدیریت قوی در سطوح محله، ناحیه، منطقه و شهر بدون استفاده از اطلاعات، ابزار، روشهای مدرن و بهروز هرگز میسر نمیباشد. لذا، دسترسی سهل و سریع و کم هزینه به خدمات ورزشی، صرفهجویی در هزینهها و تخصص بهینه منابع مستلزم کاربرد مدلها و روشهای علمی و معیارهای مرتبط و کارا جهت پشتیبانی از مدیریت شهرها میباشد. بر این اساس، در این پژوهش به ارزیابی الگوی فضایی و ارائه الگوی بهینه بهمنظور مکانیابی مراکز ورزشی در سطح شهر تهران، پرداختهشده است. روش پژوهش ترکیبی از روشهای توصیفی و تحلیلی و نوع آن کاربردی است. جهت تحلیل دادهها از نرمافزارهای ArcGIS، Super Decisions و با استفاده از شاخص میانگین نزدیکترین همسایه، مدل ANP و مدل فازی جهت مکانیابی فضاهای ورزشی استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که با توجه به الگوی خوشهای پراکنش فضاهای ورزشی در سطح شهر تهران و همچنین پایینتر بودن سرانه فضاهای ورزشی این شهر نسبت به حداقل سرانهها، دسترسی به این مراکز در وضعیت موجود مناسب نمیباشند. نتایج مدل فازی نشان داد که وضعیت مناطق مرکزی تهران در این زمینه نامناسبتر میباشد.
مقاله پژوهشی
اصغر نوروزی؛ الهه ابراهیمی
دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1397، صفحه 93-109
چکیده
حکمروایی مفهوم جدیدی است که جایگزین مفهوم حکومت شده است. مفهوم حکمروایی مبتنی بر همیاری حکومت و جامعه مدنی است. این مفهوم بر این اصل بنیادی استوار است که حکومتها بهجای آنکه بهتنهایی مسئولیت کامل اداره جامعه را بر عهده گیرند شهروندان، بخش خصوصی و نهادهای مردمی عوامل مسئولِ اداره جامعه هستند. در دهههای اخیر این رویکرد در ...
بیشتر
حکمروایی مفهوم جدیدی است که جایگزین مفهوم حکومت شده است. مفهوم حکمروایی مبتنی بر همیاری حکومت و جامعه مدنی است. این مفهوم بر این اصل بنیادی استوار است که حکومتها بهجای آنکه بهتنهایی مسئولیت کامل اداره جامعه را بر عهده گیرند شهروندان، بخش خصوصی و نهادهای مردمی عوامل مسئولِ اداره جامعه هستند. در دهههای اخیر این رویکرد در نواحی روستایی نیز رواج یافت و مدیریت نوین با محوریت دهیاری و شورای اسلامی را میتوان یکی از نمودهای آن دانست. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تحقق پذیری شاخصهای حکمروایی خوب در نواحی روستایی شهرستان لنجان پرداخته است. نوع پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ گردآوری اطلاعات کتابخانهای- میدانی است. جامعة آماری شامل تمامی روستاییان بوده و حجم نمونه به روش خوشهای و تصادفی تعیین شده است. بر این اساس دیدگاهها و تجربیات جهانی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و هشت شاخص مهم حکمروایی خوب در روستاهای نمونه، با تکمیل تعداد 250 پرسشنامه از سرپرستان خانوار، مورد آزمون قرارگرفته است. نتایج حاصل از آزمون t نشان داد که شاخصهای حکمروایی خوب در مجموع با توجه به میانگین 24/3، کمتر از حدمطلوب محقق شده است. به صورت موردی نیز شاخص عدالت و برابری از میانگین مطلوب پژوهشگر (5/3) بالاتر و سایر شاخصها پایینتر از حد مطلوب بوده است. نتایج آزمون کروسکال والیس جهت مقایسه رتبه روستاها نیز نشان میدهد بین روستاها به لحاظ تحقق حکمروایی خوب تفاوت معنیداری وجود دارد و نتایج تحلیل واریانس نیز نشان داد شاخصهای حکمروایی خوب در بین روستاهای مورد مطالعه تفاوت معناداری دارند.
مقاله پژوهشی
محمدرضا کرمی؛ سهراب امیریان
دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1397، صفحه 110-124
چکیده
پهنهبندی خطر رویکرد مهمی از فرایند مدیریت پیش از بحران است که به برنامهریزان و مدیران شهری در آمادهسازی و کاهش آسیبپذیری کمک فراوانی میکند. مسئله اساسی انتخاب معیارهای آسیبپذیری و نحوه ترکیب این معیارهاست و بهعلاوه انتخاب مدلی مناسب است که بتواند به بهترین شیوه نمایانگر میزان آسیبپذیری باشد. شهر تبریز بهعنوان ...
بیشتر
پهنهبندی خطر رویکرد مهمی از فرایند مدیریت پیش از بحران است که به برنامهریزان و مدیران شهری در آمادهسازی و کاهش آسیبپذیری کمک فراوانی میکند. مسئله اساسی انتخاب معیارهای آسیبپذیری و نحوه ترکیب این معیارهاست و بهعلاوه انتخاب مدلی مناسب است که بتواند به بهترین شیوه نمایانگر میزان آسیبپذیری باشد. شهر تبریز بهعنوان بزرگترین مادر شهر شمال غرب کشور از نظر وسعت، شرایط صنعتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اهمیت فراوان دارد، اما به دلیل همجواری با گسلی بزرگ و فعال، شرایطی نامساعد دارد. در این مقاله با استفاده از نرمافزارهای IDRISI و ARCGIS و انتخاب 15 معیار و ترکیب مدلهای منطق Fuzzy و AHP میزان آسیبپذیری منطقههای شهری و جمعیت ساکن در آنها نیز تحلیل و استخراجشده است. نتایج نشان میدهد که مناطق 10 و 1 به ترتیب دارای بدترین شرایط ممکن هستند و تطبیق نتایج بهدستآمده با وضع موجود، حاکی از دقت بالای مدل انتخابشده در موضوع پهنهبندی خطر زلزله است.
مقاله پژوهشی
علیرضا سلیمانی
دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1397، صفحه 125-137
چکیده
به نظر میرسد که میزان آسیبپذیری مساکن فرسوده شهرها و مخصوصاً در کلان‌شهرها، صرف نظر از قدمت ساخت، ناشی از عوامل متعدد اجتماعی، اقتصادی، مدیریتی، محیطی بوده که نیازمند بررسی است؛ بنابراین هرگونه برنامهریزی برای مقابله با مخاطرات بایستی با در نظر گرفتن این عوامل باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی موانع مؤثر بر مقاوم‌سازی مساکن ...
بیشتر
به نظر میرسد که میزان آسیبپذیری مساکن فرسوده شهرها و مخصوصاً در کلان‌شهرها، صرف نظر از قدمت ساخت، ناشی از عوامل متعدد اجتماعی، اقتصادی، مدیریتی، محیطی بوده که نیازمند بررسی است؛ بنابراین هرگونه برنامهریزی برای مقابله با مخاطرات بایستی با در نظر گرفتن این عوامل باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی موانع مؤثر بر مقاوم‌سازی مساکن فرسوده موجود در مناطق پنجگانه شهر ارومیه انجام شده است. نوع تحقیق اکتشافی و روش بررسی آن توصیفیـتحلیلی بوده است. در مجموع 35 شاخص جهت بررسی موانع مقاوم‌سازی مساکن فرسوده انتخاب شده است. جامعه آماری پژوهش شامل 53254 سرپرست خانوار ساکن در مساکن فرسوده است. از طریق منابع اطلاعاتی شهرداری ارومیه، کدپستی این افراد دریافت شده و با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده و از روی کد پستی خانوارها، 383 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شده است. انتخاب حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران به دست آمده است که حجم آن 383 نفر برآورد شده است. جامعه نمونه به صورت تصادفی ساده و از بین سرپرستان خانوادهها انتخاب شده است. روایی صوری پرسشنامه با کسب نظر اساتید و کارشناسان و ضریب پایایی بخشهای مختلف پرسشنامه با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ، 874/0 الی 894/0 محاسبه شد. نتایج تحلیل عاملی منجر به تقلیل متغیرها به چهار عامل معنیدار شد که به ترتیب عبارتاند از عامل اقتصادی، مدیریتی، اجتماعی و محیطی. همچنین یافتهها نشان داد که عامل اقتصادی به تنهایی 07/85 درصد از موانع مقاوم‌سازی را تبیین میکند. در مجموع چهار عامل فوق قابلیت تبیین 17/94 درصد موضوع را دارند. همچنین نتایج مدل تاپسیس فازی و تحلیل فضایی مناطق پنجگانه نیز نشان داد که به ترتیب مناطق 1، 2، 3، 5 و 4 در رتبههای اول تا پنجم قرار دارند. لذا با توجه به یافتهها، لزوم تهیه و اجرای برنامههای مقاوم‌سازی با رویکرد حمایتهای مالی را جهت مقاوم‌سازی مساکن شهر ارومیه اهمیت دارد.
