با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار تربیت بدنی دانشگاه علم و صنعت

2 دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه سیستان و بلوچستان

3 کارشناس ارشد سیستم های اطلاعات مکانی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی

چکیده

امروزه بررسی تحولات جهانی  حاکی از این است که شهر و شهرنشینی با تغییرات بنیادی کمی و کیفی روبرو بوده است. یکی از مهم‏ترین پیامدهای آن در دهه‏های اخیر، نابسامانی در نظام توزیع خدمات و تمرکز مراکز خدماتی در یک مکان خاص می‏باشد. این در حالی است که نیاز روزافزون جمعیت به ورزش و مدیریت قوی در سطوح محله، ناحیه، منطقه و شهر بدون استفاده از اطلاعات، ابزار، روش‏های مدرن و به‏روز هرگز میسر نمی‏باشد. لذا، دسترسی سهل و سریع و کم هزینه به خدمات ورزشی، صرفه‏جویی در هزینه‏ها و تخصص بهینه منابع مستلزم کاربرد مدل‏ها و روش‏های علمی و معیارهای مرتبط و کارا جهت پشتیبانی از مدیریت شهرها می‏باشد. بر این اساس، در این پژوهش به ارزیابی الگوی فضایی و ارائه الگوی بهینه به‏منظور مکان‏یابی مراکز ورزشی در سطح شهر تهران، پرداخته‏شده است. روش پژوهش ترکیبی از روش‏های توصیفی و تحلیلی و نوع آن کاربردی است. جهت تحلیل داده‏ها از نرم‏افزارهای ArcGIS، Super Decisions و با استفاده از شاخص میانگین نزدیک‏ترین همسایه، مدل ANP و مدل فازی جهت مکان‏یابی فضاهای ورزشی استفاده‏ شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که با توجه به الگوی خوشه‏ای پراکنش فضاهای ورزشی در سطح شهر تهران و همچنین پایین‏تر بودن سرانه فضاهای ورزشی این شهر نسبت به حداقل سرانه‏ها، دسترسی به این مراکز در وضعیت موجود مناسب نمی‏باشند. نتایج مدل فازی نشان داد که وضعیت مناطق مرکزی تهران در این زمینه نامناسب‏تر می‏باشد.

کلیدواژه‌ها

احدنژاد روشتی، محسن، صالحی میشانی، حیدر، وثوقی راد، لیلا و سید احمد حسینی (1392)، نقش ارکان اصلی شهر ایرانی اسلامی در مکان گزینی مراکز اقامتی (نمونه موردی: شهر زنجان)، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری – منطقه‌‏ای، دوره 3، شماره 7، 111-126.
الماس‌پور، فرهاد (1380)، کاربرد سیستم اطلاعات ‫جغرافیایی و تحلیل شبکه در مکان‏یابی داروخانه‏ها. ‫دانشگاه تربیت مدرس. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. پایان‏نامه کارشناسی ارشد جغرافیا.
حسینی، سید سیروان. کاشف، سید محمد، سید عامری، میر حسن (1392)، مکان یابی اماکن ورزشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)؛ مطالعه موردی شهر سقز. پژوهش های کاربردی در مدیریت ورزشی. 5. تهران. 25-34.
حیدرآبادی، اسفندیار (1390)، مکان یابی فضاهای ورزشی شهر کرمانشاه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS). پایان‏نامه کارشناسی ارشد. دانشکده تربیت بدنی. دانشگاه رازی.
رضوی، سید محمدحسین. ابراهیمی، کلثوم. رحمانی، محمد. ابراهیمی، محسن (1388)، تحلیل مکانی فضاهای ورزشی شهر آمل با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS). پژوهشنامه مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی. 10. بابلسر. 71-82.
سرائی، محمد حسین. حشمتی جدید، مهدی. بیرانوند زاده، مریم. شرقی، سیامک (1391)، مکان یابی فضاهای ورزشی در شهر خرم‌آباد با استفاده از سیستم های اطلاعات جغرافیایی. آمایش محیط. 18. ملایر. 85-108.
سلطان حسینی، محمد. تقوایی، مسعود. یزدان‌پناه، حجت‌اله. سلیمی، مهدی (1391)، تحلیل فضایی اماکن ورزشی در مناطق 5 و 6 اصفهان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری. 10. مرودشت. 1-22.
سلیمی، مهدی. سلطان حسینی، محمد. خلیلی، ابراهیم (1395)، تلفیق روش‌های تصمیم‌گیری در محیط GIS به‏منظور مکان گزینی اماکن ورزشی. مدیریت ورزشی. 3. تهران. 329-342.
سلیمی، مهدی. سلطان حسینی، محمد. شعبانی بهار، غلامرضا (1391)، مکان‌گزینی اماکن ورزشی با استفاده از مدل‌های پیوسته و گسسته فضایی مبتنی بر ترکیب دو مدل AHP و TOPSIS. مطالعات مدیریت ورزشی. 13. تهران. 157-180.
سهرابی، پوریا. کاشف، میرمحمد. جوادی‏پور، محمد. حسینی، فاطمه سادات (1390)، بررسی وضعیت جانمایی بنا و مناسب‌سازی (دسترسی) اماکن ورزشی ارومیه با توجه به استانداردهای ملی و بین‌المللی، مدیریت ورزشی. 10. تهران. 5-21.
فاضل نیا، غریب. کیانی، اکبر. رستگار، موسی (1389)، مکان یابی بهینه فضاهای ورزشی شهر زنجان با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS). پژوهش و برنامه‌ریزی شهری. 1. مرودشت. 1-20.
قربانی، فرامرز. یعقوبی، مهدی. مرادی، یعقوب. قربانی، سمیه. (1394)، مکان‏یابی بهینه مراکز ورزشی با استفاده از GIS (مطالعه موردی: شهر میاندوآب). مطالعات مدیریت شهری. 24. تهران. 48-62.
کرمی، کامیل (1390)، تحلیل توزیع فضایی و مکان‏یابی کاربریهای ورزشی با استفاده از GIS (نمونه موردی منطقه 11 تهران). پایان‏نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
گودرزی، نرگس. فروغی پور، حمید. صابونچی، رضا. امید علی، اسماعیل. (1391). تحلیل فضایی و مکان‌یابی اماکن ورزشی با استفاده از GIS (نمونه موردی: شهر بروجرد). فصل نامه جغرافیایی چشم‌انداز زاگرس. 14. بروجرد. 131-150.
نوروزی سید حسینی، رسول. دهقانی‌زاده، رضا. هنری، حبیب. یوسفی، بهرام. نوروزی سید حسینی، ابراهیم (1392)، تحلیل مکانی فضاهای ورزشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و ارائه مدل مطلوب (مطالعه موردی: منطقه یک شهر تهران). مدیریت ورزشی. 4. تهران. 5-28.
نوری کرمانی، علی(1380): تکوین، تحول و توسعه کلان شهر تهران، رساله دکتری، به راهنمایی دکتر محمد تقی رهنمایی، دانشگاه تهران.
وندیان، زهره. کریم. اسدی، حسن. ابراهیمی، فرشته. صمدی، مهدی (1394)، تعیین و اولویت‏بندی معیارهای مکان‏گزینی استقرار اماکن ورزشی جهت تساوی در دسترسی با استفاده از روش تحلیل سلسله‏مراتبی (AHP). مدیریت ورزشی. 6. 795-814.
Bennett, B., 1998. Determining consistency of topological relations. Constraints., 3 (2–3) , 213–225. 
Bitntner, T., Stell, J. G., 2002. Vagueness and rough location. Geoinformatica, 6 (2), 99–121.
Bonham-Carter, G. F., 1991. Geographic Information System for Geoscientists: Modeling with GIS, Pergamon. Ontario, 291-300.
Camarero, J.J., Gutierrrez, E. and Fortin, M.J (2000). Spatial pattern of sub-alpine grassland Eco tones in the Spanish central Pyrenees. Forest Ecology and Management, 134: 1-16.
Che-Wei, Chang., Cheng-Ru, Wu., Huang-Chu, Chia-Wei. Hsu., 2011. Site selection for carbon dioxide geological storage using analytic network process. Separation and Purification Technology 94 (2012), 146–153.
Erwig, M., Schneider, M., 1997. Vague regions, in: Proceedings of the 5th International Symposium on Advances in Spatial Databases. Lecture Notes in Computer Science. Vol. 1262, 298–320.
Fisher, P., 2000. Sorites paradox and vague geographies. Fuzzy Sets and Systems. 113 (1), 7–18.
Oh, K., & Jeong, S. (2007). Assessing the spatial distribution of urban parks using GIS. Landscape and urban planning, 82(1), 25-32.
Panter, J. R., & Jones, A. P. (2008). Associations between physical activity, perceptions of the neighbourhood environment and access to facilities in an English city. Social Science & Medicine, 67(11), 1917-1923.
Poggio, L., & Vrščaj, B. (2009). A GIS-based human health risk assessment for urban green space planning—an example from Grugliasco (Italy). Science of th
total environment, 407(23), 5961-5970.
Potwarka, L. R., Kaczynski, A. T., & Flack, A. L. (2008). Places to play: association of park space and facilities with healthy weight status among children. Journal of community health, 33(5), 344-350.
Rakodi, C. (2001). Forget planning, put politics first? Priorities for urban management in developing countries. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 3(3), 209-223.
Riva, M., Gauvin, L., & Richard, L. (2007). Use of local area facilities for involvement in physical activity in Canada: insights for developing environmental and policy interventions. Health Promotion International, 22(3), 227-235.
Shaswata, Das., Shankar, Chakraborty., 2011. election of non-traditional machining processes using analytic network process. Journal of Manufacturing Systems 30 (2011), 41–53.
Taleai, M, sharifi, A, sliuzas, R, Mesgari.M, (2007) , Evaluating the compatibility of multi-functional and Intensive urban land uses, International journal of Applied Earth observation and Geo information, 9 (4).
Triantakonstantis, D., & Mountrakis, G. (2012). Urban growth prediction: A review of computational models and human perceptions. Journal of Geographic Information System, 04(06), 555–587.
Xingyu, Liang., et all., 2013. Using the analytic network process (ANP) to determine method of waste energy recovery from engine. Energy Conversion and Management 66 (2013), 304–311.
Zhan, F. B., 1998. Approximate analysis of binary topological relations between geographic regions with indeterminate boundaries. Soft Comput. 2, 28–34.