با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی- تهران، ایران

2 استاد گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 دانشیار گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

امروزه تحول و تغییر در نواحی روستایی، یکی از موضوعات مورد بحث در علم جغرافیا است. این مسئله دارای ابعاد متنوع و پیچیده‏ای از جمله تحول در سیمای فیزیکی فضای روستایی، همچون گسترش ناموزون سکونتگاه‏های روستایی، الگو‏های زراعی، شکل‏های جدید تاسیسات کشاورزی - صنعتی، تغییرات نامحسوس اجتماعی همچون، گسست همبستگی اجتماعی، همیاری، نظم اجتماعی و آرامش، تغییر در آمارهای روستایی همچون اشتغال بخش کشاورزی، تعداد خانوار، مهاجرین و.... است. از منظر سیاسی این مسئله، تهدیدی برای اصالت زندگی روستایی محسوب می‏شود. این مقاله با این نگرش، بر آن است تا با استفاده از مشارکت روستاییان و با روش کیفی،‏ تحول ایجاد شده را  از جنبه کالبدی مورد بررسی قرار دهد بدین منظور تعداد 27 مصاحبه به صورت هدفمند در روستاهای بخش بن‏رود و جلگه شهرستان اصفهان انجام شد و با استفاده از نظریه مبنایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج بیانگر آن است که در اثر نفوذ فرهنگ شهری، بهبود سرمایه انسانی،‏ تسلط الگوی فضابندی زیستی و رفاه‏طلبی، شیوه سکونت در مناطق روستایی تغییر یافته و به شیوه‏ای شبه شهری تبدیل شده است که شیوه سکونت در ابعاد اجتماعی- اقتصادی و کالبدی در نواحی روستایی ظاهر شده است.

کلیدواژه‌ها

ازکیا، مصطفی، حسین ایمانی جاجرمی (1390)، روش‌های کاربردی تحقیق (جلد دوم، کاربرد نظریه بنیانی)، انتشارات کیهان.
استراس، آنسلم، و جولیت کوربین (1387)، اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی، رویه‌ها و شیوه‌ها، ترجمه بیوک محمدی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
افراخته، ‏حسن (1391)، اقتصاد فضا و توسعه روستایی (مورد: ناحیه شفت) فصلنامه اقتصاد فضا وتوسعه روستایی، سال یکم، شماره1، پاییز، پیاپی 1.
امین‌مقدم، محبوبه (1390)، روند تبدیل روستاها به شهر با تأکید بر تحول کالبدی – فضایی؛‌ نمونه روستا شهر دابودشت شهرستان آمل، ‌مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی سکونتگاه‌های روستایی،‌ مسکن و بافت،‌ بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.[1][2]
تنهایی حسین، ابوالحسن (1379)، جامعه‌شناسی پیشقراول در غرب جدید، چاپ دوم، تهران: نشر بهمن برنا.
رحمانی فضلی، عبدالرضا و مجید پریشان (1387)، تحولات ساختاری-کارکردی پس از تبدیل نقاط روستایی به شهر (مورد: شهرکانی سور- شهرستان بانه)، نشریه علوم جغرافیایی، ج 9، ش 12، پاییز و زمستان.
رضوانی، محمدرضا (1386)، شهرگریزی و تغییرات کارکردی در نواحی روستایی شمال تهران، پژوهشهای جغرافیایی شماره 59 - بهار.
رهنمایی، محمد تقی ‌(1369) توسعه تهران و دگرگونی در ساختارهای نواحی روستایی اطراف، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 16، بهار.
ریترز، جورج (1377)، نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، نشر علمی.
سعیدی، عباس (1389)، محیط، فضا و توسعه روستائی، مسکن و محیط روستا، شماره 131.
سعیدی، عباس (1389)، ناکارائی ساختاری - عملکردی نظام‏های فضایی ناحیه‏ا‏ی: مورد، ناحیه باغملک (شرق خوزستان)، ده مقاله در شناخت سکونتگاه‏های روستایی، نشر مینو، تهران.
سعیدی، عباس (1390)، پویش ساختاری- کارکردی: رویکردی نظاموار در مطالعات مکانی- فضایی، جغرافیا (نشریه علمی- پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران)، دورةجدید، سال نهم، شمارة 29، تابستان.
سعیدی، عباس (1391)، پویش ساختاری-  کارکردی: رویکردی بدیل در برنامه‏ریزی فضایی، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال یکم، شماره 1، پاییز، پیاپی 1.
سعیدی، ‌عباس و بهرام ایمانی ‌(1393)، نقش عوامل و نیروهای درونی و بیرونی در روند دگردیسی کالبدی – فضایی سکونتگاه‌های روستایی پیرامون شهر اردبیل،‌ فصلنامه علمی - پژوهشی انجمن جغرافیای ایران،‌ دوره جدید، سال دوازدهم، شماره 40.
سعیدی، عباس و همکاران (1392)، الحاق شهری سکونتگاه‌های روستایی پیرامون شهر زنجان؛ مورد: روستاهای سایان و گاوازنگ، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 145، بهار.
سعیدی، عباس و همکاران (1393)، خزش کلانشهری، الحاق و تعارض بافت کالبدی – فضایی، فصلنامه جغرافیا، دوره جدید، سال دوازدهم، شماره 41.
سعیدی‏، عباس،‏ ریحانه سلطانی‏ (1383)، نقش پیوندهای کلانشهری در تحول کالبدی – فضایی روستاهای پیرامونی، نمونه موردی: روستای حصار در حوزه کلانشهر مشهد، فصلنامه جغرافیا شماره 3.
سعیدی،‏ عباس،‏ صدیقه حسینی حاصل (1375)، نظم‏پذیری سکونتگاه‏های روستایی در روند تحولات اجتماعی – اقتصادی – کالبدی؛ مورد: شهرستان کهگیلویه، مجموعه مقالات سمینار ساماندهی روستاهای پراکنده، همدان.
سعیدی، عباس، صدیقه حسینی حاصل، (1388)، شالوده‌های مکان‌گزینی و مکان‌یابی سکونتگاه‏های روستایی، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران.
سعیدی، عباس، فاطمه تقی‏زاده (1390)، راهبرد شبکه منطقه‏ای، پیوندهای روستایی-  شهری وتوسعه ناحیه‏ای: بررسی تطبیقی نواحی باغملک و اردکان، روابط و پیوندهای روستایی- شهری در ایران، نشر مینو، تهران.
سعیدی، ‏عباس، فرهاد عزیزپور (1390)، شبکه‏های منطقه‏ای و توسعه محلی نمونه: شبکه تولید شیر در ناحیه لیتکوه (مازندران)، روابط و پیوندهای روستایی – شهری در ایران،‏ تهران،‏ نشر مینو،‏ چاپ اول.
سعیدی، عباس، فریبا امینی (1389)، ناپایداری سکونتگاهی و تحول کارکردی مسکن روستائی مورد: روستای خفر (ناحیه نطنز - بادرود) جغرافیا (فصلنامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران).
سلیمانی، مجید (1381)، دگرگونی روستاهای حاشیه شهرهای صنعتی،‌ تحقیقات جغرافیایی،‌ شماره‌های 66-65.
شاپور‌آبادی و همکاران (1392)، شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر تغییرات کارکردی نواحی روستایی استان قم، فصلنامه علمی – پژوهشی آمایش سرزمین، دوره پنجم، شماره اول، بهار و تابستان.
شکوئی، حسین (1375)، دیدگاه‏های نو درجغرافیای شهری، تهران: سمت، چاپ اول.
شکوئی‌،‌ حسین (1387)، اندیشه‌های نو در فلسفه جغرافیا،‌ فلسفه‌های محیطی و کتب‌های جغرافیایی،‌ تهران، گیتاشناسی.
شهریور روستایی (1377)، سازمان فضایی نظام سکونتگاهی و نقش آن در تعادل ناحیه‌ای (مورد آذربایجان)، به راهنمائی دکتر حسین شکوئی، دانشگاه تربیت مدرس، گروه جغرافیا.
صیدایی، سید اسکندر و زری قاسیمیان، ( 1391)، بررسی روند تغییرات کارکردی خانه‌های روستایی نمونه موردی: روستای گرجی محله، شهرستان بهشهر، استان مازندران، فصلنامه برنامه‌ریزی فضایی، سال دوم، شماره اول.
قادر مرزی، حامد (1387)، تحولات ساختاری –کارکردی روستاهای حریم شهر سنندج در فرایند گسترش فضایی شهر، (طی دوره 1385- 1355) رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی.
محمدی، بلال (1391)، تحلیل سازمان فضایی نظام سکونتگاه‌های شهرستان جوانرود، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، استاد راهنما احمد پوراحمد. گروه برنامه‌ریزی شهری.
موسوى، یوسف، 1384» ،مشکلات اجتماعى در شهر اصفهان، پایان نامه کارشناسى ارشد، گروه جامعه شناسى دانشگاه اصفهان.
واثقی، منصور و همکاران (1388)، جهانی شدن، بازنگری تغییرات و الزامات، انتشارات هرمس، تهران.
Bah. Mohmoud. & al. (2003). Changing rural – urban linkages in mail, Nigeria and Tanzania. Environment & urbanization . vol 15. No. 1 april.
Christine. M. Ryan. (2001). Spatial patterns of population growth and habitat changing Ventura county under different local policy constraint. Research laboratiury.
Cresweell. J.w., & Plano Clark, V.L. (2002). Designing and conducting mixed methods research. Thousand Oaks, CA: Sage.
Dahms, F.A& A. Macoob, 1995, ‘Dying villages’, ‘counter - urbanization’ and the urban field – a Canadian perspective. Journal of Rural Studies 11, 21–33.
Douglass, Mike (1998), A Regional Network Strategy for Reciprocal Rural – Urban Linkages: An Agenda for Policy Research With  Reference to Indonesia, Third World Planning Review, Vol. 20, No. 1, 1-33.
Durham, A.M., Social network analysis of women: An community in angla, ecuador, Master of Science in Forestry, Michigan Technological University, 2004.
Hani, Guang (2007), A Region – Building
 
Approach to Northern Europe, in Fredrik Soderbaum and Timothy Shaw, eds., Theories of New Regionalims: A Palgrave Reader, London: Palgrave.
Heldak, M (2010), Functional Standardization of Rural Area of Dolnoslaskie Voivodeship, Bullent of Geography Socio- Economic Series, No. 13, 127-137.
Hoggart, Keith & Paniagua, Angel (2001), What Rural Restructuring?, Journal of Rural Studies, Vol. 17, Issue 1, 41-62.
Jerzy Banski (2003), Transforming the Functional Structure  of Poland’s Rural Areas, Alternatives for Europen Rural Development, Network Institute of Agriculture and Food Economic Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences.
Yu, T., Zhang, J, X., Sun, L,J. and Huang, W. Y (2009), Research on Rural Spatial Distribution in China Based on Urban – Rural Integrated Planning Management, Fourth International Conference on Computer Sciences and Convergence Information Technology, Seoul, Korea, 296- 299.