نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه مهندسی فضای سبز، دانشگاه تبریز، دانشکده کشاورزی، گروه مهندسی فضای سبز
2 کارشناس‌ارشد سنجش ازدور وسیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشگاه تبریز
3 دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی فضای سبز، دانشگاه تبریز
چکیده
فضاهای سبز شهری و بهخصوص پارکها عنصری مهم و حیاتی هستند که اهمیتی ویژه در برنامهریزی شهری دارند. توزیع و پراکنش پارکهای شهری برای دسترسی مناسب و ارائه خدمات به ساکنان شهری اهمیت زیادی در شهرنشینی امروز دارد. هدف این پژوهش ارزیابی عملکرد و محدوده سرویسدهی پارکهای شهری مناطق ده گانه شهر تبریز با استفاده از تحلیل شبکه و مکانیابی مکانهای مناسب جهت توسعه فضای سبز با استفاده از تحلیل شبکه و مدل FAHP میباشد. تحلیل شبکه با استفاده از نقشه کاربری اراضی و شبکه معابر به انجام شده و در ادامه با استفاده از 8 معیار مکانی تاثیرگذار بر توسعه پارکهای شهری نسبت به مکانیابی پارکها اقدام شده است. نتایج ارزیابی عملکرد پارکها در سطح شهر تبریز بیانگر این است که دسترسی به پارکهای همسایگی تنها در مناطق مرکزی شهر مناسب میباشد و مناطق دیگر دسترسی کافی به این نوع از پارکها ندارند. دسترسی به پارکهای محلهای در قسمتهای شرقی، شمالغربی و جنوب شهر تبریز از وضعیت مناسبی نداشته ولی بقیه مناطق از دسترسی مناسب برخوردار میباشند. پارکهای ناحیهای، منطقهای و شهری نیز به ترتیب در قسمتهای غربی، شرقی و جنوبشرقی شهر تبریز دسترسی مناسب داشته و بقیه مناطق شهری با محدودیتهایی از لحاظ دسترسی و برخورداری از پارکهای شهری مواجه میباشند. ارزیابی نتایج حاصل از مدل FAHP برای استقرار و مکانیابی فضاهای سبز شهری بیانگر این است که مناطق مرکزی و شرقی تبریز از اولویت بیشتری جهت توسعه فضای سبز برخوردار میباشند.
کلیدواژه‌ها
پوردیهیمی، شهرام، (1380)، نگاهی به آینده شهرها بازیافت فضاهای شهری برای همسازی با طبیعت و جامعه، نشریه صفه، سال 11، شماره 33، (28-35).
جعفری، فیروز، افشار حاتمی، حسن آهار، (1393)، تحلیل الگوی پراکنش فضای سبز شهری در کلانشهر تبریز با استفاده از GISو مدل AHPمطالعه موردی منطقه ۴، دومین کنگره بین المللی مهندسی عمران، معماری و توسعه شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
حجازی، اسدالله، (1394)، مکانیابی ایجاد فضای سبز در شهرستان تبریز با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، جغرافیا و برنامهریزی، سال 19، شماره 51، (127-143).
حسینی، سیدعلی، (1380)، ارزیابی کاربریهای آموزشی در شهر تهران و ارائه الگوی مناسب مورد مطالعه منطقه 15 شهرداری تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر و معماری، گروه شهرسازی.
حیدریبخش، مرضیه، (1387)، بررسی تطبیقی استاندارد پارکها و فضای سبز شهر اصفهان با استانداردهای موجود نمونه موردی فضای سبز حاشیه زاینده رود، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامهریزی، گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری.
خاکپور، براتعلی،مهدی کاظمی بینیاز، امیر اسدی، محمد محسن رضوی، (1394)، تحلیل فضای سبز شهری و تعیین مکان بهینه با استفاده از مدل محاسبهگر رستری نمونه موردی منطقه سه شهرداری مشهد، علوم و تکنولوژی محیطزیست، سال 17، شماره 2، (117-129).
خاکی، غلامرضا، (1378)، روش تحقیق با رویکردی به پایاننامه نویسی، چاپ اول، انتشارات مرکز تحقیقات علمی کشور با همکاری کانون فرهنگی انتشاراتی درایت، تهران.
سعیدنیا، احمد، (1383)، کتاب سبز راهنمای شهرداریها، چاپ سوم، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور، تهران.
صالحی، اسماعیل،مجید رمضانی مهریان، هادی افراسیابی، سید مجید داوودی، رضا بصیری مژدهی، (1392)، ارزیابی توزیع مکانی پارکهای شهری با استفاده از تحلیل شبکه مطالعه موردی شهر تهران، مدیریت شهری، سال 11، شماره 32، (185-196).
عزتپناه، بختیار، افسانه کحگلو، (1393)، بررسی الگوهای توزیع و پراکنش فضایی پارکهای درون شهری مطالعه موردی مناطق شهرداری ارومیه، برنامهریزی منطقهای، سال 14، شماره 14، (121-132).
عسگری ایلاق، مرجان، مهدی مهدوی عادلی، (1392)، مدلسازی و مکانیابی پارک در واحد محله با استفاده از شاخص همپوشانی وزنی مطالعه موردی شهر تبریز، اولین همایش ملی جغرافیا شهرسازی و توسعه پایدار، دانشگاه صنعت هوایی، تهران.
عطایی، محمد، (1389)، تصمیمگیری چند معیاره فازی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود.
عطایی، محمد، (1393)، تصمیمگیری چندمعیاره، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود.
فاضلنیا، غریب، اکبر کیانی، حشمتالله محمودیان، (1390)، مکانیابی و اولویتبندی پارکهای شهری با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی TOPSIS و سیستم اطلاعات جغرافیایی مطالعه موردی شهر الشتر، پژوهشهای جغرافیای انسانی، سال 43، شماره 78، (137-152).
قراگوزلو، علیرضا، (1392)، آموزش GIS، چاپ اول، انتشارات سازمان نقشهبرداری کشور، تهران.
فیضی زاده، بختیار، فیروز جعفری، حسین نظم فر، ۱۳۸۷). کاربرد داده های سنجش از دور در آشکارسازی تغییرات کاربری های اراضی شهری (مطالعه موردی فضای سبز شهر تبریز)، هنرهای زیبا، شماره۳۴، (۲۴-۱۷).
کورهپزاندزفولی، امین، (1394)، اصول تئوری مجموعه های فازی و کاربردهای آن در مدلسازی مسایل مهندسی آب، چاپ سوم، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد صنعتی امیرکبیر، تهران.
مالچفسکی، یاچک، (1392)، سامانه اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چند معیاری، ترجمه پرهیزکار، اکبر، عطا غفاریگیلانده، چاپ سوم، انتشارات سمت، تهران.
مجنونیان، هنریک، (1374)، مباحثی پیرامون پارک و فضای سبز و تفرجگاهها، چاپ اول، انتشارات سازمان پارکها و فضای سبز، تهران.
محمدی، جمال، حسین پورقیومی، یاسر زارعی. ، 1391)، تحلیل مکانی – فضایی پارکهای شهری شهر نورآباد با استفاده از GIS، جغرافیا و برنامهریزی محیطی، سال 23، شماره 3، (177-192).
مخدوم، مجید، علیاصغر درویشصفت، هورفر جعفرزاده، عبدالرضا مخدوم، (1392)، ارزیابی و برنامهریزی محیطزیست با سامانههای اطلاعات جغرافیایی GIS، چاپ هفتم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
مطیعی، همایون، (1387)، آشنایی با نرمافزار ArcView-GIS و برنامههای جانبی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه صنعت آب و برق، تهران.
مهدینژاد، مهدی، (1372)، فضایسبز و اثرات آن بر آلودگی هوا و تحلیلی بر وضعیت فضایسبز شهر مشهد، رشد آموزش جغرافیا، سال 6، شماره 21، (14-29).
Annerstedt, M. Östergren, P. O. Björk, J. Grahn, P. Skärbäck, E. Währborg, P. (2012), Green qualities in the neighbourhood and mental health–results from a longitudinal cohort study in Southern Sweden. BMC public health, Vol. 12, No. 1, PP. 337-349.
Askari Olavak, M. Mahdi adeli, M. (2014), Modeling and locating the park in the neighborhood using the weight overlap index case study Tabriz city, First National Conference on Geography of Urban Development and Sustainable Development, University of industrial aviation, Tehran.
Ataei, M. (2010), Fuzzy Multi-criteria decision making, First Edition, Shahrood University Press, Shahrood.
Ataei, M. (2014), multi-criteria decision making, second edition, Shahrood University Press, Shahrood.
Barbosa, O. Tratalos, J. A. Armsworth, P. A. Davies, R. G. (2007), Who benefits from access to green space? A case study from Sheffield, UK, Journal of Landscape and Urban Planning, Vol. 83, No. 2-3, PP. 187-195.
Breuste, J. Rahimi, A. (2015), Many public urban parks but who profits from them? The example of Tabriz Iran, Journal of Ecological Processes, Vol. 4, No. 6, PP. 1-15.
Brown, G. Schebella, M. F. Weber, D. (2014), Using participatory GIS to measure physical activity and urban park benefits, Landscape and Urban Planning, Vol. 24, No. 121, PP. 34-44.
Chiesura, A. (2004), The role of urban parks for the sustainable city, Landscape and urban planning, Vol. 68, No. 1, PP. 129- 138.
Ezat Panah, B. Kahglu, A. (2014), Investigating patterns of distribution and spatial distribution of inland urban parks case study Urmia Municipality Areas, Journal Management System, Vol. 14, No. 14, PP. 121-132.
Fazelniya, Gh. Kiyani, A. Mahmoudiyan, H. (2011), Locate and Prioritize Urban Parks Using GIS and TOPSIS Model (The Case Study: Alashtar City), Human geography research quarterly, Vol. 43, No. 78, PP. 137-152.
Feizzi zade, B. Jafari, F. Nazari, H. (2008), Application of Remote Sensing Data In Change Detection Of Urban Land Uses Case Stady: Green Space Of Tabriz, Iran, Honar hay ziba, No34, PP 17-24.
Gharaguzlo, A. (2013), GIS training, First edition, Country Surveying Organization, Tehran.
Girarder, G. (1992), EEA, two– third of all European now reside in towns or cities, Boston.
Heidari Bakhsh, M. (2008), Comparative study of standard parks and green spaces of Isfahan city with existing standards A case study of green space zayandehrood, University of isfahan, Faculty of Geography and Planning, Department of Geography and Urban Planning.
Hejazi, S. A. (2015), Green Space Site Selection in Tabriz County by Using Geographic Information System (GIS), Journal of geography and planning, Vol. 19, No. 51, PP. 127-143.
Hoseini, S. A. (2001), Evaluation of educational applications in Tehran and providing a suitable model for the study area of the 15th municipality of Tehran, University of tarbiyat modares, College of Arts and Architecture, Department of Urbanism.
Jafari, F. Hatami, A. Ahar, H. (2014), Analysis of the pattern of urban green space distribution in Tabriz metropolis using GIS and AHP model Case study of District 4, National conference on architecture civil engineering and urban development, University of shahid beheshti, Tehran.
Jim, C. Y. Chen, W. Y. (2008), Pattern and divergence of tree communities in Taipei’s main urban greenspaces, Journal of Landscape and Urban Planning, Vol. 84, No. 3, PP. 312-323.
Khaki, Gh. (2008), Research methodology with approach to graduation writing, First Edition, Publication of the Center for Scientific Research of the Country in cooperation with the Cultural Publishing Center, Tehran.
Khakpor, B. Kazemi Biniaz, M. Asadi, A. Razavi, M. M. (2015), Analysis of urban green space and the optimal location using raster calculator (Case Study: 3rd Mashhad Municipality Zone), Journal of Environmental Science and Technology, Vol. 17, No. 2, PP. 117-129.
Kurehpazan Dezfuli, A. (2015), Fuzzy set theory and its applications in modeling water engineering issues, Third edition, Amirkabir Industrial University Jihad Publishing House, Tehran.
Li, W. Saphores, J. D. M. Gillespie, T. W. (2015), A comparison of the economic benefits of urban green spaces estimated with NDVI and with high-resolution land cover data, Landscape and Urban Planning, Vol. 32, No. 133, PP. 187-195.
Lin, F. Ying, H. Macarthur, R. D. Cohn, J. A. Barth-Jones, D. Crane, L. R. (2007), Decision making in fuzzy discrete event systems, Journal of Information Science, Vol. 177, No. 18, PP. 3749-3763.
Maas, J. Van Dillen, S. M. Verheij, R. A. Groenewegen, P. P. (2009), Social contacts as a possible mechanism behind the relation between green space and health, Health & place, Vol. 15, No. 2, PP. 586-595.
Majnoniyan, H. (1995), Discussions about park and green space and promenades, First edition, Parks & Green Space Press, Tehran.
Makhdoum, M. DarvishSefat, A. A. Jafarzadeh, H. Makhdoum, A. (2013), Environmental Evaluation and Planning by Geographic Information System, Seventh Edition, Tehran University Press, Tehran.
Malczewski, J. (2013), GIS and Multicriteria Decision Analysis, Translated by Parhizkar, A. Ghafari Gilandeh, A. Third edition, Samt press, Tehran.
Mehdinejad, M. (1993), Green space and its effects on air pollution and an Analysis on the Situation of Green Space in Mashhad, Geography education development, Vol. 6, No. 21, PP. 14-29.
Mohammadi, J. Pourghayumi, H. Zareei, Y. (2012), Spatial Analysis - Urban Parks in Nahrabad Using GIS, Geography and Environmental Planning, Vol. 23, No. 3, PP. 177-192.
Motiei, H. (2008), Introduction to ArcView-GIS software and Side programs, First edition, University of Water and Power Industry, Tehran.
Pourdeihami, Sh. (2001), Looking at the future of the city’s recycling urban spaces for compatibility with nature and society, Sefeh, Vol. 11, No. 33, PP. 28-35.
Saeedniya, A. (2004), Green book guide for municipalities, Third edition, Publications of the country's municipalities and RMs, Tehran.
Salehi, I. Ramezani Mehraban, M. Afrasiyabi, H. Davoodi, S. M. Basiri Mojdehi, R. (2013), Evaluation of spatial distribution of urban parks using network analysis case study tehran city, Urban Management, Vol. 11, No. 32, PP. 185-196.
Scottish, R. (1987), Information natural trends, London.
Thompson, C. W. (2002), Urban open space in 21 st century, Journal of Land Space and Urban Planning, Vol. 60, No. 2, PP. 59-72.
Ulrich, R. S. (1981), Natural, Nersus, Urban, Sciences; So Psycho-Physiological, Effects Environ, Behave, Tokyo.
)