مقاله پژوهشی
علی اکبر عنابستانی؛ مهدی نادریان‌فر
چکیده
طرحهای هادی با هدف دستیابی به زندگی مطلوب و رضایتبخش در مناطق روستایی اجرا شده است. بر این اساس، ارزیابی کیفیت محیطی روستاهایی که در آنها طرح هادی اجراشده، با توجه به اثرگذاری آن بر فضاهای اکولوژی به‌عنوان رویکردی اجتناب‌ناپذیر در حوزۀ برنامهریزی روستایی امری ضروری به نظر میرسد. با توجه به اهمیت موضوع، در این تحقیق ...
بیشتر
طرحهای هادی با هدف دستیابی به زندگی مطلوب و رضایتبخش در مناطق روستایی اجرا شده است. بر این اساس، ارزیابی کیفیت محیطی روستاهایی که در آنها طرح هادی اجراشده، با توجه به اثرگذاری آن بر فضاهای اکولوژی به‌عنوان رویکردی اجتناب‌ناپذیر در حوزۀ برنامهریزی روستایی امری ضروری به نظر میرسد. با توجه به اهمیت موضوع، در این تحقیق تلاش شده است تا تأثیر اجرای طرحهای هادی بر بهبود کیفیت محیطی سکونتگاههای روستایی مورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیق حاضر، توصیفی- تحلیلی و مبنی بر بررسی منابع اسنادی و بررسیهای میدانی با تکیه بر تکمیل پرسشنامه بوده است. جامعه آماری تحقیق، شامل تمامی روستاهایی (18 روستا) که در آنها طرح هادی اجرا و از میان آنها هشت روستا که حداقل پنج سال از زمان اجرای طرح هادی سپری‌شده به روش نمونهگیری انتخاب و سپس با توجه به تعداد خانوارهای ساکن در روستاهای نمونه و استفاده از فرمول کوکران، تعداد 227 خانوار به‌عنوان حجم نمونه خانوار محاسبه شد. تجزیه‌وتحلیل اطلاعات، با استفاده از نرم‌افزارهای ArcGIS و SPSS انجام گرفته است. نتایج آزمون ویلکاکسون گویای آن است که اجرای طرح هادی در روستاهای محدوده موردمطالعه بر بهبود کیفیت محیطی سکونتگاههای روستایی مؤثر بوده است. همچنین، نتایج حاصل از آزمـون تحلیل واریانس یک‌طرفه نشان میدهد که اجرای طرحهای هادی بر مؤلفه‌های کالبدی – فیزیکی، زیباشناختی و ادراک بصـری تأثیـرگذاری بیشتری نسب به سایر مؤلفه‌ها در کیفیت محیطی سکونتگاههای روستایی بر جای گذاشته است.
مقاله پژوهشی
سیدعلی بدری؛ محمد رضا رضوانی؛ پروین خدادادی
چکیده
روستاهای ایران با مشکلات عدیده ای در ابعاد اکولوژیکی، کالبدی، اقتصادی و اجتماعی روبه رو هستند. مجموعه مشکلات فوق منجر به تبدیل روستاها به مکانی برای استقرار گروههای پردرآمد شهری، اغتشاش کالبدی، تغییر کاربری اراضی و عدم توجه به فرآیند تدوین سیاستها و برنامهها در برابر فراورده و برآیند آنها میشود و در نتیجه، آینده توسعه ...
بیشتر
روستاهای ایران با مشکلات عدیده ای در ابعاد اکولوژیکی، کالبدی، اقتصادی و اجتماعی روبه رو هستند. مجموعه مشکلات فوق منجر به تبدیل روستاها به مکانی برای استقرار گروههای پردرآمد شهری، اغتشاش کالبدی، تغییر کاربری اراضی و عدم توجه به فرآیند تدوین سیاستها و برنامهها در برابر فراورده و برآیند آنها میشود و در نتیجه، آینده توسعه کالبدی مناطق روستایی با چالشی جدی مواجه است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل وضعیت موجود چارچوب تدوین سیاست‌گذاری فضایی توسعه پایدار کالبدی مناطق روستایی کشور انجام شده است. در این راستا، هم محتوای سیاستهای توسعه روستایی و هم فرآیند تدوین این سیاست ها و نقش عوامل مؤثر در آن مورد بررسی قرار می گیرند. دستیابی به شناخت در این پژوهش با استفاده از دو روش تحلیل محتوای کیفی جهت دار و نظریه داده بنیاد(گراندد تئوری) انجام شده است.نتایج نشان می دهد که چارچوب تدوین سیاست‌گذاری فضایی موجود توسعه پایدار کالبدی مناطق روستایی در ایران متشکل از عوامل سیاست‌گذاری، فرآیندهای سیاست‌گذاری و محتوای سیاستهاست. افزون بر این، عوامل مهمی نظیر نبود سیاستهای کلی نظام در توسعه روستایی، تمرکزگرایی و جایگاه حاشیهای جامعه روستایی در سطح ملی بر چارچوب تدوین سیاست‌گذاری فضایی نیز اثرگذار است. همچنین، فرآیندهای کنونی سیاست‌گذاری، چالش های متعددی دارند که دربرگیرنده سیاستهای بخشی و متمرکز و نیز عدم انسجام و هماهنگی دستگاه‌ها در تدوین برنامهها می‌باشند. تعدیل چالش‌های یادشده مستلزم اصلاح فرآیندها و نهادها به جای گسترش تشکیلات اداری، یکپارچگی سیاستهای توسعه کشاورزی و روستایی و در نهایت ایجاد و تقویت خوشه‌ها، منظومه‌ها و شبکه‌های روستایی است. تحلیل محتوای کیفی اسناد نشان داد که عوامل برنامهریزی، بودجه‌ریزی و تدوین استراتژی ملی توسعه پایدار بیشترین نقش واثربخشی را در تدوین سیاست‌گذاری فضایی توسعه روستایی داشته و بعد از آن، لزوم هماهنگی بخش‌ها و ارتباط سطوح مختلف ملی و محلی و نیز بعد اقتصادی، بعد زیربنایی – کالبدی قرار دارند.
مقاله پژوهشی
عامر نیک پور؛ میلاد حسنعلی زاده
چکیده
نگاه صرفاً کالبدی بافتهای فرسوده موجب ضعف طرحهای نوسازی و بهسازی شده است. هدف از این پژوهش تحلیل انطباق محدودة بافت فرسوده با پهنههای فقر در شهر قائمشهر است. پژوهش حاضر از حیث هدف کاربردی و از حیث روش توصیفی - تحلیلی است. دادههای مربوط به مبانی نظری تحقیق به شیوة کتابخانه‌ای و اسنادی تهیه شده و دادههای خام پژوهش از بلوک ...
بیشتر
نگاه صرفاً کالبدی بافتهای فرسوده موجب ضعف طرحهای نوسازی و بهسازی شده است. هدف از این پژوهش تحلیل انطباق محدودة بافت فرسوده با پهنههای فقر در شهر قائمشهر است. پژوهش حاضر از حیث هدف کاربردی و از حیث روش توصیفی - تحلیلی است. دادههای مربوط به مبانی نظری تحقیق به شیوة کتابخانه‌ای و اسنادی تهیه شده و دادههای خام پژوهش از بلوک های آماری شهر قائمشهر تهیه شده که بر اساس سرشمارى سال 1390 مرکز آمار ایران استخراج شده است. برای بیمقیاسسازی 36 شاخص فقر شهری از روش فازی در محیط نرم افزار Excel استفاده شده است. برای پهنهبندی فقر از روش لکههای داغ در محیط نرم افزار Arc Gis استفاده شده است. محدودة بافت فرسوده نیز از مطالعات طرح نوسازی و بهسازی شهر قائمشهر استخراج شده و مرز آن بر روی بلوکهای آماری ترسیم شده است. با انطباق محدودة بافت فرسوده و پهنههای فقر نمایان شده است که پهنههای وسیعی از فقر، در محدودة بافت فرسوده قرار ندارند، این امر موجب میشود که پهنههای فقر یاد شده، از مزایا و تسهیلات مربوط به بهسازی و نوسازی، بازآفرینی و همچنین تخفیف و معافیت در پرداخت عوارض ساخت در محدودة بافت فرسوده محروم بمانند. در حال حاضر از کل مساحت بلوک های شهری 6/296 هکتار به بافت فرسوده اختصاص دارد، در حالی که 1178 هکتار در پهنة فقر جای گرفته است، بررسیها نشان میدهد تقریباً بین 10 درصد از مساحت و جمعیت محدودة بافت فرسوده و پهنه ی فقر انطباق و همپوشانی وجود دارد. از این رو بازنگری در طرح بافت فرسوده و شناسایی محدودههای جدید با به کارگیری روشهای دقیقتر و در نظر گرفتن مسئلة فقر شهری امری ضروری به نظر میرسد.
مقاله پژوهشی
بهرام ایمانی؛ علی طورانی؛ حمیده خسروی مهر
چکیده
امروزه بسیاری از اندیشمندان و صاحب نظران توسعه در زمینۀ ریشهیابی موانع توسعهیافتگی کشورهای مختلف به فقدان سرمایه اجتماعی اشاره میکنند. برای توسعه بیش از هر چیز سرمایه اجتماعی نیاز است. با توجه به ضرورت مطالعه و بررسی این مفهوم به ویژه در نواحی روستایی محروم، مراکز روستایی شهرستان مینودشت سطح بندی شده است. در این تحقیق ...
بیشتر
امروزه بسیاری از اندیشمندان و صاحب نظران توسعه در زمینۀ ریشهیابی موانع توسعهیافتگی کشورهای مختلف به فقدان سرمایه اجتماعی اشاره میکنند. برای توسعه بیش از هر چیز سرمایه اجتماعی نیاز است. با توجه به ضرورت مطالعه و بررسی این مفهوم به ویژه در نواحی روستایی محروم، مراکز روستایی شهرستان مینودشت سطح بندی شده است. در این تحقیق از روش توصیفی-تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و میدانی(پرسشگری) استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق شامل سرپرستان خانوار است که با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران حجم نمونه برابر با 370 نفر تعیین و دادههای حاصل از پرسشنامه نیز در قالب مدل ویکور تحلیل و وستاهای مورد مطالعه رتبه بندی و سطح بندی شدند. توزیع فضایی سرمایه اجتماعی در سطح مراکز روستایی نشان می دهد که ناحیه شمال غرب، سرمایه اجتماعی کمتری نسبت به سایر نواحی از جمله مرکز، جنوب، جنوب غرب و جنوب شرق دارد. همچنین، نتایج آزمون پیرسون نشان میدهد که میان مولفه‌های میزان جمعیت و تنوع قومی و زبانی و موقعیت جغرافیایی با سرمایه اجتماعی رابطه معنی داری وجود دارد. در دو مولفۀ جمعیت و تنوع قومی و زبانی رابطه ای معکوس ولی موقعیت جغرافیایی رابطه ای مستقیم دارد؛ ضمن آنکه بین دو مولفه میزان درآمد و میزان سواد با میزان سرمایه اجتماعی رابطۀ معنی داری به لحاظ آماری مشاهده نشد. در نهایت این تحقیق به منظور ارتقاء بخشی به سرمایه اجتماعی در روستاهای مورد مطالعه، تشکیل کارگروه های اجتماعی_ اقتصادی توسط مدیران محلی را در جهت تبیین اهمیت مولفه‌های سرمایه اجتماعی؛ نظارت بیشتر بر عملکرد مدیران محلی در راستای اعتماد سازی برای روستاییان و تقویت شبکه های اجتماعی و آموزش مداوم روستاییان را در جهت پذیرش سرمایه اجتماعی به عنوان عاملی اساسی در توسعه جوامع محلی پیشنهاد می نماید.
مقاله پژوهشی
امین فعال جلالی؛ مریم قاسمی
چکیده
یکی از وظایف اصلی و مهم برنامهریزان در نواحی روستایی، تخصیص زمین به کاربریهای گوناگون باتوجه به نقش و کارکرد و میزان تأثیرگذاری هر کدام از کاربریها بر یکدیگر است. در واقع هدف نهایی برنامهریزی کاربری اراضی ایجاد نوعی تعادل زیست محیطی و برقراری عدالت اجتماعی در روند پیشرفت و آبادانی نواحی سکونتی است و باید به اهداف کیفی همچون ...
بیشتر
یکی از وظایف اصلی و مهم برنامهریزان در نواحی روستایی، تخصیص زمین به کاربریهای گوناگون باتوجه به نقش و کارکرد و میزان تأثیرگذاری هر کدام از کاربریها بر یکدیگر است. در واقع هدف نهایی برنامهریزی کاربری اراضی ایجاد نوعی تعادل زیست محیطی و برقراری عدالت اجتماعی در روند پیشرفت و آبادانی نواحی سکونتی است و باید به اهداف کیفی همچون امنیت، سازگاری، منظر و چشمانداز و احساس وابستگی به محیط نیز پاسخ گوید. هدف از انجام پژوهش ارزیابی میزان سازگاری کاربری های روستایی در مقاصد گردشگری از نظر امنیت عمومی، منظر و چشمانداز و راحتی و آسایش است. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی است. در این مطالعه هشت روستای مقصد گردشگری در شهرستان بینالود انتخاب و درجه سازگاری به تفکیک سه ماتریس 1- راحتی و آسایش، 2- امنیت عمومی 3- منظر و چشمانداز بین 49 کاربری در بین خبرگان روستاهای مورد مطالعه از حیث کاملاً سازگار تا کاملاً ناسازگار طبقه بندی شدند. نتایج نشان میدهد، تمام روستاهای مورد مطالعه از نظر سازگاری در وضعیت نسبتاًسازگار قرار دارند. در ماتریس امنیت عمومی کاربریمذهبی با میانگین 16/4 در مرتبۀ اول و کاربری تاریخی با میانگین 25/3 در رتبۀ آخر قرار دارد. در ماتریس منظر و چشمانداز، کاربری مذهبی با میانگین 73/3 رتبۀ اول و کاربریصنعتی-کارگاهی بامیانگین 35/1 در رتبۀ آخر قرار دارد. در ماتریس راحتی و آسایش نیز کاربری شبکۀ دسترسی و معابر با میانگین 26/4 در رتبۀ اول و کاربریتاریخی با میانگین 10/3 در رتبۀ آخر قرار دارد. درمجموع به لحاظ سازگاریکاربریآموزشی با 82/3 در رتبۀ اول و کاربریتاریخی با 25/3 در رتبۀ آخر قرار دارد.
مقاله پژوهشی
شهریور روستایی؛ شیوا علیزاده
چکیده
شناخت مسائل کیفیت مسکن در کنار سایر مسائل، از موارد اساسی در برنامهریزی مسکن است. مسکن مکانی فیزیکی است و به عنوان سر پناه، نیاز اولیه و اساسی خانوار به حساب می‌آید.در این سرپناه کمیت و کیفیت مسکن گویای وضعیت اجتماعی_اقتصادی شهری است. مسکن به عنوان جزئی از توسعه اقتصاد ملی مطرح است. پرداختن به شاخصهای مسکن را میتوان ...
بیشتر
شناخت مسائل کیفیت مسکن در کنار سایر مسائل، از موارد اساسی در برنامهریزی مسکن است. مسکن مکانی فیزیکی است و به عنوان سر پناه، نیاز اولیه و اساسی خانوار به حساب می‌آید.در این سرپناه کمیت و کیفیت مسکن گویای وضعیت اجتماعی_اقتصادی شهری است. مسکن به عنوان جزئی از توسعه اقتصاد ملی مطرح است. پرداختن به شاخصهای مسکن را میتوان اصلی‌ترین ابزار برنامهریزی واز حساس‌ترین مراحل برنامهریزی دانست. عرصه مسکن به منظور تأمین رشد اجتماعی، علاوه بر واحد مسکونی، محیط پیرامون آن را نیز در برمی‌گیرد. مسلماً شناسایی سطوح کیفیت مسکن در مناطق مختلف شهری گامی موثر در تبیین سطوح کیفیت زندگی و حس رضایت‌مندی ساکنین شهرها است. شاخصهای مورد بررسی در این پژوهش شامل مسکن امن با پایداری و دوام سازه‌ای و فضایی مناسب برای زندگی است. در مقاله حاضر تلاش بر این است که کیفیت مسکن در کلان‌شهر ارومیه بر اساس آمار موجود ارزیابی شود. بدین منظور از روش توصیفی و تحلیلی با استناد به دادههای موجود در مرکز آمار ایران استفاده شده است. پس از تبدیل دادههای خام به 35 شاخص، تحلیل عاملی در نرم‌افزار Spss انجام و چهار عامل به عنوان عوامل اصلی و چهار عامل به عنوان عوامل فرعی شناخته شد .نتایج تحلیل عاملهای در محیط GIS نشان‌دهندۀ توزیع نابرابر و نامناسب شاخصهای کیفی مسکن در میان شهروندان شهر ارومیه است.بدین ترتیب که 21/18 درصد از حوزههای شهری ارومیه جزو حوزههای خیلی محروم، 18/18 درصد محروم، 53/53 درصد متوسط، 18/13 درصد برخوردار و 57/9 درصد کاملاً برخوردار هستند. نتایج این پژوهش نشان میدهد که خوشههای محروم در مناطق سه و دو و خوشههای برخوردار در مناطق یک و چهار استقرار یافته اند. این وضعیت حاکی از وجود فاصله طبقاتی و دوگانگی در فضای شهری و تفاوت در برخورداری شاخصهای مسکن شهری ارومیه در سال 1395 است.
مقاله پژوهشی
شاه بختی رستمی؛ مصطفی طالشی؛ قدیر فیروزنیا
چکیده
امروزه دانشگاه پیامنور بیش از 500 مرکز و واحد آموزشی دارد. اقتضای مدیریت منطقی این دانشگاه ایجاب میکند که در سطوح مختلف آن از فناوریهای نوین مدیریتی استفاده شود. تعداد نسبتاً زیاد مراکز، دانشجویان و استفاده کنندگان از خدمات آموزشی دانشگاه پیامنور، حجم بسیار وسیعی از دادهها و اطلاعات گوناگون را پدید آورده که به نظر میرسد ...
بیشتر
امروزه دانشگاه پیامنور بیش از 500 مرکز و واحد آموزشی دارد. اقتضای مدیریت منطقی این دانشگاه ایجاب میکند که در سطوح مختلف آن از فناوریهای نوین مدیریتی استفاده شود. تعداد نسبتاً زیاد مراکز، دانشجویان و استفاده کنندگان از خدمات آموزشی دانشگاه پیامنور، حجم بسیار وسیعی از دادهها و اطلاعات گوناگون را پدید آورده که به نظر میرسد اداره و سازماندهی این حجم از دادهها در توان فرد یا افرادی خاص، اگرچه مدیرانی بسیار قوی هم باشند، نیست. در اغلب موارد مدیران و مسئولان، آمار و اطلاعاتی آماده و دقیق از وضعیتهای مختلف مراکز تحت مدیریت خود ندارند. این مسئله میتواند به عدم شناخت کافی و تصمیمگیریهای بعضاً نادرست در اداره دانشگاه بیانجامد. از سوی دیگر، گاه حجم اطلاعات و دادهها به حدی فراوان است که بسیاری از دست اندرکاران احساس گمشدگی در میان انبوهی از اطلاعات به ظاهر نامرتبط با یکدیگر میکنند. ایجاد بانکی اطلاعاتی جامع شامل تمامی دادهها، آمار، ارقام و اطلاعات گوناگون مربوط به مراکز و واحدها میتواند به مدیریت و سازماندهی آنها کمک نماید. پژوهش حاضر برمبنای دادههای سیستم جامع گلستان دانشگاه پیامنور طی سالهای 1393 تا 1396 انجام گرفته است. در این پژوهش پیش از آزمون هر گونه فرضیه یا بررسی روابط بین متغیرها، تأکید بر ایجاد پایگاه دادهای جامع برای دانشگاه پیامنور است که در محیط سیستمهای اطلاعات جغرافیایی قابل استفاده باشد. براساس این پایگاه داده و با توجه به نیازهای متفاوت پژوهشی یا اداری-اجرایی میتوان تجزیه و تحلیلهای متنوعی از دادههای این پایگاه بهعمل آورد. نتیجه این پژوهش به شکل بانک اطلاعاتی جامعی در محیط سیستمهای اطلاعات جغرافیایی در آمده که به مثابه ابزاری قدرتمند میتواند راهکارهایی مناسب و مفید در اختیار مدیران قرار دهد تا با تکیه بر آن بتوانند تصمیمات درست و موثر اتخاذ کنند. بنابراین، بکارگیری نتایج این پژوهش میتواند منجر به مدیریت هرچه بهتر در سطح سازمان مرکزی، استانها و مراکز و واحدهای پیامنور شود.
مقاله پژوهشی
حجت اله خسروی مال امیری؛ حسین سلیمانی؛ سید رامین غفاری؛ احمد خادم الحسینی
چکیده
ارزیابی و سنجش میزان تابآوری جوامع روستایی، یکی از مهمترین ابزارها در تشخیص پایداری سکونتگاههای روستایی، هنگام بروز مخاطرات محیطی است. بر این اساس در بخش دهدز، سکونتگاههای روستایی متعدد و بعضی مناطق عشایرنشین نیز وجود داشته و خطرات محیطی بسیاری در طول سال در این بخش رخ میدهد و روستاها و ساکنین آن در زمنیه برخی از ابعاد ...
بیشتر
ارزیابی و سنجش میزان تابآوری جوامع روستایی، یکی از مهمترین ابزارها در تشخیص پایداری سکونتگاههای روستایی، هنگام بروز مخاطرات محیطی است. بر این اساس در بخش دهدز، سکونتگاههای روستایی متعدد و بعضی مناطق عشایرنشین نیز وجود داشته و خطرات محیطی بسیاری در طول سال در این بخش رخ میدهد و روستاها و ساکنین آن در زمنیه برخی از ابعاد تابآوری شرایط مناسب را ندارند. هدف پژوهش حاضر تبیین الگوی تابآوری سکونتگاههای روستایی در بخش دهدز از توابع شهرستان ایذه است. چارچوب نظری بر اساس نظریه ها و رویکردهای متصور تبیین و سپس مدل مفهومی آن ارائه شده است. روش مطالعه این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و جامعه آماری مورد پژوهش شامل کلیة سرپرستان خانوار نقاط روستایی بالای 20 خانوار به تعداد3003 نفر است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران به تعداد 341 نفر انتخاب شده که بر اساس جمعیت هر روستا و در سطوح ارتفاعی مختلف جایگذاری شده و ابزار پژوهش شامل پرسشنامه با 60 سوال است. برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزار spss و AMOS و آزمون کولموگروف-اسمیرنف، تحلیل عاملی تأییدی و معادلات ساختاری استفاده شده است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که هر یک از ضرایب تأثیر شاخصهای محیطی- طبیعی، اجتماعی- اقتصادی، نهادی- مدیریتی وکالبدی- فضایی بر تابآوری سکونتگاههای روستایی مستقر در قلمرو تحقیق به ترتیب برابر با 73/0، 40/0، 19/0 و 25/0 است. الگوی تابآوری سکونتگاههای روستایی بخش دهدز شهرستان ایذه در وضعیت متناسبی قرار دارد. در این الگو شاخص طبیعی نسبت به انسانی وزن بالاتری داشته و شاخص نهادی- مدیریتی که مستلزم اقدامات و کارایی سازمانی، نهادی و انسانی بوده، وزن کمتری دارد.
