با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

یکی از وظایف اصلی و مهم برنامه­ریزان در نواحی روستایی، تخصیص زمین به کاربری­های گوناگون باتوجه به نقش و کارکرد و میزان تأثیرگذاری هر کدام از کاربری­ها بر یکدیگر است. در واقع هدف نهایی برنامه­ریزی کاربری اراضی ایجاد نوعی تعادل زیست محیطی و برقراری عدالت اجتماعی در روند پیشرفت و آبادانی نواحی سکونتی است و باید به اهداف کیفی همچون امنیت، سازگاری، منظر و چشم‌انداز و احساس وابستگی به محیط نیز پاسخ گوید. هدف از انجام پژوهش ارزیابی میزان سازگاری کاربری های روستایی در مقاصد گردشگری از نظر امنیت عمومی، منظر و چشم­انداز و راحتی و آسایش است. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی است. در این مطالعه هشت روستای مقصد گردشگری در شهرستان بینالود انتخاب و درجه سازگاری به تفکیک سه ماتریس 1- راحتی و آسایش، 2- امنیت عمومی 3- منظر و چشم‌انداز بین 49 کاربری ­در بین خبرگان روستاهای مورد مطالعه از حیث کاملاً سازگار تا کاملاً  ناسازگار طبقه بندی شدند. نتایج نشان می‌دهد، تمام روستاهای مورد مطالعه از نظر سازگاری در وضعیت نسبتاًسازگار قرار دارند. در ماتریس امنیت عمومی کاربری­مذهبی با میانگین 16/4 در مرتبۀ اول و کاربری تاریخی با میانگین 25/3 در رتبۀ آخر قرار دارد. در ماتریس منظر و چشم‌انداز، کاربری مذهبی با میانگین 73/3 رتبۀ اول و کاربری­صنعتی-کارگاهی بامیانگین 35/1 در رتبۀ آخر قرار دارد. در ماتریس راحتی و آسایش نیز کاربری­ شبکۀ دسترسی و معابر با میانگین 26/4 در رتبۀ اول و کاربری­تاریخی با میانگین 10/3 در رتبۀ آخر قرار دارد. درمجموع به لحاظ سازگاری­کاربری­آموزشی با 82/3 در رتبۀ اول و کاربری­تاریخی با 25/3 در رتبۀ آخر قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

ابراهیم زاده، عیسی، بذرافشان، جواد و حبیب­زاده لمسو، کاظم (1389). تحلیل و ارزیابی کاربری­اراضی روستا-شهرهای کوچک در ایران با استفاده از GIS مطالعه موردی خوشرود پی بابل، مجله مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه ای، 2(5)، 138-111.
ابراهیمی، مهدی و زنده دل ثابت، شهرام (1396). ارزیابی کمی و کیفی کاربری­اراضی شهری مطالعه موردی: محله شیخ علی­خان منطقه سه شهراصفهان، سومین کنگره بین­المللی علوم زمین و توسعه شهری و اولین کنفرانس هنر، معماری و مدیریت شهری، تهران، دبیرخانه دایمی کنفرانس،ایران.
اکبری، سعید و بمانیان، محمدرضا (1387). اکوتوریسم روستایی و نقش آن در توسعه پایدار روستای کندوان، روستا و توسعه، 11(1)، 150-131.
امیرنژاد، حمید (1392). بررسی عوامل موثر بر تمایل کشاورزان جهت تغییر کاربری­اراضی در استان مازندران، مجله تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 5(4)، 106-87.
ایمانی پور، صادق (1396). ارزیابی و تحلیل تأثیر کاربری­های ناسازگار بر کیفیت محیطی زندگی شهروندان (مطالعه موردی: همجواری کاربری­مسکونی و گورستان در شهر زابل)، پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، گروه جغرافیا.
بریاسولیس، هلن (2011) الگوهای تحلیلی تغییر کاربری­زمین رویکرد نظری و مدل سازی، ترجمه رفیعیان، مجتبی، محمودی، مهران(1392)، انتشارات آذرخش، چاپ اول، تهران.
میمندی­پاریزی، صدیقه و کاظمی­نیا، عبدالرضا (1394). ارزیابی سازگاری کاربری­اراضی بر اساس مدل GIS-AHP و بررسی الگوی توزیع کاربری­ها و تأثیرات آن­ها بر کیفیت زندگی شهری، جغرافیا و آمایش شهری-منطقه ای، 5(17)، 226-209.
پورسعید، عیسی (1393). ارزیابی سازگاری کاربری­اراضی منطقه آزاد ارس با توان اکولوژیک اراضی در محیط GIS، پایان نامه جهت اخذ مدرک کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی.
دلال پورمحمدی، محمدرضا (1382). برنامه­ریزی کاربری­اراضی شهری، چاپ پنجم، تهران، انتشارات سمت.
پیله ور، علی اصغر (1396). ارزیابی سازگاری کاربری­های شهر بیرجند با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی، پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، 5(1)، 86-71.
جلالی، صدیقه (1395). ارزیابی سازگاری کاربری­های شهری با استفاده از مدل تصمیم گیری چندمعیاره ی فازی (مطالعه ی موردی: کاربری­های آموزشی دبیرستان شهر بناب)، پایان نامه جهت اخذ مدرک کارشناسی ارشد، دانشگاه مراغه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
جمالی پور، محسن، شاهپوری، احمدرضا و قربانی، محمد (1394). عوامل موثر بر شکل گیری تغییر کاربری­اراضی در استان مازندران (مطالعه موردی: شهرستان تنکابن)، نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 29(2)، 115-107.
حبیبی، کیومرث و نظری عدلی، سعید (1386). پیاده سازی ماتریس­های همجواری در سیستم اطلاعات مکانی به منظور تعیین یا تغییر کاربری­های شهری، همایش ژئوماتیک، سازمان نقشه برداری کشور، ایران.
حسین زاده دلیر، کریم و یوسفی شهیر، هانیه (1391). ارزیابی میزان سازگاری و کاربری­های پیرامونی آثار تاریخی با توسعه گردشگری شهری(نمونه موردی منطقه تاریخی فرهنگی تبریز)، نشریه جغرافیا و برنامه­ریزی، 18(48)، 121-97.
خمر، غلامعلی و سرگلزایی، صدیقه. (1391). ارزیابی سازگاری کاربری­اراضی بافت قدیمی شهر زابل با استفاده از GIS، نشریه برنامه­ریزی فضایی، 2(3)، 50-35.
خواجه شاهکویی، علیرضا، کریم زاده، حسین و حسین نژاد، مجتبی (1391). پیاده سازی ماتریس­های همجواری برای ارزیابی سازگاری کاربری­های شهری به روش تصمیم­گیری چندمعیاره فازی(مورد مطالعه: کاربری­های آموزشی دبیرستان شهر گرگان)، جغرافیا و پایداری محیط، 2(5)، 92-71.
دلال پورمحمدی، محمدرضا. (1382). برنامه­ریزی مسکن،  چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.
روستایی، فاطمه، سلیمانی، مجتبی و ابراهیمی، زهره (1393). بررسی نقش معیار خاک در بیابانزایی دشت یزد اردکان با استفاده از مدل­های پیش بینی تخریب خاک، اولین همایش ملی مدیریت پایدار منابع خاک و محیط زیست، کرمان، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران.
زنگنه، مرتضی (1396). مکانیابی بوستان­های شهری با تأکید بر کاربری­های شهری سازگار و ناسازگار(مطالعه موردی منطقه 17 تهران)، پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 8(30)، 224-205.
زیاری، کرامت اله (1388). اصول و روش­های برنامه­ریزی منطقه­ای، ، چاپ دوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
سجادی، مسعود و میراخور، یوسف (1394). ارزیابی کیفی کاربری­های شهری با ماتریس سازگاری، همایش جشنواره ملی روز مهندسی، شماره 94، اصفهان، ایران.
مرکز آمار کشور، سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1390).
سرور، رحیم، درویش، بهروز و ستاری، محمدحسین (1393). تحلیل و ارزیابی سازگاری کاربری­های شهری مورد مطالعه: نورآباد لرستان، دومین همایش ملی پژوهش­های کاربردی در عمران، معماری و مدیریت شهری، تهران، دانشگاه جامع علمی کاربردی.
عباسزاده، غلامرضا، آسمانی، محمدرضا و تاج گلی، بهاره (1395). بررسی میزان سازگاری کاربری­های مسکونی(مطالعه موردی شهر طرقبه)، چهارمین ﮐﻨﮕﺮﻩ ﺑﯿﻦ­ﺍﻟﻤﻠﻠﯽ ﻋﻤﺮﺍﻥ، ﻣﻌﻤﺎﺭﯼ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮﯼ.
غفاری، رامین، شفقی، سیروس و صالحی، نگین (1389). ارزیابی سازگاری کاربری­اراضی شهری با استفاده از مدل تصمیم­گیری چند معیاره فازی، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 1(4)،  76-59.
قادری، مریم (1393). تحلیل سازگاری کاربری­های اراضی در ورودی شهرها: نمونه موردی ورودی جنوبی شهر مرند، پایان نامه جهت اخذ مدرک کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی.
جهادکشاورزی استان خراسان رضوی (1395). سرشماری کشاورزی، شهرستان بینالود
مشکینی، ابوالفضل، حاصل­طلب، محسن و پورطاهری، مهدی (1392). سنجش سازگاری کاربری­اراضی بر اساس مدل AHP-GIS در محله عنصری مشهد، جغرافیا و توسعه ناحیه ای، 31(20)، 280-259.
مقیمی، محمدرضا و بایاری، عبدالرضا (1389). بسترهای زمین­خواری و روش­های مقابله با آن، فصلنامه علمی کارآگاه، 3(11)، 128-109.
نیازی، یعقوب، اختصاصی، محمدرضا، ملکی نژاد، حسین و حسینی، زیدالعابدین (1389). مقایسه دو روش طبقه بندی حداکثر احتمال و شبکۀ عصبی مصنوعی در استخراج نقشه کاربری­اراضی حوزه سد ایلام، جغرافیا و توسعه، 8(20)، 132-119.
Hunter, C, & H. Green. (1995). Tourism and the environment: A sustainable relationship?.London and New York: Rutledge. Routledge, London.
Lingjun, L. (2008). Study on land use suitability assessment of urban-rural planning based on remote sensing——a case study of liangping in chongqing. 第 21 届国际摄影测量与遥感大会 (ISPRS 2008), 8397-8403.
Musakwa., Van, N. (2013). Implications of land use change for the sustainability of urban areas: A case study of Stellenbosch, South Africa Cities, Volume 32, 143-156.
OECD (20-23 October). (1981). The welfare state in crisis: an account of the Conference on social policies in the 1980s. Organisation for economic co-operation and development.
Taleai, M., Sharifi, A., Sliuzas, R.,  Mesgari, M. (2007). Evaluating the compatibility of multi-functional and intensive urban land uses. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 9(4), 375-391.
Taleai, Misharifi, A, siluzas, R, Mesgari, M. (2008). Evaluating the compatibility of multi – functional and intensive urban land use، International journal of Applied Earth observationand Geoinformation. 9(4), 368-383.
Taleshi, M., & Ghobadi, A. (2012). Urban land use sustainability assessment through evaluation of compatibility matrix case study: Karaj City. OIDA International Journal of Sustainable Development, 3(1), 57-64.
Vega-Azamar, R. E., Romero-López, R., Glaus, M., Oropeza-García, N. A., & Hausler, R. (2015). Sustainability assessment of the residential land use in seven boroughs of the island of Montreal, Canada. Sustainability, 7(3), 2454-2472.‏