با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه محقق اردبیلی

2 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبری

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تهران

چکیده

امروزه بسیاری از اندیشمندان و صاحب نظران توسعه در زمینۀ ریشه­یابی موانع توسعه­یافتگی کشورهای مختلف به فقدان سرمایه اجتماعی اشاره می­کنند. برای توسعه بیش از هر چیز سرمایه اجتماعی نیاز است. با توجه به ضرورت مطالعه و بررسی این مفهوم به ویژه در نواحی روستایی محروم، مراکز روستایی شهرستان  مینودشت سطح بندی شده است. در این تحقیق از روش توصیفی-تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و میدانی(پرسشگری) استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق شامل سرپرستان خانوار است که با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران حجم نمونه برابر با 370 نفر تعیین و داده­های حاصل از پرسشنامه نیز در قالب مدل ویکور تحلیل و وستاهای مورد مطالعه رتبه بندی و سطح بندی شدند. توزیع فضایی سرمایه اجتماعی در سطح مراکز روستایی نشان می دهد که ناحیه شمال غرب، سرمایه اجتماعی کمتری نسبت به سایر نواحی از جمله مرکز، جنوب، جنوب غرب و جنوب شرق دارد. همچنین، نتایج آزمون پیرسون نشان می­دهد که میان مولفه‌های میزان جمعیت و تنوع قومی و زبانی و موقعیت جغرافیایی با سرمایه اجتماعی رابطه معنی داری وجود دارد. در دو مولفۀ جمعیت و تنوع قومی و زبانی رابطه ای معکوس ولی موقعیت جغرافیایی رابطه ای مستقیم دارد؛ ضمن آنکه بین دو مولفه میزان درآمد و میزان سواد با میزان سرمایه اجتماعی رابطۀ معنی داری به لحاظ آماری مشاهده نشد. در نهایت این تحقیق به منظور ارتقاء بخشی به سرمایه اجتماعی در روستاهای مورد مطالعه، تشکیل کارگروه های اجتماعی_ اقتصادی توسط مدیران محلی را در جهت تبیین اهمیت مولفه‌های سرمایه اجتماعی؛ نظارت بیشتر بر عملکرد مدیران محلی در راستای اعتماد سازی برای روستاییان و تقویت شبکه های اجتماعی و آموزش مداوم روستاییان را در جهت پذیرش سرمایه اجتماعی به عنوان عاملی اساسی در توسعه جوامع محلی پیشنهاد می نماید.

کلیدواژه‌ها

احمدی، حسن، رمضان نژاد، یاسر، خلیفه، ابراهیم و فتاحی، احدالله(1394). سنجش و ارزیابی سرمایه اجتماعی در سکونتگاه های روستایی با استفاده از تکنیک رتبه بندی فازی (مطالعه موردی: روستاهای دهستان اسالم)، مجله آمایش جغرافیایی فضا،(15)5، 108-95.
اختر محققی، مهدی(1385). سرمایه اجتماعی، تهران: نشر مهدی اختر محققی.
ازکیا، مصطفی و غلامرضا غفاری (1383). توسعهروستاییباتأکیدبرجامعه روستاییایران، تهران: نشر نی.
اسماعیل زاده، حسن، صالح پور، شمسیه و اسماعیل زاده، یعقوب(1394). تحلیل فضایی سطح توسعه یافتگی مناطق روستایی شهرستان های استان آذربایجان شرقی به لحاظ شاخص های توسعه و ارتباط آن با سرمایه اجتماعی، فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا،(6)5، 69-53.
بدری، سیدعلی، فرجی سبکبار، حسنعلی، جاودان، مجتبی و شرفی، حجت الله(1390). رتبه بندی سطح پایداری نقاط روستایی بر اساس مدل ویکور، مطالعه موردی: روستاهای شهرستان فسا، استان فارس، فصلنامه جغرافیا و توسعه، (26)10، 20-1.
بوردیو، پیر (1384).  شکل های سرمایه، مجموعه مقالات سرمایه اجتماعی، اعتماد، دموکراسی، توسعه، تهران: نشر شیرازه.           
پورتس، آلهاندرو (1384). سرمایهاجتماعیوجامعهمدنی، مجموعه مقالات سرمایه اجتماعی، اعتماد، دموکراسی، تهران: نشر شیرازه.
تاجبخش، کیان، ثقفی، مراد و کوهستانی نژاد، مسعود(1383). سرمایه اجتماعی و سیاست های اجتماعی(بررسی وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران امروز)، فصلنامه رفاه اجتماعی، (10)3، 165-155.
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا، محمودی، سمیرا، غفاری، غلامرضا و پورطاهری، مهدی(1394). تبیین الگوی فضایی سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار روستایی مورد: روستاهای استان خراسان رضوی، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، (11)4، 107-87.
شریف زاده، فتاح و صدقی، جواد(1388). عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در اداره امور شهر، دو فصلنامه مطالعات مدیریت، (59)19، 70-47.
شیبانی، ملیحه و موسوی، میرطاهر(1390). تحلیل وضعیت سرمایة اجتماعی در شهر کرمان، فصلنامه رفاه اجتماعی، (41)11، 122-93.
فرجی سبکبار، حسنعلی، رضایی، حجت و غلامی، علی(1394). سطح بندی سکونتگاه های روستایی با تأکید بر مؤلفه های سرمایه اجتماعی(مطالعه موردی: دهستان تیرجرد شهرستان ابرکوه)، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، (18)5، 116-110.
فوکویاما، فرانسیس(1384). سرمایه اجتماعی و جامعه مدنی ، مجموعه مقالات سرمایه اجتماعی، اعتماد، دموکراسی، تهران: نشر شیرازه.
قاسمی، وحید، ادیبی سده، مهدی، آذربایجانی، کریم و توکلی، خالد (1389). رابطه سرمایه اجتماعی با توسعه اقتصادی، فصلنامه رفاه اجتماعی، (36)11، 116-101.
کلمن، جیمز (1377). بنیادهای نظریه اجتماعی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
کلمن، جیمز (1384). نقش سرمایه اجتماعی در ایجاد سرمایه انسانی، مجموعه مقالات سرمایه اجتماعی، اعتماد، دموکراسی سرمایه، تهران:نشر شیرازه.
کیانی، اکبر و میرزایی، سلیمان(1388). بررسی افتراق فضایی-مکانی شهر و روستادر ابعاد سرمایه اجتماعی(مطالعه موردی: شهر خرم آباد)، فصلنامه فضای جغرافیایی،(28)9، 147-125.
گیدنز، آنتونی (1374).  تجددوتشخص،جامعهوهویتشخصیدرعصرجدید، ترجمه ناصر توفیقیان، تهران: نشر نی.
محسنی تبریزی، علیرضا و آقا محسنی، مریم(1389). بررسی نقش سرمایه اجتماعی در توسعه شهری، مورد پژوهی: شهر محلات، فصلنامه مدیریت شهری، (26)8، 162-147.
موسوی، میرطاهر (1385). مشارکت اجتماعی یکی از مولفه های سرمایه اجتماعی، فصلنامه رفاه اجتماعی، (23)6، 92-67.
Furstenberg, G. (1998). Social Capital and the Role of Fathers in the Family, Chapter 15 in A. Booth & A. Creuter (eds), Men In Families: When Do They Get Involved? What Difference Does It Make?, Lawrence Erlbaum, New Jersey.
Sabatini, f (2008). Social Capital and the Labour Market, MPRA Paper No 6582.
Stones, R (1998). "Key Sociology Thinkers". London: MacMillan Press.
Winter, L (2000). Towards a Theorised Understanding of Family Life and Social Capital, Australia: Institute of Family Studies.
World Bank (1998). The Initiative on Defining, Monitoring and Measuring Social Capital: Overview and Program Description, Social Capital Initiative Working Paper, no.1, The World Bank, Washington, April.
World Bank (2009). What is Social Capital? Available at:http://go worldbank.org/K4LUMW43B0.
Blanco H.، Cambell T. (2006). social capital of cities: emerging networks of horizontal assistance, Journal of Technology in Society, 28(1), 169-181.
 Brunie A. (2009). Meaningful distinctions within a concept: relational، collective and generalized social capital ، Journal of Social science research, 38(2), 251-265.
Chaima, G. (2003). Social capital, Reviewing the concept and Its policy Implications, Melbourne: prodactirity commission
Durlauf, S., Fafchamps, M. (2004). Social Capital. The Centre for The study of Africa Economies.
Franke S. (2005). Measurement of social capital، reference document for public policy، research، development and evaluation، Canada: policy research initiative.
Fukuyama, F (1999). Social Capital and Civil Sociology, the Institute of Public Policy.