مقاله پژوهشی
محبوبه حدادفرد؛ حسن افراخته؛ فرهاد عزیزپور
چکیده
نطقه پیراشهری سعیدآباد شهریار، توسعه صنعتی روستایی (شهرک گلگون) را تجربه کرده است. هدف از این پژوهش، بررسی میزان اثرات خزش شهری تهران از منظر توسعه صنعتی روستایی بر شاخصهای اقتصادی است. پژوهش حاضر از حیث هدف، کاربردی است و روشی توصیفی-تحلیلی دارد. جامعه آماری هدف ساکنین بافت قدیمی روستای سعیدآباد و پیرامون بوده که اثرگذاری خزش شهری ...
بیشتر
نطقه پیراشهری سعیدآباد شهریار، توسعه صنعتی روستایی (شهرک گلگون) را تجربه کرده است. هدف از این پژوهش، بررسی میزان اثرات خزش شهری تهران از منظر توسعه صنعتی روستایی بر شاخصهای اقتصادی است. پژوهش حاضر از حیث هدف، کاربردی است و روشی توصیفی-تحلیلی دارد. جامعه آماری هدف ساکنین بافت قدیمی روستای سعیدآباد و پیرامون بوده که اثرگذاری خزش شهری و توسعه صنعت را تجربه کرده‌اند. اثرگذاری توسعه صنعت در منطقه، بر پایه دو شاخص افزایش بازار کار نیروی محلی و افزایش ارزش افزوده تولیدات صنایع به منطقه و 6 گویه آنها مورد سنجش قرار گرفت. با استفاده از روش برآورد نمونه در تکنیک رگرسیون(قاعده سرانگشتی)N≥8k+50 حجم نمونه 98 نفر برآورد و به روش نمونه‌گیری تصادفی، نمونه‌ها انتخاب و با تعداد 85 نمونه به اشباع نظر رسیده و پرسشنامه‌های تکمیل شده در نرمافزارSPSS تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان از رونق کسب و کار عمدتاً برای قشر متخصص در شهرک گلگون و تا اندازه‌ای برای روستاییان و ماندگاری جمعیت دارد. توسعه صنعتی روستا، ره‌آورد اثربخشی در ممانعت از بیکاری روستاییان در پی نداشته، بلکه باعث افزایش جمعیت غیربومی شده است. این پژوهش راهبردهای حفظ و صیانت از منابع طبیعی، اجرای الگوی بهینه کاربری اراضی و حمایت از منابع انسانی را برای تعادل بخشی اثرات توسعه روستا از منظر صنعت را پیشنهاد می‌کند.
مقاله پژوهشی
ساجده باغبان خیابانی؛ محمد اجزا شکوهی
چکیده
با توجه به اینکه توسعه‌پایدار در محیط‌های شهری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، لذا این مطالعه سعی دارد تا با بهره‌گیری از رویکرد آینده‌پژوهی و با توجه به عوامل مختلف پایداری، به تحلیل این عوامل در قالب یک سیستم در مناطق 1 و 2 شهر مشهد بپردازد. بدین‌منظور، این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد، تکمیل پرسشنامه، ...
بیشتر
با توجه به اینکه توسعه‌پایدار در محیط‌های شهری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، لذا این مطالعه سعی دارد تا با بهره‌گیری از رویکرد آینده‌پژوهی و با توجه به عوامل مختلف پایداری، به تحلیل این عوامل در قالب یک سیستم در مناطق 1 و 2 شهر مشهد بپردازد. بدین‌منظور، این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد، تکمیل پرسشنامه، مصاحبه و تحلیل‌های نرم‌افزاری انجام شده است. بر اساس مطالعات انجام شده گذشته 30 متغیر اولیه پایداری انتخاب شده و در نهایت بر مبنای نظرات 30 کارشناس، شش متغیر کلیدی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی_فرهنگی، کالبدی و زیست‌محیطی برای منطقه 1 و شش متغیر کلیدی در ابعاد اقتصادی و کالبدی برای منطقه 2 در ماتریس اثرات متقاطع نرمافزار میک‌مک شناسایی شد. در ادامه، پس از تعریف وضعیت‌های مطلوب، میانه و فاجعه برای هریک از متغیرهای کلیدی، از جامعه آماری خواسته شد تا با توجه به شرایط مناطق مورد مطالعه، به تأثیرگذاری هر یک از این وضعیت‌ها بر یکدیگر در بازه 3- تا 3 بپردازند تا با استفاده از نرمافزار سناریو ویزارد به تحلیل الگوهای پیش‌روی مناطق مورد مطالعه پرداخته شود. نتایج حاصل از این تحلیل، یک سناریو مطلوب و یک سناریو فاجعه را برای منطقه 1 و پنج سناریو مطلوب، یک سناریو میانه و یک سناریو فاجعه را برای منطقه 2 پیشبینی می‌کند که در صورت عدم تحقق سناریو اول که مطلوب‌ترین آینده پیش‌روی هر منطقه است، تحقق سناریو میانه که در واقع همان وضعیت فعلی و سناریو فاجعه که تخریب و کاهش عوامل پایداری است، دنبال خواهد شد. همچنین اگرچه پایداری نهادی نقش کلیدی در پایداری مناطق ندارد، اما به شدت بر سایر متغیرهای پایداری تأثیرگذار است. با توجه به نتایج تحلیل ماتریس اثرات متقاطع، ابعاد کالبدی، اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی و زیست‌محیطی در پایداری منطقه 1 و ابعاد کالبدی و اقتصادی در پایداری منطقه 2 نقش کلیدی ایفا می‌کنند.
مقاله پژوهشی
مجید یاسوری؛ معصومه نوروزی نژاد؛ سیده فاطمه امامی
چکیده
یکی از مهمترین طرحهای دولت برای ساماندهی روستاهای کشور در بیش از دو دهه گذشته، طرح هادی روستایی بوده است. ارزیابی پیامدهای اجرای این طرحها در ابعاد مختلف به منظور اطلاع از پیامدها و همچنین شناسایی نقاط قوت و ضعف آنها ضروری به نظر میرسد. تحقیق حاضر، با هدف ارزیابی و تحلیل میزان رضایتمندی روستاییان از عملکرد اقتصادی، ...
بیشتر
یکی از مهمترین طرحهای دولت برای ساماندهی روستاهای کشور در بیش از دو دهه گذشته، طرح هادی روستایی بوده است. ارزیابی پیامدهای اجرای این طرحها در ابعاد مختلف به منظور اطلاع از پیامدها و همچنین شناسایی نقاط قوت و ضعف آنها ضروری به نظر میرسد. تحقیق حاضر، با هدف ارزیابی و تحلیل میزان رضایتمندی روستاییان از عملکرد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی اجرای طرح هادی در دهستان دیوشل است. تحقیق به صورت توصیفی و از نوع پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق، 2671 خانوار روستایی و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران، 336 بوده است. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون، آزمون رگرسیون و تحلیل مسیر با استفاده از نرمافزار Amos انجام شده است. بر اساس یافتههای تحقیق، میزان ضریب همبستگی 708/0 بوده است که طبق آن ارتباط مستقیم و مثبت بین اجرای طرح هادی روستایی و تحقق رضایتمندی روستاییان از محیط روستا برقرار است. بر اساس ضریب تعدیل( 63/0)، بیش از 63 درصد از شاخصهای رضایتمندی قابل تبیین است. نتایج حاصل از آزمون Tتکنمونهای نشان داد که عملکرد طرح هادی در ابعاد مختلف از میانه نظری اهداف تحقیق بیشتر بوده است. بر اساس نتایج تحلیلمسیر، بیشترین تاثیر به متغیرهای مسکن و محیطزیست و کمترین تأثیر به متغیرهای مشارکتپذیری و اشتغال در بخش غیرکشاورزی تعلق دارد؛ در نتیجه بعد کالبدی اجرای طرح، بیشترین و بعد اجتماعی، کمترین اثرگذاری را بر سطح رضایت روستاییان از اجرای طرح هادی داشته است.
مقاله پژوهشی
محسن احدنژاد روشتی؛ میلاد حسنعلی زاده
چکیده
داشـتن اطلاعـات روزآمد از کاربری و پوشـش زمین بـه ویـژه در محدودههای شـهری و آگاهی از تغییر و تحـولات آن در طـول یـک دورة زمانی برای برنامـهریـزان و مـدیران بسـیار حـائز اهمیت است. این پژوهش، با هدف پایش تغییرات فضایی کاربری و پوشش زمین در محدودة شهری بابل و امیرکلا در دوره 1986 تا 2020 و پیشبینی آن در سال 2030 تهیه شده است. پژوهش ...
بیشتر
داشـتن اطلاعـات روزآمد از کاربری و پوشـش زمین بـه ویـژه در محدودههای شـهری و آگاهی از تغییر و تحـولات آن در طـول یـک دورة زمانی برای برنامـهریـزان و مـدیران بسـیار حـائز اهمیت است. این پژوهش، با هدف پایش تغییرات فضایی کاربری و پوشش زمین در محدودة شهری بابل و امیرکلا در دوره 1986 تا 2020 و پیشبینی آن در سال 2030 تهیه شده است. پژوهش حاضر بر اساس هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت و روش، توصیفی-تحلیلی است. جهت گردآوری اطلاعات از تصاویر ماهواره لندست 5 و 8 استفاده شده است. برای آشکارسازی و طبقهبندی تصاویر از مدل Fuzzy ARTMAP و جهت تحلیل تغییرات کاربری و پوشش زمین از مدل کراستب وLCM و برای پیشبینی کاربری و پوشش زمین در سال 2030 از مدل CA-Markov در محیط نرمافزار IDRISI TerrSet استفاده شده است. همچنین از نرمافزارARC GIS برای ترسیم نقشههای نهایی استفاده شده است. نتایج نشان میدهد که تبدیل کاربری باغ و کشاورزی آبی به اراضی ساخته شده روند رو به رشدی داشته، به طوری که این اراضی از 3/11 درصد در سال 1986 به 7/19 درصد در سال 2020 افزایش یافته است و مطابق پیشبینی انجام شده در سال 2030، اراضی ساخته شده به 2/22 درصد از کل مساحت میرسد. هچنین نسبت اراضی ساخته شده به اراضی ساخته نشده از 8/12 درصد در سال 1986 به 5/24 درصد در سال 2020 افزایش یافته است و پیشبینی میشود به 6/28 درصد در سال 2030 برسد که این امر میزان تخریب باغ و اراضی کشاورزی را نشان میدهد.
مقاله پژوهشی
مصطفی امیرفخریان؛ فاطمه زعفرانی
چکیده
این مطالعه به دنبال آن است تا با تکیه بر مدلهای تحلیل فضایی و در چارچوب نگرش «انتشار فضایی»، جایگاه هسته مرکزی شهر طرقبه را از منظر گروههای جمعیتی، در شرایط رشد آرام (قبل از 1385) و رشد سریع (بعداز 1385)، مورد ارزیابی قرار دهد. متغیرهای تحقیق شامل تعداد جمعیت، تعداد زنان، سالخوردگان، جوانان، شاغلین، بیکاران و کمسوادان و ...
بیشتر
این مطالعه به دنبال آن است تا با تکیه بر مدلهای تحلیل فضایی و در چارچوب نگرش «انتشار فضایی»، جایگاه هسته مرکزی شهر طرقبه را از منظر گروههای جمعیتی، در شرایط رشد آرام (قبل از 1385) و رشد سریع (بعداز 1385)، مورد ارزیابی قرار دهد. متغیرهای تحقیق شامل تعداد جمعیت، تعداد زنان، سالخوردگان، جوانان، شاغلین، بیکاران و کمسوادان و مقیاس تحلیل در سطح 1476بلوک شهری و طی سه دوره زمانی1375، 1385و 1395 است. برای این منظور ضمن ایجاد پایگاه اطلاعات مکانی از ویژگیهای جمعیت شهر طرقبه و هسته مرکزی آن و با استفاده از ابزارها و تکنیکهای آماری-فضایی همچونGetis-Ord Gi و Grouping Analysisبه ارزیابی و تحلیل دادهها پرداخته شد. نتایج این ارزیابی نشان میدهد تا قبل از 1385، هسته مرکزی منشأ تمام گروههای جمعیتی و متمایز از سایر محدودههای شهری است. اما پس از 1385، گروههای جمعیتی با الگوی غالب «انتشار فضایی پیوسته» از هسته مرکزی خارج و در پیرامون آن ساکن میشوند. مدلهای تحلیل فضایی نشان میدهند که در نتیجه این تغییرات، هسته مرکزی طرقبه، جایگاه خود را در مقایسه با سایر محدودههای شهری از دست نمیدهد؛ بلکه این فرایند، سبب شبیهتر شدن برخی محدودهها به هسته مرکزی و تکثیر ویژگیهای جمعیتی هسته مرکزی در سایر محدودهها میشود. انتشار گروههای جمعیتی در پیرامون هسته مرکزی و چسبیده به آن، از سویی بیانگر تمایل افراد بهحضور در این محدوده و نمایش پیوستگی و انسجام فضایی و از سوی دیگر بیانگر وجود الگوی متمایز از تحولات هسته مرکزی در شرایط رشد کالبدی در شهرهایی از این قبیل و تفاوت آن با الگوهای تعمیمیافته ناشی از تحولات شهرهای بزرگ خواهد بود.
مقاله پژوهشی
فاطمه رجبی؛ لیلا زارع؛ سید باقر حسینی
چکیده
فضاهای کالبدی امروزه محیط مناسبی برای شکل‌گیری و تقویت روابط اجتماعی متقابل و مشارکت در قالب گروههای اجتماعی نیست، زیرا روابط اجتماعی تحت تأثیر ویژگیهای مختلف ساماندهی محیط مانند هم‌پیوندی، نفوذپذیری، خوانایی و مقیاس بر رفتار و سرمایه اجتماعی بهوجود آمده میان انسانها، بسیار موثر است. در واقع کیفیت حضور و فعالیت اجتماعی ...
بیشتر
فضاهای کالبدی امروزه محیط مناسبی برای شکل‌گیری و تقویت روابط اجتماعی متقابل و مشارکت در قالب گروههای اجتماعی نیست، زیرا روابط اجتماعی تحت تأثیر ویژگیهای مختلف ساماندهی محیط مانند هم‌پیوندی، نفوذپذیری، خوانایی و مقیاس بر رفتار و سرمایه اجتماعی بهوجود آمده میان انسانها، بسیار موثر است. در واقع کیفیت حضور و فعالیت اجتماعی انسانها، فارغ از کالبد فضا نبوده و از رابطهای دوسویه برخوردار است. اخیرا تلاشهای متعددی در جهت ارتقای تعاملات اجتماعی صورت گرفته اما سطح سرمایه اجتماعی، تغییر قابل‌توجهی نیافته‌است. در این تحقیق با بررسی ادبیات موضوع در حوزه محیط کالبدی، شکاف مطالعاتی را بیتوجهی به قلمروهای فضایی تبیین می‌کند، لذا هدف این تحقیق به صورت سنجش ارتباط قلمروهای فضایی (خصوصی، نیمه‌خصوصی و عمومی) با سرمایه اجتماعی در محله تدقیق شده است. این تحقیق به روش مطالعه موردی با تجزیه و تحلیل دادههای نظرسنجی حاصل از پیمایش 382 نفر در شهرک اکباتان تهران انجام شده، انتخاب جامعه آماری براساس نتایج خوشهبندی فرهنگی اجتماعی محلات تهران (1397)، مطالعات علوم اجتماعی دانشگاه الزهرا و مشاهدات میدانی نگارنده صورت گرفته است. نتایج حاصل از تحلیل‌های آماری پرسشنامه‌های پالایش شده نشان میدهد که رضایت از قلمروی خصوصی، کیفیت محیطی مناسب در قلمروی عمومی و عزتنفس به‌عنوان یکی از ویژگیهای فردی با سرمایه اجتماعی همبستگی دارند. همچنین وجود فعالیتها و رفتار مشترک مهم در فضاهای عمومی خدماتی در ارتقای سرمایه اجتماعی تأثیرگذار است. یافتههای حاصل از این تحقیق نشان میدهد توجه به مسکن ساکنان و بهبود کیفیت کالبدی قلمروهای نیمه‌خصوصی و عمومی باید در برنامهریزی محلی در اولویت قرارگیرند.
مقاله پژوهشی
رستم صابری فر
چکیده
پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی، عوامل مهم اختلاف کیفیت زیست‌محیطی محلات مسکونی شهر مشهد را با توجه به شرایط اجتماعی، مزاحمتهای زیست‌محیطی ارزیابی نموده است. دادهها از نمونهای به حجم 384 نفر و با استفاده از پرسشنامه محققساخته گردآوری شد. در این بررسی، دادههای مرتبط با شرایط زیست‌محیطی، مزاحمتهای آن و تعاملات ...
بیشتر
پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی، عوامل مهم اختلاف کیفیت زیست‌محیطی محلات مسکونی شهر مشهد را با توجه به شرایط اجتماعی، مزاحمتهای زیست‌محیطی ارزیابی نموده است. دادهها از نمونهای به حجم 384 نفر و با استفاده از پرسشنامه محققساخته گردآوری شد. در این بررسی، دادههای مرتبط با شرایط زیست‌محیطی، مزاحمتهای آن و تعاملات اجتماعی به دستآمد. دادههای گردآوری شده با استفاده از آمارههای مختلف به خصوص آزمون کای اسکوئر و رگرسیون لجستیک تعمیمیافته در نرمافزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که آلودگی ناشی از ترافیک در محلات، از گستردگی بالایی برخوردار بوده و سایر آلودگیها بر اساس نوع، اغلب نقطهای بوده و هر محدوده شرایط خاص خود را دارد. در تعیین سطوح آلودگی نقطهای، عوامل زمینهای چون مدت اقامت در شهر(سطح شهرنشینی)، تحصیلات، سن و وضعیت اجتماعی- اقتصادی، تعیینکننده بودند. به طوری که افراد با سابقه سکونت و شرایط اجتماعی- اقتصادی بهتر، از شدت آلودگیها به خصوص در ارتباط با ابعاد زیست‌محیطی (3/2-3/21)، مزاحمتها(6/3-4/4) و ناهنجاریهای اجتماعی(0/2-4/4)، بیش از سایرین اظهار نارضایتی کردند. نظر به تفاوت سطح دریافت آسیبها در بین ساکنین، چگونگی دخالتها با چالش اساسی روبروست. در این شرایط، برنامهریزی و رفع مشکلات محیطی به راحتی ممکن، اما کنترل حساسیتهای متفاوت، به شدت دشوار است.
مقاله پژوهشی
داود امینی قشلاقی؛ نفیسه مرصوصی؛ احمد لطفی
چکیده
ایدة شهر خلاق به این مسأله تأکید دارد که همواره در نگاه اول امکانات بالقوه‌ای در شهرها وجود دارد که اگر مورد توجه برنامه‌ریزان و مدیران شهری قرار گیرد، می‌تواند در شکوفایی خلاقیت‌محور شهرها اثرات پایداری داشته باشد. با اینکه پایة خلاقیت شهری، شاخصهای فرهنگی است اما دامنه وسیع ظرفیت‌های شهری از سرمایة انسانی و اجتماعی گرفته تا ...
بیشتر
ایدة شهر خلاق به این مسأله تأکید دارد که همواره در نگاه اول امکانات بالقوه‌ای در شهرها وجود دارد که اگر مورد توجه برنامه‌ریزان و مدیران شهری قرار گیرد، می‌تواند در شکوفایی خلاقیت‌محور شهرها اثرات پایداری داشته باشد. با اینکه پایة خلاقیت شهری، شاخصهای فرهنگی است اما دامنه وسیع ظرفیت‌های شهری از سرمایة انسانی و اجتماعی گرفته تا امکانات فرهنگی، آموزشی، علمی، مذهبی، اجتماعی، اقتصادی کمتر زمینة بروز و ظهور خلاقیت را دارند. تهران به عنوان پایتخت و مهمترین کلان‌شهر کشور، ظرفیت‌های وسیعی برای گام برداشتن در مسیر شهر خلاق را دارا است. تنوع قومی و فرهنگی، طبقه خلاق متخصص، ظزفیت‌های مکانی_ فضایی فراوان از اهم امتیازات تهران برای خلاقیت‌گرایی در شهر است. در این تحقیق ابتدا از طریق کار پیمایشی و با تدوین پرسشنامه‌های تخصصی CVI و CVR با نظرخواهی از تعداد 25 نفر از متخصصان و اساتید حوزة برنامهریزی شهریف شاخصهای مکانی بوم‌محور اثرگذار در خلاقیت شهری که حائز روایی محتوایی و پایایی بودند، مشخص شد. در ادامه از طریق تدوین پرسشنامه کیفی بر مبنای جامعه آماری 9423703 نفری کلان‌شهر تهران و جامعة نمونة 385 نفری، با استفاده از مدلهای برنامهریزی شهری و بهره‌گیری از نرم‌افزارهای ArcGIS10.3 و SPSS 21 و Topsis Solver3.1.0 تجزیه و تحلیل‌های آماری و مکانی صورت گرفت. با جمع‌بندی نتایج پرسشنامه‌ها و تحلیل‌های آماری از شاخصهای مکانی، تعداد 17 منطقه از مناطق 22گانه تهران در خوشه‌های بسیار ضعیف تا خوب و پنج منطقه در خوشه‌های بسیار خوب و عالی قرار گرفت. منطقه 6 با قرار گرفتن در خوشه 1 حائز شرایط شهر خلاق بوده و منطقه 17 و 21 با واقع شدن در خوشه 5 از چارچوب کلی شهرخلاق خارج تشخیص داده شدند.
