نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
هیات عملی, پیام نور
چکیده
پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی، عوامل مهم اختلاف کیفیت زیست‌محیطی محلات مسکونی شهر مشهد را با توجه به شرایط اجتماعی، مزاحمتهای زیست‌محیطی ارزیابی نموده است. دادهها از نمونهای به حجم 384 نفر و با استفاده از پرسشنامه محققساخته گردآوری شد. در این بررسی، دادههای مرتبط با شرایط زیست‌محیطی، مزاحمتهای آن و تعاملات اجتماعی به دستآمد. دادههای گردآوری شده با استفاده از آمارههای مختلف به خصوص آزمون کای اسکوئر و رگرسیون لجستیک تعمیم‌یافته در نرم‌افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که آلودگی ناشی از ترافیک در محلات، از گستردگی بالایی برخوردار بوده و سایر آلودگیها بر اساس نوع، اغلب نقطهای بوده و هر محدوده شرایط خاص خود را دارد. در تعیین سطوح آلودگی نقطهای، عوامل زمینهای چون مدت اقامت در شهر(سطح شهرنشینی)، تحصیلات، سن و وضعیت اجتماعی- اقتصادی، تعیینکننده بودند. به طوری که افراد با سابقه سکونت و شرایط اجتماعی- اقتصادی بهتر، از شدت آلودگیها به خصوص در ارتباط با ابعاد زیست‌محیطی (3/2-3/21)، مزاحمتها(6/3-4/4) و ناهنجاریهای اجتماعی(0/2-4/4)، بیش از سایرین اظهار نارضایتی کردند. نظر به تفاوت سطح دریافت آسیبها در بین ساکنین، چگونگی دخالتها با چالش اساسی روبروست. در این شرایط، برنامهریزی و رفع مشکلات محیطی به راحتی ممکن، اما کنترل حساسیتهای متفاوت، به شدت دشوار است.
کلیدواژه‌ها
آجیلیان ممتاز، شیوا، رفیعیان، مجتبی و آقاصفری، عارف(1395). اصول، ابعاد و متغیرهای رضایتمندی سکونتی در برنامهریزی مسکن مهر، مطالعه موردی: شهرک مهرگان. مطالعات شهری، 19، 27-36.
آنامرادنژاد، رحیم(1394). ارزیابی ویژگیهای کمی و کیفی مسکن در ایران طی سالهای 1390-1345. مجله پژوهشهای برنامهریزی شهری، 6(20)، 35-50.
بزی، خدارحم و جواهری، عباس(1390). بررسی افتراق مکانی-فضایی محلههای شهر زابل در برخورداری از شاخصهای مسکن سالم. جغرافیا و برنامهریزی محیطی، 3، 202-185.
بخارایی، احمد، صنعتی‌شرقی، نادر و رستمی، شاهبختی و شربتیان، محمدحسن(1390). تحلیل فضایی نشاط اجتماعی در سطح مناطق شهری مشهد. برنامهریزی توسعه
کالبدی، 11، 134-153.
پوراحمد، احمد، گروسی، علیرضا و نوری، ابوالفضل(1394). ارزیابی شاخصهای مسکن شهرستان نظرآباد با رویکرد شهر سالم. برنامهریزی توسعه کالبدی، 2(4)، 21-33.
پورمحمدی، محمدرضا(1390). برنامهریزی کاربری اراضی شهری. ویراست سوم. تهران: انتشارات سمت.
حمید، اسماعیل(1389). تحلیل مکانی شاخصهای کمی و کیفی مسکن، مطالعه موردی شهر رامشیر. پایاننامه
کارشناسی‌ارشد، گروه جغرافیا، دانشکده علوم‌اجتماعی. دانشگاه پیام نور.
خادمی، امیرحسین و جوکار، عیسی(1391). ارزیابی زندگی شهری، مطالعه‌موردی: بافت فرسوده شهر آمل. جغرافیا و مطالعات محیطی، 4، 100-117.
رحمانی، محمد، رحمانی، امیر و زارعیان جهرمی، شهدیه (1393). سنجش میزان رضایتمندی ساکنان بافتهای تاریخی بر اساس شاخصهای کیفیت زندگی، مطالعه موردی: محله حاجی شهر همدان. مطالعات برنامهریزی شهری، 6، 11-29.
رضایی، محمدرضا و کمائیزاده، یعقوب(1393). ارزیابی میزان رضایتمندی ساکنان از مجتمعهای مسکن مهر، مطالعه موردی: سایت مسکن‌مهر فاطمیه شهر یزد. مطالعات شهری، 5، 13-26.
رفیعیان، مجتبی، عسگری، علی و عسگریزاده، زهرا(1387). سنجش ارزشهای محیطی تاثیرگذار در انتخاب واحدهای مسکونی ساکنین نواب با استفاده از روش انتخاب تجربی. نشریه بین المللی علوم مهندسی علم و صنعت، 6، 13-22.
زبردست، اسفندیار(1379). شاخصهای مسکن و شاخصهای شهری. کمیته ملی اسکان بشر، 1، 1-10.
سیفالدینی، فرانک(1392). تحلیل شکاف جغرافیایی کیفیت مسکن در مناطق 22گانه شهر تهران. فصلنامه بینالمللی انجمن جغرافیای ایران، 11(39)، 212-233.
صابریفر، رستم(1396الف). تاریخ علم برنامهریزی شهری، ویراست ششم. تهران: دانشگاه پیام‌نور.
صابریفر، رستم(1392). تعیین شکاف کیفیت خدمات ارائه شده در شهرداریها، مطالعه‌موردی: شهر مشهد. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 28(109)، 127-140.
صابریفر، رستم(1397). سنجش میزان موفقیت سیاستهای عدالتگرا با تعیین سطح توسعه مناطق شهری بر اساس شاخصهای توسعهی پایدار، مطالعه‌موردی: شهر مشهد. جغرافیا و توسعه انسانی، 1(2)، 101-116.
صابریفر، رستم(1396). ارزیابی محلات شهری بر اساس مولفههای سلامتی، ایمنی و زیست‌محیطی در شهر مشهد. فصلنامه پژوهشهای سلامت محور، 3(3)، 237-252.
صابریفر، رستم و خزاعی، آمنه(1394). سنجش رضایت از کیفیت محیط مسکونی در مناطق حساس، مطالعه‌موردی شهر فردوس در حاشیه کویر). کاوشهای جغرافیایی مناطق بیابانی، 6، 47-72.
عزیزی، محمدمهدی(1384). تحلیلی بر جایگاه و دگرگونی
شاخصهای مسکن شهری در ایران. نشریه هنرهای زیبا، 23، 25-34.
شاخصهای مسکن شهری در ایران. نشریه هنرهای زیبا، 23، 25-34.
فرجیملایی، امین، زیاری، کرامتاله و محمدپور، صابر (1393). ارزیابی شاخصهای اقتصادی-عملکردی بخش مسکن در مقیاس منطقهای،مطالعه‌موردی: استان لرستان، مطالعات مدیریت شهری، 18، 11-22.
محمدی، محمود و ایزدی، آرزو(1393). سنجش کیفیت محیط سکونت در محلات شهر اصفهان از دید مدیران شهری. برنامهریزی فضایی، 3، 77-68.
موسوی، میرنجف، ولاشانی، پریسا و کاظمی، شمس‌الله(1389). تحلیل شاخصهای کمّی و کیفی مسکن در سکونتگاههای غیررسمی. آمایش محیط، 11، 63-84.
وفایی، الهه(1397). بررسی عوامل مؤثر در ارتقای کیفیت سلامت مسکن و محیط مسکونی، مطالعه‌موردی: شهر مشهد. پایان نامه کارشناسی‌ارشد، گروه جغرافیا، دانشکده علوم اجتماعی. دانشگاه پیام نور.
Adler, N. Stewart, J. Cohen, S. Cullen, M. & Roux, A.D. (2017), Reaching for a Healthier Life: Facts on Socioeconomic Status and Health in the U.S. New York: MacArthur Foundation Research Network on Socioeconomic Status and Health, 1-278, ISBN 87-0415483360.
Braubach, M. & Fairburn, J. (2010). Social inequities in environmental risks associated with housing and residential location—a review of evidence. European Journal of Public Health, 20: 36–42. DOI: 10.1093/eurpub/ckp221.
Briggs, D. Abellan, J.J. & Fecht, D. (2008). Environmental inequity in England: small area associations between socio-economic status and environmental pollution. Social Science & Medicine, 67: 1612–1629. DOI: 10.1016/j.socscimed.2008.06.040
Deguen, S. & Zmirou-Navier, D. (2010). Social inequalities resulting from health risks related to ambient air quality—a European review. European Journal of Public Health, 20: 27–35. DOI: 10.1093/eurpub/ckp220
ETtoday News, (2018). Residents protest for Shida night markets. Taiwan: ETtoday News.
Forastiere, F. Stafoggia, F. Tasco, M. Picciotto, C. Agabiti, N. Cesaroni, G. & Perucci, C.A. (2007). Socioeconomic status, particulate air pollution, and daily mortality: differential exposure or differential susceptibility. American Journal of Industrial Medicine, 50: 208–216. DOI.org/10.1002/ajim.20368
Frumkin, H. (2002). Urban sprawl and public health. Public Health Rep., 117(3): 201–217. DOI: 10.1093/phr/117.3.201
Gee, G.C. & Payne-Sturges, D.C. (2004). Environmental health disparities: a framework integrating psychosocial and environmental concepts. Environmental Health Perspectives, 112: 1645–1653. DOI: 10.1289/ehp.7074
Geyer, S. Hemstroem, O. Peter, R. & Vageroe, D. (2006). Education, income, and occupational class cannot be used interchangeably in social epidemiology. Empirical evidence against a common practice. Journal of Epidemiology and Community Health, 60: 804–810. DOI: 10.1136/jech.2005.041319
Gifford, R. (2003). Perception and Recognition Environmental. Architectural and Cultural Journal, 2-3(1): 21-29. DOI: 10.1002/sd.1608
Goodman, E. Adler, N.E. Kawachi, I. Frazier, A.L. Huang, B. & Colditz, G.A. (2018). Adolescents’ perceptions of social status: development and evaluation of a new indicator. Pediatrics, 2(108). DOI: 10.1542/peds.108.2.e31
Hartig, T. & Lawrence, R.J. (2003). Introduction: the residential context of health. J. Soc. Issues, 59(3): 455–473. DOI.org/10.1111/1540-4560.00073
Jacobs, j. (1961). The Death and life of Great American cities. New York: Random House. 1-447. ISBN 92-50082
Lansing, J. B. (2016). Evaluation of Neighborhood Quality. AIP Journal, 11: 195-199. DOI: 10.1080/01944366908977953
McConnell, R. Islam, T. Shankardass, K. Jerrett, K. Lurmann, M. Gilliland, F. Gauderman, F. Avol, J. Kuenzli, E. Yao, N. Peters, L. & Berhane, J. (2010). Childhood incident asthma and traffic-related air pollution at home and school. Environmental Health Perspectives, 118: 1021–1026. DOI: 10.1289/ehp.0901232
O’Neill, M. Jerrett, S. Kawachi, M. Levy, L. Cohen, J.L. Gouveia, A.J. Wilkinson, N. & Fletcher, T. (2003). Health, wealth, and air pollution: advancing theory and methods. Environmental Health Perspectives, 111: 1861–1870. DOI: 10.1289/ehp.6334
Ola, A. (2011). Sustainable Housing, Population Growth and Poverty: The Implications on Lagos Mega City. Journal of Sustainable Development, 4(4): 138-144. DOI:10.5539/jsd.v4n4p138
Perlin, S.A. Sexton, K. & Wong, D.W.S. (1999). An examination of race and poverty for populations living near industrial sources of air pollution. Journal of Exposure Analysis and Environmental Epidemiology, 9: 29–48. DOI: 10.1038/sj.jea.7500024
Popenoe, D. & Michelson, W. (2017). Macro-environments and People: Cities, Suburbs, and Metropolitan Areas. Westport, CT: Greenwood Press. ISBN 13: 978-0-415-55364-3
Ric, V. (2017). The perceived Quality of urban Environment A multi- attribute evaluation. Groningen: university of Groningen.
Sivam, A. (2003). Housing supply in Delhi. Cities, 20(2): 135–141. DOI: org/10.1016/S0264-2751(02)00121-X
Stern, R.E. (2003). Hong Kong haze-air pollution as a social class issue. Asian Survey, 43: 780–800. DOI: org/10.1525/as.2003.43.5.780
Stevenson, A. Pearce, J. Blakely, T. Ivory, V. & Witten, K. (2009). Neighbourhoods and health: a review of the New Zealand literature. New Zealand Geographer, 65: 211–221. DOI: org/10.1111/j.1745-7939.2009.01164.x
Sun, R. & Gu, D. (2008). Air pollution, economic development of communities, and health status among the elderly in urban China. American Journal of Epidemiology, 168: 1311–1318. DOI: org/10.1093/aje/kwn260
USEPA (2016). Integrated science assessment for particulate matter EPA/600/R-08/139F. Washington, DC: Environment Protection Agency.
Vaz, E. Cusimanob, M. & Hermandez, T. (2015). Land use perception of self-reported health: Exploratory analysis ofanthropogenic land use phenotypes. Land Use Policy. 46: 232–240. DOI: 10.1016/j.landusepol.2015.02.014.
)