با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 دانشجوی دانشگاه گیلان، رشت، ایران

3 دانشجوی دانشگاه تهران

چکیده

یکی از مهم­ترین طرح­های دولت برای ساماندهی روستاهای کشور در بیش از دو دهه گذشته، طرح هادی روستایی بوده است. ارزیابی پیامدهای اجرای این طرح­ها در ابعاد مختلف به منظور اطلاع از پیامدها و همچنین شناسایی نقاط قوت و ضعف آن­ها ضروری به نظر می­رسد. تحقیق حاضر، با هدف ارزیابی و تحلیل میزان رضایت­مندی روستاییان از عملکرد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی اجرای طرح هادی در دهستان دیوشل است. تحقیق به صورت توصیفی و از نوع پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق، 2671 خانوار روستایی و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران، 336 بوده است. تجزیه و تحلیل داده­ها با استفاده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون، آزمون رگرسیون و تحلیل مسیر با استفاده از نرم­افزار  Amos انجام شده است. بر اساس یافته­های تحقیق، میزان ضریب همبستگی 708/0 بوده است که طبق آن ارتباط مستقیم و مثبت بین اجرای طرح هادی روستایی و تحقق رضایت­مندی روستاییان از محیط روستا برقرار است. بر اساس ضریب تعدیل( 63/0)، بیش از 63 درصد از شاخص­های رضایت­مندی قابل تبیین است. نتایج حاصل از آزمون  Tتک­نمونه­ای نشان داد که عملکرد طرح هادی در ابعاد مختلف از میانه نظری اهداف تحقیق بیشتر بوده است. بر اساس نتایج تحلیل­مسیر، بیشترین تاثیر به متغیرهای مسکن و محیط­زیست و کمترین تأثیر به متغیرهای مشارکت­پذیری و اشتغال در بخش غیر­کشاورزی تعلق دارد؛ در نتیجه بعد کالبدی اجرای طرح، بیشترین و بعد اجتماعی، کمترین اثرگذاری را بر سطح رضایت روستاییان از اجرای طرح هادی داشته است.

کلیدواژه‌ها

اصغری­لفمجانی، صادق و معصومی­جشنی، مهدی (1395). ارزیابی کیفیت اجرای طرح­های هادی و اثرات آن­ها در روستاهای مرزی. فصلنامه علمیپژوهشی جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 7(1)، 187–169.
بهرامی، رحمت­الله (1396). تحلیل اثرات کالبدی طرح هادی بر اساس میزان رضایت­مندی جامعه­ روستایی، مطالعه­موردی: دهستان نگل شهرستان سنندج. نشریه برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 2(4)، 77–66.
بهرامی، رحمت­الله و حیدری، عابد (1396). ارزیابی سطح رضایت­مندی روستاییان از اجرای طرح هادی روستایی (مطالعه­موردی: دهستان نگل شهرستان سنندج). نشریه مهندسی جغرافیایی سرزمین، 1(1)، 123–114.
پورطاهری، مهدی، رکن­الدین­افتخاری، عبدالرضا و عباسی، محسن (1391). ارزیابی عملکرد طرح­های هادی روستایی در توسعه کالبدی سکونتگاه­های روستایی، مطالعه ­موردی: روستاهای نبوت و خوران شهرستان ایوانغرب. نشریه جغرافیا و پایداری محیط، 5، 36–25.
پورطاهری، مهدی و نقوی، محمدرضا (1391). توسعه کالبدی سکونتگاه­های روستایی با رویکرد توسعه­پایدار (مفاهیم، نظریه‌ها، راهبردها). فصلنامه مسکن و محیط روستا، 137، 70–53.
حیدری­مکرر، حمید، جهانتیغ، حسنعلی و معصومی­جشنی، مهدی (1394). ارزیابی میزان رضایت روستاییان از عملکرد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی طرح­های هادی (مطالعه­موردی: روستاهای شهرستان نیمروز). فصلنامه برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، 5 (4)، 74–57.
ربیعی­فر، ولی­الله و حضرتی، مجید (1394). تحلیل و ارزیابی اثرات اجرای طرح هادی در بهبود ابعاد کالبدی–فضایی و محیطی کیفیت زندگی روستایی، مطالعه ­موردی: استان زنجان. فصلنامه برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، 5(2)، 138–117.
رضایی، روح­اله و صفا، لیلا (1393). تحلیل اثرات اجرای طرح هادی روستایی با استفاده از مدل معادلات ساختاری، مطالعه موردی: شهرستان زنجان. مجله فضای جغرافیایی، 4(46)، 171–151.
سجاسی­قیداری، حمدالله (1395). ارزیابی اثرات اجرای طرح هادی بر کیفیت محیطی در مناطق روستایی، مطالعه ­موردی: شهرستان رامیان–دهستان فندرسک شمالی و جنوبی. نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، 20(57)، 173–151.
شماعی، علی، احمدآبادی، فرشته و احمدآبادی، حسن (1393). ارزیابی اثرات اجرای طرح هادی بر سکونتگاه­های روستایی، مطالعه ­موردی: شهرستان نیشابور. مجله پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، 3(6)، 88–75.
عزیزپور، فرهاد، خلیلی، احمد، محسن­زاده، آرمین و حسینی‌حاصل، صدیقه (1390). تحلیل و ارزیابی اثرات اقتصادی اجرای طرح هادی در سکونتگاه­های روستایی کشور. فصلنامه محیط و روستا، 135، 84–71.
عظیمی، نورالدین، مولائی­هشجین، نصراله و عاشقی، اردشیر (1391). بررسی اثرات کالبدی اجرای طرح­های هادی روستایی از دیدگاه روستاییان، مطالعه ­موردی: شهرستان میاندوآب. نشریه چشم انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، 7(19)، 37–25.
عظیمی، نورالدین، و جمشیدیان، مجید (1384). بررسی اثرات کالبدی اجرای طرح­های هادی روستایی، مطالعه ­موردی: غرب گیلان. نشریه هنرهای زیبا، 22، 34-25.
علینقی‌پور، مریم و پوررمضان، عیسی (1393). ارزیابی اثرات اجرای طرح هادی بر توسعه کالبدی سکونتگاه­های روستایی بخش مرکزی شهرستان رشت. نشریه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه های انسانی، 29، 113–101.
عنابستانی، علی­اکبر، ریاحی، وحید و توفیقیان­اصل، سید­فرج­اله (1392). رویکردی بر اثرات بعد زیست­محیطی اجرای طرح­های هادی روستایی، مطالعه ­موردی: روستاهای شوسنی–ضامنی و بابامیدان. فصلنامه برنامه­ریزی کالبدیفضایی، 1(3)، 88–75.
عنابستانی، علی­اکبر و حاجی­پور، یزدان (1392). آثار اجتماعی و اقتصادی اجرای طرح­های هادی در سکونتگاه­های روستایی، مطالعه­ موردی: روستاهای شهرستان دنا. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه ای، 3(9)، 26–3.
کدیور، علی­اصغر و شوهانی­نژاد، معصومه (1394). بررسی اثرات اقتصادی، اجتماعی و محیطی حاصل از اجرای طرح­های هادی در نواحی روستایی، مطالعه ­موردی: دهستان میش­خاص در استان ایلام. مجله علوم جغرافیایی، 22، 107–88.
مرکز مطالعات و خدمات تخصصی شهری و روستایی، پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی (1385). از سری متون تخصصی ویژه دهیاران، آشنایی با طرح­های هادی و کنترل و نظارت بر ساخت­و­ساز روستایی.
مستی، رباب، شاهی، مهدی و خاجوی، وحید (1395). بررسی نارسایی­های کالبدی سکونتگاه­های روستایی با تاکید بر رویکرد سیستمی و توسعه­پایدار، مطالعه موردی: روستای الماس. دومین کنگره بین المللی زمین، فضا و انرژی پاک.
موسوی، میرنجف، پورآقایی، عبداله، منوچهری میاندوآب، ایوب و محمدی، میرصادق (1393). ارزیابی اثرات طرح­های هادی روستایی در توسعه سکونتگاه­های روستایی استان آذربایجان غربی. نشریه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 28، 136–123.
نجف­زاده ساداتی، سیده­مریم و دشتی­شفیعی، علی (1395). بررسی اثرات طرح هادی بر سیمای روستا، مطالعه موردی: روستای سادات­محله. همایش بین المللی افق­های نوین در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی و مدیریت فرهنگی شهرها.
یاسوری، مجید (1385). ضرورت­های اجرای طرح هادی روستایی برای کاهش مشکلات شهری. مجموعه مقالات کنفرانس برنامه­ریزی و مدیریت شهری، تهران.
Hedayati-Moghadam. Z.. Nouri. H. (2015). Sustainability Assessment of the Rural Areas Using Multi Attribute Decision Making Methods (Case Study: Villages of Falavarjan County). Journal of Geography and Regional Development Spring –Summer 13. 21 - 23.
Dalal-Clayton. B.. Dent. D.. & Dubois. O. (2000). Rural Planning in the Developing World with a Special Focus on Natural Resources: Lessons Learned and Potential Contributions to Sustainable Livelihoods. International Institute for Environment and Development (IIED) Environmental
Planning Issues
No. 20.
Udovč. A. (2007). Rural Space Planning as a Tool for Natural Resource Management in Slovenia.  Romanian journal of economic forecasting.
Liu. Y. S. (2007). Rural transformation development and new countryside construction in eastern coastal area of china. Actageographicasinica, 62 563-570.
Râmniceanu. I.. Ackrill. R. (2007). EU rural development policy in the new member states: Promoting multifunctionality?. Journal of Rural Studies 23 4.