مقاله پژوهشی
بهرام ایمانی؛ علیرضا قانع
چکیده
امــروزه گردشــگری یکــی از منابــع مهــم درآمــد و از عوامــل مؤثــر در توســعه و پیشــرفت کشــورها اســت. دراین‌میان، اقامتگاه‌های بوم‌گردی نقش کلیدی در توسعه گردشگری و توسعه پایدار روستایی دارد؛ بنابراین، شـناخت عوامل پیش‌برنده و بازدارنده توسعه ایــن نــوع اقامتگاه‌ها ضــرورت خاصــی دارد. پژوهــش حاضــر با هدف شناسـایی ...
بیشتر
امــروزه گردشــگری یکــی از منابــع مهــم درآمــد و از عوامــل مؤثــر در توســعه و پیشــرفت کشــورها اســت. دراین‌میان، اقامتگاه‌های بوم‌گردی نقش کلیدی در توسعه گردشگری و توسعه پایدار روستایی دارد؛ بنابراین، شـناخت عوامل پیش‌برنده و بازدارنده توسعه ایــن نــوع اقامتگاه‌ها ضــرورت خاصــی دارد. پژوهــش حاضــر با هدف شناسـایی و تبییـن عوامـل بازدارنـده و پیش‌برنـدۀ توسعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی از دیدگاه خبـرگان در روستاهای شهرسـتان اردبیل (برای نمونه روستای وکیل‌آباد و شام اسبی) انجـام شـده است کـه با استفاده از روش ترکیبی موضـوع بررسی شـده اسـت. رویکـرد تحقیـق متوالـی اکتشـافی اسـت کـه در دو مرحلـه کمی و کیفـی انجـام شـده اسـت. در مرحلـه کیفـی با استفاده از روش مرور دامنه متغیرها و شاخصهای اصلی شناسایی شـدند و سـپس در فــاز کمی با استفاده از روش پیمایـش و پرسشنامه تهیه شده در بین جامعه آماری پژوهش که 100 نفر از شاغلان و آگاهان در زمینه اقامتگاه بوم‌گردی و متخصصان و مدیران محلی روستاهای منتخب بود، قرار گرفت. برای سنجش پایایی و قابلیت اعتماد پرسشنامه از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد که میزان 937/0 به‌دست‌آمده که نشانگر سطح اطمینان قابل‌قبول بود. جهت تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از روش معادلات ساختاری در نرمافزار Smart PLS3 استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که عامل اقتصادی (با ضریب اثر 817/0) و اجتماعی - فرهنگی (با ضریب اثر 802/0) عوامل مهم بازدارنده و عامل اجتماعی - فرهنگی (با ضریب اثر 904/0) و اقتصادی (با ضریب اثر 816/0) عوامل مهم پیش‌برنده توسعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی در محدوده‌‌های موردمطالعه پژوهش می‌باشند.
مقاله پژوهشی
فرناز غازی؛ حسین ذبیحی؛ حمید ماجدی
چکیده
اجزای کالبدی شهر به عنوان ستون فقرات سیستم‌های شهری، نقش بسزایی در جذب شوک‌های اولیه ناشی از سوانح ایفا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نمایند. لذا ارتقا ظرفیت کالبد شهر در مقابله با خطرات در جهت حفظ عملکرد اجزا ضروری به نظر می‌‌رسد. در همین خصوص این پژوهش در نظر دارد، به تبیین مؤلفه‌ها و شاخصهای تاب‌آوری کالبدی با استفاده از مرور ...
بیشتر
اجزای کالبدی شهر به عنوان ستون فقرات سیستم‌های شهری، نقش بسزایی در جذب شوک‌های اولیه ناشی از سوانح ایفا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نمایند. لذا ارتقا ظرفیت کالبد شهر در مقابله با خطرات در جهت حفظ عملکرد اجزا ضروری به نظر می‌‌رسد. در همین خصوص این پژوهش در نظر دارد، به تبیین مؤلفه‌ها و شاخصهای تاب‌آوری کالبدی با استفاده از مرور سیستماتیک ادبیات در 5 مرحله تعریف، جست‌و‌جو، انتخاب، تحلیل و تلفیق و هم گرایی بپردازد. به طوری که در گام اول با تعریف مفاهیم تاب‌آوری واژگان کلیدی استخراج شد و در گام دوم به جست‌و‌جوی منابع مرتبط با پژوهش در پایگاه دادههای برون مرزی و درون مرزی در ماه‌های سپتامبر تا فوریه سال 2023 پرداخته شد. جست‌و‌جوی اولیه به شناسایی 315 منبع منتهی شد. از این میان 53 منبع با موضوع پژوهش همخوانی داشت که در گام سوم، 41 منبع برای تحلیل نهایی در بازه زمانی سال‌های 2008-2023 انتخاب شد. در گام چهارم نیز تحلیل یافته‌ها انجام گرفت به طوری که سه مؤلفه هندسه شبکه با 39 شاخص، هندسه جداره با 33 شاخص و سازند‌زمین با 3 شاخص شناسایی شد. در نهایت نتایج تلفیق و هم گرایی در گام پنجم نشان می دهد که هر کدام از مولفه‌های ذکر شده به ترتیب 52درصد، 44درصد و 4درصد از مجموع کل شاخص‌ها را در برمی‌گیرد.
مقاله پژوهشی
سید امیرحسین گرکانی؛ مهسا بشیری
چکیده
مسکن مهم‌ترین اولویت بازسازی مناطق آسیب‌دیده از سوانح است و بخش عمده منابع انسانی و مالی بازسازی به آن اختصاص پیدا می‌کند. بازسازی مسکن مهم‌ترین عامل بازیابی جوامع پس از سوانح است و ضروری است در حداقل زمان ممکن انجام شود. در ایران، بازسازی مسکن پس از سوانح با چالش‌های حقوقی متنوعی روبرو است. برخی از این چالش‌ها پرتکرار هستند، در ...
بیشتر
مسکن مهم‌ترین اولویت بازسازی مناطق آسیب‌دیده از سوانح است و بخش عمده منابع انسانی و مالی بازسازی به آن اختصاص پیدا می‌کند. بازسازی مسکن مهم‌ترین عامل بازیابی جوامع پس از سوانح است و ضروری است در حداقل زمان ممکن انجام شود. در ایران، بازسازی مسکن پس از سوانح با چالش‌های حقوقی متنوعی روبرو است. برخی از این چالش‌ها پرتکرار هستند، در حالی که برخی دیگر با توجه به شرایط زمانی و ویژگی‌های سانحه بروز پیدا می‌کنند. به‌منظور جلوگیری از تکرار اشتباهات گذشته و بهبود فرآیند بازسازی، ضروری است این مسائل احصا شود. برای جمع‌آوری دادهها از روش مصاحبه‌های ساختاریافته و نیمه‌ساختاریافته و سندکاوی گزارش‌ها و مستندات موجود استفاده شده است. دادههای گردآوری‌شده از طریق سندکاوی با تکنیک کدگذاری کیفی (تحلیل تم) دسته‌بندی و تحلیل شدند. خروجی این کدگذاری‌ها به تفکیک فعالیت‌ها در فرایند بازسازی ارائه شده‌اند. چالش‌های حقوقی بازسازی مسکن پس از سوانح در کشور را می‌توان در دو عرصه بیان کرد: 1- عرصه نهادی-رفتاری و 2- عرصه فضایی. عرصه نهادی-رفتاری شامل چالش‌های مرتبط با ساختار تشکیلاتی و مدیریت منابع است. این چالش‌ها ناظر بر کلیه فعالیت‌های فرایند بازسازی هستند و ماهیتی بین‌دستگاهی دارند یا ناشی از نبود قوانین، برنامه‌ها و فرایندهای متناسب با شرایط سانحه هستند. چالش‌های حقوقی در عرصه فضایی شامل فعالیت‌های اصلی بازسازی مسکن پس از سوانح شامل ارزیابی خسارت، تخریب آواربرداری، اسکان موقت و بازسازی مسکن است. این چالش‌ها درمجموع شامل عدم تدوین برنامه، دستورالعمل و فرایندهای موردنیاز، در دسترس نبودن بانک اطلاعات موردنیاز و نبود قوانین متناسب با شرایط اضطراری ناشی از سانحه هستند
مقاله پژوهشی
مهرداد مهرجو؛ مهرناز مولوی
چکیده
شهرها مکان تجمع جمعیت و افزایش بارگذاری‌های محیطی و اجتماعی هستند. بنابراین، کاهش آسیب‌پذیری در برابر مخاطرات انسانی ضرورت دارد. شهر فقط مجموعه‌ای از ساختمان‌ها نیست، بلکه پدیده‌ای انسانی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و کالبدی است. پژوهش حاضر ازلحاظ هدف به ارزیابی آسیب‌پذیری اجتماعی- فضایی ساختمان‌های تاریخی در بافت تاریخی شهر ...
بیشتر
شهرها مکان تجمع جمعیت و افزایش بارگذاری‌های محیطی و اجتماعی هستند. بنابراین، کاهش آسیب‌پذیری در برابر مخاطرات انسانی ضرورت دارد. شهر فقط مجموعه‌ای از ساختمان‌ها نیست، بلکه پدیده‌ای انسانی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و کالبدی است. پژوهش حاضر ازلحاظ هدف به ارزیابی آسیب‌پذیری اجتماعی- فضایی ساختمان‌های تاریخی در بافت تاریخی شهر رشت می‌پردازد و چه عواقبی می‌تواند در فضاهای اطراف بناهای تاریخی داشته باشد. در این پژوهش، برای ارزیابی خطرات انسانی از تکنیک دلفی و روش ICCROM-CCI-RCE استفاده شد. از تحلیل عاملی اکتشافی و ضریب رگرسیون خطی چندگانه (مدل‌های پیش‌بینی کننده) در جهت بررسی دادههای خروجی نرمافزار Space Syntax استفاده شد. درنهایت، یافتههای مدل‌های پیش‌بینی کننده، رفتارهای مخرب اجتماعی-فضایی انسان در اطراف ساختمان‌های تاریخی را نمایان کردند. دو عامل جریان حرکت و دسترسی بصری آسیب فضایی استخراج‌شده از تحلیل عاملی اکتشافی و هفت دسته خطر انسانی زمینه‌ای شناسایی شدند. متغیرهای اتصال بصری، حرکت عابرپیاده، حرکت وسایل نقلیه، عابرپیاده از طریق حرکت در جریان حرکت دارای بارهای عاملی قابل‌توجهی نسبت به دسترسی بصری قرار دارند و در عامل دسترسی بصری متغیرهای وسایل نقلیه از طریق حرکت و مناطق ایزوویستی دارای بارعاملی قابل‌قبولی هستند. نتایج تحقیق به‌وضوح نشان داد که بافت اجتماعی باید به‌طور کامل در کنار بافت فضایی مورد توجه قرارگیرد. تعامل آن‌ها در حین ارزیابی فضاهای آسیب‌پذیر و پیش‌بینی میزان خطرات انسانی- بافتی در محیط‌های تاریخی نادیده گرفته‌شده‌است. بنابراین، مدیران و مسئولان باید به‌طور گسترده زمینه اجتماعی و نحوه استفاده انسان از فضا را بررسی کنند.
مقاله پژوهشی
امین فارسی؛ خدیجه بوذرجمهری؛ حمداله سجاسی قیداری
چکیده
حکمروایی خوب رویکردی است که در پی ناکارآمدی سازوکارهای گذشته توسعه از طریق کشورهای توسعه‌یافته و مجامع بین‌المللی ارائه شد. هدف این تحقیق بررسی چالش‌های مدیران روستایی در اجرا و تحقق حکمروایی خوب در دهستان تبادکان است. پژوهش حاضر از نظر ماهیت و روش انجام کار توصیفی- تحلیلی است که از طریق مطالعه کتابخانهای و میدانی انجام شدهاست. ...
بیشتر
حکمروایی خوب رویکردی است که در پی ناکارآمدی سازوکارهای گذشته توسعه از طریق کشورهای توسعه‌یافته و مجامع بین‌المللی ارائه شد. هدف این تحقیق بررسی چالش‌های مدیران روستایی در اجرا و تحقق حکمروایی خوب در دهستان تبادکان است. پژوهش حاضر از نظر ماهیت و روش انجام کار توصیفی- تحلیلی است که از طریق مطالعه کتابخانهای و میدانی انجام شدهاست. جامعه آماری شامل روستاهای دارای دهیاری در دهستان تبادکان شهرستان مشهد است. با فرمول کوکران و میزان خطای 06/0 درصد، 304 خانوار نمونه محاسبه شد. برای تجزیه‌وتحلیل دادهها از آزمون t تک نمونهای، رگرسیون خطی و فریدمن استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که کلیه متغیرهای حکمروایی خوب با مقدار میانگین بیشتر از 3 در وضعیت مطلوبی در روستاهای نمونه قرار دارند. اما متغیر زیست‌محیطی با میانگین 28/3 بیشترین چالش و متغیر اقتصادی با میانگین 92/2 کمترین چالش را برای مدیران روستایی داشته است. نتایج آزمون فریدمن نشان داد که تمامی شاخصهای موانع با سطح معنی‌داری کمتر از 05/0 برای دستیابی مدیران به حکمروایی خوب مؤثر هستند. بر اساس میانگین رتبه ، شاخص «عدم توجه به شبکه معابر روستا» با میانگین 23/12 بیشترین مانع مدیران و شاخص «عدم پرداخت بیمه دهیاران» با میانگین رتبه 25/5، کمترین مانع در دستیابی به حکمروایی خوب از سوی پاسخگویان عنوان‌شده است. برای بررسی تأثیر مشارکت مردم بر کاهش موانع و چالش‌های مدیران روستایی از رگرسیون استفاده شد که بر اساس نتایج به‌دست‌آمده متغیر مشارکت مردم بر کاهش موانع و چالش‌های مدیران روستایی تأثیرگذار بوده است.
مقاله پژوهشی
محمود فال سلیمان؛ محمد حجی پور؛ مریم آهنی
چکیده
همزمان با برخی تحولات جهانی و رواج گردشگری روستایی، در ایران و به‌ویژه در نواحی روستایی اطراف شهرهای بزرگ از چند دهه گذشته خانه‌های دوم یا خانه‌های تعطیلات با هدف گذراندن اوقات‌فراغت شکل گرفته و این روند به‌تدریج شهرهای میانی و کم‌جمعیت‌تر را نیز در برگرفته است. البته مشکلات موجود در شهرها از جمله ترافیک، انواع آلودگی‌ها، ...
بیشتر
همزمان با برخی تحولات جهانی و رواج گردشگری روستایی، در ایران و به‌ویژه در نواحی روستایی اطراف شهرهای بزرگ از چند دهه گذشته خانه‌های دوم یا خانه‌های تعطیلات با هدف گذراندن اوقات‌فراغت شکل گرفته و این روند به‌تدریج شهرهای میانی و کم‌جمعیت‌تر را نیز در برگرفته است. البته مشکلات موجود در شهرها از جمله ترافیک، انواع آلودگی‌ها، وضعیت مسکن و همچنین میل به سرمایه‌گذاری در املاک، منجر به تمایل شهرنشینان در سکونتگاههای روستایی شده و گسترش خانه‌های دوم را به‌دنبال داشته است. هدف پژوهش حاضر بررسی آسیب‌ها و پیامدهای گسترش خانه‌های دوم در سکونتگاههای پیراشهر بیرجند است. این پژوهش از حیث هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی – تحلیلی است. برای سنجش آسیب‌های ایجاد و گسترش خانه‌های دوم در منطقه مورد مطالعه 303 پرسشنامه در 25 روستای پیراشهر بیرجند تکمیل شدهاست؛ سپس با نرم افزارهای SPSS و PLS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بر پایه یافته‌ها، گسترش خانه‌های دوم و همچنین وجود مالکان غیر بومی به‌مرور زمان برای محیط روستا دارای آثار و پیامدهای منفی است که خود این آثار شاخصهای محیط‌زیستی، کالبدی، اجتماعی و اقتصادی را در روستاها تحت‌تأثیر قرار داده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که میزان رشد خانه‌های دوم در ده ساله اخیر در روستاهای مورد مطالعه روندی افزایشی داشته است. بیشترین آسیب مشاهده‌شده در سکونتگاههای پیراشهری بیرجند در ابعاد اقتصادی است و ابعاد اجتماعی و فرهنگی، زیست‌محیطی، کالبدی. به‌ترتیب در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرند.
مقاله پژوهشی
المیرا رفیع زاده ملکشاه؛ زهرا سادات سعیده زرآبادی؛ اسماعیل شیعه
چکیده
با مروری بر ادبیات نظری طراحی منظر شهر، رویکرد "زیبایی شناسی"، به عنوان یکی از تأثیرگذارترین ارزش‌ها در رسیدن به مطلوبیت منظر شهر شناخته شد. این تجربه زیبایی در منظر روزمره شهر، فرآیندی است که نیاز به قضاوت، ارزشگذاری و رفتار متقابل مردم با مکانشان را می‌طلبد. پس باید به نظر مردم رجوع کرد و اهمیت داد. هدف پژوهش، تبیین مدلی از ...
بیشتر
با مروری بر ادبیات نظری طراحی منظر شهر، رویکرد "زیبایی شناسی"، به عنوان یکی از تأثیرگذارترین ارزش‌ها در رسیدن به مطلوبیت منظر شهر شناخته شد. این تجربه زیبایی در منظر روزمره شهر، فرآیندی است که نیاز به قضاوت، ارزشگذاری و رفتار متقابل مردم با مکانشان را می‌طلبد. پس باید به نظر مردم رجوع کرد و اهمیت داد. هدف پژوهش، تبیین مدلی از مؤلفه‌های مؤثر بر طراحی منظر شهر روزمره با تأکید بر رویکرد زیبایی شناسی از دیدگاه تجربه شهروندان به عنوان کاربران اصلی محیط زندگیشان می باشد. بدین منظور، با در نظرگرفتن الگوواره عمل گرایی، ابتدا به روش کیفی داده بنیاد، با نمونه آماری 9 نفر متخصص و 41 نفر از شهروندان بابل، تا رسیدن به اشباع نظری مصاحبه نیمه ساختار یافته انجام شد. دادهها را از طریق نرم افزار مکس کیودا تحلیل کرده و بر اساس پارادایم داده بنیاد، مدل کیفی از متغیرهای طراحی منظر شهر با تجربه زیبایی شناسی شهروندان به دست آمد. در ادامه، برای رسیدن به آنچه در واقعیت، کاربرد دارد، این بار به ارزیابی کمی مدل پژوهش اقدام شد. در این مرحله، پرسش نامه برای نمونه آماری 384 نفر از شهروندان بابل طرح شد. با روش حداقل مربعات جزئی تعمیم یافته، دادههای کمی در نرم افزار اسمارت پی ال اس، تحلیل یافت. نتیجه حاکی از آن است، خروجی دادهها در مدل کیفی و سپس اعتبارسنجی کمی آن، دارای رابطه ای معنی دارند. مقدار P-value صفر در روابط بین متغیرها، معناداری مدل را نیز تایید می کند.
مقاله پژوهشی
اسدالله حیدری؛ وحید قنبری ترکمانی
چکیده
امروزه یکی از چالش‌های اساسی در زمینه توسعه روستایی، وجود موانع ساختاری در سکونتگاههای روستایی محسوب می‌شود. این موانع بر قابلیت‌ها و محدودیت‌های نظام سکونتگاهی تأثیرگذار بوده و شناسایی آن‌ها به منظور دستیابی به توسعه نظام‌مند و پایدار سکونتگاههای روستایی-شهری اهمیت دارد. این پژوهش با هدف تحلیل موانع توسعه و ناپایداری روستایی ...
بیشتر
امروزه یکی از چالش‌های اساسی در زمینه توسعه روستایی، وجود موانع ساختاری در سکونتگاههای روستایی محسوب می‌شود. این موانع بر قابلیت‌ها و محدودیت‌های نظام سکونتگاهی تأثیرگذار بوده و شناسایی آن‌ها به منظور دستیابی به توسعه نظام‌مند و پایدار سکونتگاههای روستایی-شهری اهمیت دارد. این پژوهش با هدف تحلیل موانع توسعه و ناپایداری روستایی در ابعاد گوناگون، تعیین سهم عوامل کلیدی تأثیرگذار و شناسایی مؤلفه‌های مؤثر در این فرآیند، از طریق پویش ساختاری-کارکردی انجام شده که به لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی - تحلیلی مبتنی بر شیوه‌های اسنادی و میدانی است. جامعه آماری پژوهش با 43 شاخص در 6 مؤلفه و بررسی 168 نمونه منتخب در سطح سکونتگاههای شهری و روستایی ترکمانچای مورد سنجش قرار گرفت و دادههای بدست آمده با استفاده از مدل معادلات ساختاری، تحلیل عاملی و رگرسیونی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد در اولویت بندی موانع توسعه، مؤلفه‌های اجتماعی و اقتصادی به ترتیب با مقدار رتبه 5.06 و 5.01 در رتبه‌های اول و دوم قرار دارند و بیشترین بار عاملی در توسعه شهرستان با این دو عامل محقق می شود؛ همچنین در بین شاخصهای مؤثر در مؤلفه مهاجرت‌های عمده، وقوع خشکسالی‌های مستمر با 69 درصد بیشترین میزان تأثیر، در رتبه نخست مورد ارزیابی قرار گرفت؛ و شاخص توانمندی‌ها و ظرفیت‌های محلی در مؤلفه توسعه نقش نخست داشته و بیانگر تأثیر قطعی و محوری بر توسعه است.
