نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• اسدالله حیدری ¹
• وحید قنبری ترکمانی ²

¹ استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

² کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

امروزه یکی از چالش‌های اساسی در زمینه توسعه روستایی، وجود موانع ساختاری در سکونتگاه‌های روستایی محسوب می‌شود. این موانع بر قابلیت‌ها و محدودیت‌های نظام سکونتگاهی تأثیرگذار بوده و شناسایی آن‌ها به منظور دستیابی به توسعه نظام‌مند و پایدار سکونتگاه‌های روستایی-شهری اهمیت دارد. این پژوهش با هدف تحلیل موانع توسعه و ناپایداری روستایی در ابعاد گوناگون، تعیین سهم عوامل کلیدی تأثیرگذار و شناسایی مؤلفه‌های مؤثر در این فرآیند، از طریق پویش ساختاری-کارکردی انجام شده که به لحاظ هدف کاربردی و از نظر  روش  توصیفی - تحلیلی مبتنی بر شیوه‌های اسنادی و میدانی است. جامعه آماری پژوهش با 43 شاخص در 6 مؤلفه‌ و بررسی  168 نمونه منتخب در سطح سکونتگاه‌های شهری و روستایی ترکمان‌چای مورد سنجش قرار گرفت و داده‌های بدست آمده با استفاده از مدل معادلات ساختاری، تحلیل عاملی و رگرسیونی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد در اولویت بندی موانع توسعه، مؤلفه‌های اجتماعی و اقتصادی به ترتیب با مقدار رتبه 5.06 و 5.01 در رتبه‌های اول و دوم قرار دارند و بیشترین بار عاملی در توسعه شهرستان با این دو عامل محقق می شود؛ همچنین در بین شاخص‌های مؤثر در مؤلفه‌ مهاجرت‌های عمده، وقوع خشکسالی‌های مستمر با 69 درصد بیشترین میزان تأثیر، در رتبه نخست مورد ارزیابی قرار گرفت؛ و شاخص توانمندی‌ها و ظرفیت‌های محلی در مؤلفه‌ توسعه نقش نخست داشته و بیانگر تأثیر قطعی و محوری بر توسعه است.

کلیدواژه‌ها

• ناپایداری توسعه
• تحلیل موانع
• پویش ساختاری _ کارکردی
• سکونتگاه‌های روستایی
• شهرستان ترکمان‌چای