مقاله پژوهشی
عباس سعیدی
دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1391، صفحه 9-26
چکیده
در دهة اخیر حجم قابل توجهی از کتابها و مقالههای علمی در ایران در شاخههای مختلف دانش جغرافیا انتشار یافته است. اغلب این نوشتهها به مسایل خاصی پرداختهاند، هرچند به ندرت حاوی مطلبی دربارة شرح و تبیین انواع مفاهیم و اصطلاحات این رشته بودهاند. افزون بر این، مفاهیمی که به کار رفتهاند، کمتر از لحاظ معنایی بهدرستی در ...
بیشتر
در دهة اخیر حجم قابل توجهی از کتابها و مقالههای علمی در ایران در شاخههای مختلف دانش جغرافیا انتشار یافته است. اغلب این نوشتهها به مسایل خاصی پرداختهاند، هرچند به ندرت حاوی مطلبی دربارة شرح و تبیین انواع مفاهیم و اصطلاحات این رشته بودهاند. افزون بر این، مفاهیمی که به کار رفتهاند، کمتر از لحاظ معنایی بهدرستی در تناسب با مباحث و در مواردی حتی نادرست و گمراهکننده بودهاند؛ این نکته بهویژه در مورد خطاهای وارد شده از راه ترجمة این مفاهیم به فارسی صادق است. علاوه بر این، آنچه در این نوشتهها بیش از هرچیز مورد غفلت واقع شده، گرایشها و رویکردهای نوین در جغرافیا، بویژه مباحث فضایی و نظریههای برنامهریزی بوده است. در مقابل، آنچه بیشتر مورد عنایت بوده، مقالههای مبتنی بر مطالعات موردی دانشجویان در قالب پایاننامههای تحصیلی بوده است. در نتیجه، نوعی ابهام در تبیین و کاربرد مفاهیم بنیادین و افزون بر آن، سردرگمی دانشجویان این رشته پدید آمده است. هدف اصلی از این مقاله کوشش در راه شرح و تبیین مفاهیم کلیدیِ مطرح در مباحث مربوط به فضا و برنامهریزی فضایی در چارچوب جغرافیای کاربردی است.
مقاله پژوهشی
عبدالحمید نظری؛ محمود پک
دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1391، صفحه 27-38
چکیده
الگوی بومی مساکن روستایی هر ناحیه متأثر از عوامل طبیعی و اکولوژیکی شکل میگیرد و بر پایه نگرش سیستمی همه اجزای آن دارای پیوندهای ساختی - کارکردی بوده و همواره طی روندهای زمانی تکامل مییابند. امروزه از منظر توسعه پایدار همانطوریکه درک دقیق و درست از بومشناسی مساکن روستایی مناطق مختلف کشور حائز اهمیت است، شناسایی، حفظ و پایدارسازی الگوهای ...
بیشتر
الگوی بومی مساکن روستایی هر ناحیه متأثر از عوامل طبیعی و اکولوژیکی شکل میگیرد و بر پایه نگرش سیستمی همه اجزای آن دارای پیوندهای ساختی - کارکردی بوده و همواره طی روندهای زمانی تکامل مییابند. امروزه از منظر توسعه پایدار همانطوریکه درک دقیق و درست از بومشناسی مساکن روستایی مناطق مختلف کشور حائز اهمیت است، شناسایی، حفظ و پایدارسازی الگوهای بومی نیز بسیار ضروری است.
طرح بهسازی مسکن روستایی یکی از مهمترین طرحهای کالبدی است که طی دهه اخیر به سبب اختصاص تسهیلات بانکی کم بهره از سوی دولت در سراسر کشور با استقبال فراوانی از طرف روستائیان روبرو شده است. اگرچه این طرح به لحاظ رفع محرومیت و مقاومسازی موفقیت قابل ملاحظهای داشته است، اما به نظر میرسد معیارهای مربوط به الگوی بومی مساکن را کمتر مورد توجه قرار داده است. این مقاله طرح بهسازی مسکن روستایی را در دهستان آق آباد واقع در شهرستان گنبدکاوس از این دریچه مورد ارزیابی قرار داده است.
شالوده روش تحقیق بر تبیین و تحلیل دادههای میدانی استوار است که با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه از 280 خانوار نمونه بصورت تصادفی بدست آمده است. جامعه آماری نیز به دو گروه استفادهکنندگان تسهیلات بانکی (وام مسکن) و فاقد تسهیلات بانکی تقسیم شدند.
نتایج تحقیق نشان داد، اگرچه این طرح در زمینه ارتقاء فرهنگ روستائیان در زمینه تهیه نقشه و پلان واحدهای مسکونی، رعایت حریم امنیت و الگوی مصرف انرژی نتایج مثبتی داشته است، لیکن در زمینه بسیاری از معیارهای الگوی بومی مسکن ترکمن از جمله: جانمایی خانه در حیاط، جهتیابی خانه، تغییر کارکردهای اقتصادی (کاهش فضاهای مکمل) و ارتفاع بنا نتایج مناسبی نداشته است.
مقاله پژوهشی
ریحانه سلطانی مقدس
دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1391، صفحه 39-48
چکیده
بافت کالبدی در روستاها بستر فعالیتهای مختلفی به شمار میرود که در زندگی روستایی نقش مهمی دارند و بسیاری از کارکردهای روستایی وابسته به این عناصر است. به صورتیکه هرگونه تغییر در ویژگی-های اجتماعی - فرهنگی و اقتصادی در بافت کالبدی روستاها منعکس میشود. این تغییرات بیانگر تأثیرپذیری سکونتگاههای روستایی از جریانهای مختلف ...
بیشتر
بافت کالبدی در روستاها بستر فعالیتهای مختلفی به شمار میرود که در زندگی روستایی نقش مهمی دارند و بسیاری از کارکردهای روستایی وابسته به این عناصر است. به صورتیکه هرگونه تغییر در ویژگی-های اجتماعی - فرهنگی و اقتصادی در بافت کالبدی روستاها منعکس میشود. این تغییرات بیانگر تأثیرپذیری سکونتگاههای روستایی از جریانهای مختلف از جمله شهرگرایی است. زیرا روستاها روابط مختلفی با شهر دارند و ابعاد و دامنه این روابط بر بافت کالبدی روستایی اثرات فراوانی داشته است و باعث تغییر ساختار و عملکرد مساکن روستایی شده است. این تغییرات در حاشیه شهرها مشهودتر بوده و این تغییرات در دامنه گستردهتری قابل مشاهده است. مساکن سنتی روستایی با توجه به عملکردهای متنوع روستایی فضاهای کارکردی مختلفی دارند که باعث تمایز آنها از مساکن شهری است و باعث سهولت فعالیتهای روستایی میشوند. در حالیکه مساکن جدید روستایی که برگرفته از الگوهای شهری ساخته شدهاند تک کارکردی بوده و چالشهایی را در فعالیتهای جدید روستایی ایجاد نمودهاند. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام پذیرفته است و دادههای تحقیق از طریق کتابخانهای و میدانی جمعآوری شدهاند. براساس یافتههای پژوهش، شهرگرایی باعث تحول اجزاء ساختاری و کارکردی مساکن سنتی روستایی شده است و در مسکن روستایی نوین، عناصر جدیدی به تبعیت از مساکن شهری شکل گرفته است که بر کارکردهای مسکن اثرگذار است
مقاله پژوهشی
محمدرضا رضوانی؛ مجتبی قدیری معصوم؛ سید هادی کریمی
دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1391، صفحه 49-62
چکیده
حمل و نقل نقش مهمی در تحولات اجتماعی دارد و در مناطقی که دسترسی کمتری به سیستم حمل و نقل دارند، تنگناهای ساختاری زیادی در فرایند توسعه اجتماعی بوجود میآید، در این راستا عدم تامین نیاز دسترسی به حمل و نقل یکی از مهمترین موانع در رسیدن به اهداف توسعه پایدار روستایی میباشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر دسترسی به محور ارتباطی سنندج ...
بیشتر
حمل و نقل نقش مهمی در تحولات اجتماعی دارد و در مناطقی که دسترسی کمتری به سیستم حمل و نقل دارند، تنگناهای ساختاری زیادی در فرایند توسعه اجتماعی بوجود میآید، در این راستا عدم تامین نیاز دسترسی به حمل و نقل یکی از مهمترین موانع در رسیدن به اهداف توسعه پایدار روستایی میباشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر دسترسی به محور ارتباطی سنندج - دیواندره بر ارتقای شاخصهای اجتماعی روستاهای واقع در حاشیه این محور انجام شده است. دادههای مورد نیاز با روشهای اسنادی و مطالعات میدانی و تکمیل پرسشنامه جمعآوری گردیده است. بدین منظور ابتدا شاخصهای توسعه اجتماعی به عنوان متغیر وابسته تحقیق تعریف شد و 6 شاخص و 64 گویه در زمینههای آموزش، بهداشت، اشتغال و درآمد، مشارکت اجتماعی، امنیت اجتماعی و خدمات اجتماعی برای سنجش آن طراحی گردید. جامعه آماری تحقیق خانوارهای روستایی و مسئولین محلی میباشند که 210 سرپرست خانوار و 14 مسئول محلی این روستاها به عنوان حجم نمونه تعیین و با روش طبقهبندی شده تصادفی انتخاب گردید. روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات کارشناسان و پایایی آن با استفاده از آزمون آماری آلفای کرونباخ تأیید گردید. دادههای جمعآوری شده با استفاده از آزمونهای تی تست مستقل و تی تست زوجی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق بیانگر رابطه معکوس بین سطح شاخصهای توسعه اجتماعی روستا و فاصله آنها از محور ارتباطی سنندج - دیواندره است. همچنین بین وضعیت شاخصهای توسعه اجتماعی روستاهایی که در حاشیه این محور واقع اند با روستاهایی که در 10 کیلومتری این محور قرار دارند، تفاوت معنیداری وجود دارد.
مقاله پژوهشی
محمد مهدی تقی زاده؛ حسین کیومرثی
دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1391، صفحه 63-74
چکیده
وقوع خشکسالی در طی سالهای اخیر و نیز برداشتهای بی رویه از آبهای زیرزمینی، کاهش شدید سطح آب سفرههای زیرزمینی را به همراه داشته است. این موضوع در مناطق نیمه بیابانی که زندگی گیاهی و جانوری وابستگی شدیدی به برداشت از آبهای زیرزمینی دارد به خوبی احساس میشود. دشت نمدان در شمال استان فارس یکی از دشتهای حاصلخیز استان محسوب میشود که ...
بیشتر
وقوع خشکسالی در طی سالهای اخیر و نیز برداشتهای بی رویه از آبهای زیرزمینی، کاهش شدید سطح آب سفرههای زیرزمینی را به همراه داشته است. این موضوع در مناطق نیمه بیابانی که زندگی گیاهی و جانوری وابستگی شدیدی به برداشت از آبهای زیرزمینی دارد به خوبی احساس میشود. دشت نمدان در شمال استان فارس یکی از دشتهای حاصلخیز استان محسوب میشود که در طی سالهای اخیر در اثر کمبود نزولات جوی و نیز برداشتهای بی رویه از سفرههای آب زیرزمینی به وسیله چاههای کشاورزی، با کاهش شدید سطح آب زیرزمینی روبرو بوده است. این کاهش سطح، در تمام محدوده مورد مطالعه از شدت و ضعف متفاوتی برخوردار است. بنابراین شناسایی محدودههای با کاهش شدید سطح آب به منظور اعمال سیاستهای مناسب جهت تقویت سفرههای آب زیرزمینی از بدیهیترین اولویتهای پژوهشی این محدوده بحساب میآید. در پژوهش حاضر سعی بر آن شده است تا با پایش سالیانه و میانیابی دادههای مربوط به تغییرات سطح آب چاههای مشاهدهای دشت نمدان از سال1376 تا 1388، به وسیله سیستم اطلاعات جغرافیایی، محدودههای مجاز، مشروط و ممنوع برداشت آب زیرزمینی تعیین شود. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر ارتباط مستقیم بین موقعیت قرارگیری چاههای عمیق موجود در دشت نمدان و محدودههای ممنوع و مشروط برداشت آب زیرزمینی است. به گونهای که از 1311حلقه چاه عمیق موجود، 1131 حلقه چاه (برابر87 درصد) در محدودههای ممنوع و مشروط به لحاظ برداشت واقع شدهاند که این امر توجه جدی مسئولین را به کنترل بیشتر در این محدودهها ملزم میدارد.
مقاله پژوهشی
حمزه احمدی؛ اکبر شائمی
دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1391، صفحه 75-88
چکیده
شناخت آسایش زیست اقلیمی در مناطق مختلف جغرافیایی، میتواند به فرایند برنامهریزی وتوسعه منطقه کمک نماید. راحتی و سلامت انسان در محیط طبیعی، رابطه مستقیمی با وضعیت اقلیمی دارد. امروزه مطالعات و بررسیهای بیوکلیمای انسانی پایه و اساس برنامهریزیهای شهری، عمرانی، سکونتگاهی، معماری، جهانگردی و غیره میباشد. دراین پژوهش ...
بیشتر
شناخت آسایش زیست اقلیمی در مناطق مختلف جغرافیایی، میتواند به فرایند برنامهریزی وتوسعه منطقه کمک نماید. راحتی و سلامت انسان در محیط طبیعی، رابطه مستقیمی با وضعیت اقلیمی دارد. امروزه مطالعات و بررسیهای بیوکلیمای انسانی پایه و اساس برنامهریزیهای شهری، عمرانی، سکونتگاهی، معماری، جهانگردی و غیره میباشد. دراین پژوهش شهر ایلام ازلحاظ آسایش اقلیمی با شاخصهای زیست اقلیمی؛ بیکر، ترجونگ، فشار عصبی، اولگی، سوزباد با استفاده از دادههای آماری ایستگاه هواشناسی سینوپتیک ایلام طی سالهای (2008 - 1986) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهدکه منطقه در طول سال طیف وسیعی از شرایط بیوکلیمایی گرم تا سرد را در بر میگیرد و درمیان شاخصهای بیوکلیمایی به کار رفته شاخص ترجونگ وضعیت بیوکلیمایی منطقه را بهتر نشان میدهد. ارزیابیهای لازم از نظر آسایش، یا عدم آسایش انسان در ماههای مختلف سال با این شاخصها با توجه به خصوصیات اقلیمی شهر ایلام میتواند پایه و اساس بسیاری از برنامههای عمرانی در این شهر در حال توسعه باشد.
