با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد و عضو قطب علمی برنامه‌ریزی روستایی ،دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

2 عضو علمی دانشگاه تهران

3 کارشناس ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه تهران

چکیده

حمل و نقل نقش مهمی در تحولات اجتماعی دارد و در مناطقی که دسترسی کمتری به سیستم حمل و نقل دارند، تنگناهای ساختاری زیادی در فرایند توسعه اجتماعی بوجود می­آید، در این راستا عدم تامین نیاز دسترسی به حمل و نقل یکی از مهمترین موانع در رسیدن به اهداف توسعه پایدار روستایی می­باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر دسترسی به محور ارتباطی سنندج - دیواندره بر ارتقای شاخص­های اجتماعی روستاهای واقع در حاشیه این محور انجام شده است. داده­های مورد نیاز با روش­های اسنادی و مطالعات میدانی و تکمیل پرسشنامه جمع­آوری گردیده است. بدین منظور ابتدا شاخص­های توسعه اجتماعی به عنوان متغیر وابسته تحقیق تعریف شد و 6 شاخص و 64 گویه در زمینه­های آموزش، بهداشت، اشتغال و درآمد، مشارکت اجتماعی، امنیت اجتماعی و خدمات اجتماعی برای سنجش آن طراحی گردید. جامعه آماری تحقیق خانوارهای روستایی و مسئولین محلی می­باشند که 210 سرپرست خانوار و 14 مسئول محلی این روستاها به عنوان حجم نمونه تعیین و با روش طبقه­بندی شده تصادفی انتخاب گردید. روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات کارشناسان و پایایی آن با استفاده از آزمون آماری آلفای کرونباخ تأیید گردید. داده­های جمع­آوری شده با استفاده از آزمون­های تی تست مستقل و تی تست زوجی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق بیانگر رابطه معکوس بین سطح شاخص­های توسعه اجتماعی روستا و فاصله آنها از محور ارتباطی سنندج - دیواندره است. همچنین بین وضعیت شاخص­های توسعه اجتماعی روستاهایی که در حاشیه این محور واقع اند با روستاهایی که در 10 کیلومتری این محور قرار دارند، تفاوت معنی­داری وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

- باقری سرنجیانه، ناصر،(1387)، تأثیر حمل و نقل بر توسعه روستایی، مطالعه موردی: شهرستان دهگلان بخش ییلاق جنوبی، پایان­نامه دوره کارشناسی ارشد، به راهنمایی دکتر مهدی طاهرخانی در رشته جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، دانشگاه تربیت مدرس.
- پاپلی یزدی، محمد حسین و ابراهیمی، محمد امیر، (1381)، نظریه­های توسعه روستایی، انتشارات سمت، تهران.
- جان هاو، پیتر ریچاردز، (1372)، راه­های روستایی و کاهش فقر، سلسله انتشارات روستا و توسعه، سازمان بین­المللی کار.
- حسین حقشناس، (1385)، شناخت حمل و نقل روستایی و تحلیل مقدماتی عرضه و تقاضای آن، مطالعه­ موردی شهرستان اصفهان، دانشجوی کارشناسی ارشد در رشته برنامه­ریزی حمل و نقل، دانشکده مهندسی عمران دانشگاه صنعتی شریف، ماهنامه دهیاری­ها، شماره 37، صص 74 - 73.
- رضایی، کامران، (1390)، ارزیابی سیستم­های حمل و نقل روستایی،  پایان­نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، به راهمنایی دکتر سیدعلی بدری، دانشگاه تهران.
- رضوانی، محمدرضا، (1381)، مقدمه­ای بر برنامه­ریزی توسعه روستایی در ایران، انتشارات قومس، تهران.
- رضویان، محمد تقی، (1388)، حمل و نقل چشم­انداز جهانی و ایران، انتشارات طلیعه سبز، تهران.
- شریعتمداری، بابک، (1371)، رهنمودهایی برای برنامه­ریزی سیستم فعال و حمل و نقل یکپارچه (3)، ماهنامه جهاد سال دوازدهم، شماره 159 و 160، صص57- 61، انتشارات جهاد.
- صفارزاده، محمود، مرادی، سهیلا، (1381)، بررسی اثرات زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی پروژه­های حمل و نقل و روش­های ارزیابی آن، مجله جاده، شماره 45، صص 70- 53.
- کریمی، سیّدهادی، (1391)، ارزیابی تأثیر حمل و نقل بر توسعه اجتماعی نواحی روستایی، مطالعه موردی: روستاهای حاشیه محور ارتباطی سنندج – دیواندره، پایان­نامه دوره کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، به راهنمایی دکتر محمّدرضا رضوانی، دانشگاه تهران.
- مجتبی قدیری و کیومرث حبیبی، (1383)، تعیین مراکز و محورهای بهینه خدمات رسانی در برنامه­ریزی ناحیه­ای با استفاده از GIS، مطالعه موردی: شهرستان کلاله، دوفصلنامه بیابان، جلد9، شماره2، از 239 تا 254.
- محمودی، علی، (1362)، بنیان­های جغرافیایی حمل و نقل، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
- مرکز آمار ایران، (1385)، سالنامه آماری استان کردستان.
- مطیعی لنگرودی، حسن، (1382)، برنامه­ریزی روستایی با تأکید بر ایران، جهاد دانشگاهی مشهد، چاپ اول.
- وزارت راه و ترابری، سازمان حمل و نقل و پایانه­های کشور، (1382)، شاخص­های سیستم حمل و نقل جادهای و پیش­درآمدی بر حمل و نقل ترکیبی، قسمت اول تأسیسات زیربنایی، قسمت اول تأسیسات زیربنایی،  تهیه­کننده سازمان حمل و نقل و پایانه­های استان سمنان گروه مطالعات و پژوهش.
 
- Barwell Ian, (1999), Transport And the Village, Findings From African Village- Level Travel and transport Surveys And Related Studies WORLD Bank Discussion, No.344, pp. 33- 41.
- Jerry Lebo, Dieter Schelling, (2002), Design and Apraissal of Rural Transport Infrastracture: Ensuring Basic Access For Rural Communities, WORLD Bank Technical.
- Peter, Roberts et al (2006), “ Rural Access Index: A Key Development Indicator The World Bank, Washington, D.C, transport@worldbank.org, www.Elsevier.com/Locate/jtrangeo.
- Sanh Nguyen, B.S,M.S, (2003), “Cammunity Capacity Building For Poverty Reduction In The Mokong Delta Of Vitnam”, University Of Arkansas.
- Sarkar k Ashoke, (2005), “Integrated Rural Accessibility Planing: Application in Rajasthan (india)”, rural accessibility Technical (RAPT), Bankok, International Labour Office, Series No.1, pp. 181- 201.
- Shyam KC, (2007), Society And Infrastructure: Geographical Accessibility And Effect On School Enrolment In Nepal, University Of Maryland, College Park, S KC drum.umd.edu.
- Starkey Paul, and anna Ternell, (2002), Improving Rural Mobility; Options For Developing Motorized and Nonmotorized Transport In Rural Areas, World Bank Technical.