با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 استادیار گروه جغرافیا ، دانشگاه پیام نور تهران

3 دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

4 استاد گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

این پژوهش، با هدف ارزیابی و تحلیل فضایی پایداری کالبد شهری در استان چهارمحال‌و‌بختیاری با روش کمی و پیمایشی و با استفاده از داده‌های ثانویه انجام شده است. در این پژوهش با بهره‌گیری از روش‌های CVI و CVR تعداد 22 شاخص عینی پایداری کالبدی، گزینش و با استفاده از روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی، پایداری کالبدی شهرهای استان چهارمحال‌و‌بختیاری ارزیابی شد. همچنین برای تحلیل فضایی الگوی پراکنش پایداری کالبد شهری در سطح استان از آماره خودهمبتسگی فضایی موران و روش درون‌یابی وزن‌دهی معکوس فاصله، استفاده شد. یافته‌های پژوهش در بخش تحلیل مؤلفه‌های اصلی نشان می‌دهد، 4 مؤلفه اصلی(کاربری اراضی شهری، بافت‌های فرسوده، دسترسی‌های درون و بین شهری، زیرساخت‌ها و فناوری‌های ارتباطی) با مجموع واریانس548/64 درصد، تبیین کننده همبستگی بین متغیرهای پژوهش برای سنجش و ارزیابی پایداری کالبدی شهری در سطح استان است. نتایج پژوهش در بخش تحلیل الگوهای فضایی، ضمن نشان دادن الگوی خوشه‌ای پایداری کالبدی شهری در سطح استان، حاکی از تمرکز نسبی پایداری کالبدی شهری در شهرهای مجاور شهرکرد(مرکز استان) است.

کلیدواژه‌ها

امیدوار، شهرام (1389). جغرافیای استان‌شناسی چهارمحال و بختیاری، وزات آموزش و پرورش، تهران.
بابایی، جواد، مؤذن‌کاشانی، بیتا و سعیدی‌زاده، عاطفه (1394). بررسی عوامل مؤثر بر احیاء بافت فرسوده شهری، مطالعه‌ موردی: محله آبکوه مشهد، چهارمین همایش ملی معماری، شهرسازی و پژوهش های نیاز محور با محوریت تحولات نوین و پژوهش‌های کاربردی، مؤسسه آموزش عالی خاوران، مشهد.
برزگر، صادق، بخشی، امیر و حیدری، محمدتقی (1398). تبیین پایداری اجتماعی-اقتصادی در شهرهای کوچک با رویکرد توسعه پایداری، مطالعه‌ موردی: شهرهای کوچک شمال ایران. فصلنامه مجلس و راهبرد، 26(97)، 38-5.
برزگر، صادق، دیوسالار، اسداله، فنی، زهره و صفرعلی‌زاده، اسماعیل (1397). تحلیل شاخص‌های پایداری کالبدی در شهرهای کوچک، مطالعه‌ موردی: شهرهای کوچک استان مازندران. فصلنامه علمی پژوهشی فضای جغرافیایی، 18(61)، 180-161.
جباری، موسی، علیجانزاده، مصطفی، وزیری، محمدحسین و رحیمی، سمیه (1393). اعتبار سنجی ابزار ارزیابی فرهنگ HSE در یک شرکت تولیدی. دو ماهنامه سلامت کار ایران، 11(4)، 108-99.
جوری، آمنه، سرور، رحیم و پیشگاهی‌فرد، زهرا (1396). سنجش پایداری سیستم‌های حمل و نقل در دسترسی به کاربری‌های گردشگری منطقه 22 شهرداری تهران، مطالعه موردی: دریاچه شهدای خلیج فارس(دریاچه چیتگر). نشریه جغرافیا و مطالعات محیطی، 6(22)، 144-129.
حاتمی‌نژاد، حسین و محمدی، روح‌الله (1391). رهیافتی به شکل پایدار شهری. فصلنامه علمی پژوهشی اطلاعات جغرافیایی(سپهر)، 22(84)، 7-2.
رحیمی، حسین (1383). مقدمه‌ای بر جغرافیا و توسعه پایدار. مشهد: انتشارات اقلیدس.
زبردست، اسفندیار (1396). کاربرد روش تحلیل عاملی اکتشافی(EFA) در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، مطالعه‌ موردی: سنجش وضعیت پایداری اجتماعی در کلانشهر تهران. نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 22(2)، 18-5.
زیاری، کرامت‌اله، محمدپور، صابر، منوچهری، ایوب و عیوض‌لو، محمد (1389). اهمیت توسعه زیرساخت‌های اطلاعاتی و ارتباطی شهری در روند جهانی شدن شهرها. فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی، 2(2)، 12-1.
شیخ‌الاسلامی، عبدالرضا، باقری‌خلیلی، فاطمه و محمودآبادی، عباس (1391). کاهش متغیرهای ورودی در فرآیند مدل‌سازی تصادفات آزادراه‌ها با استفاده از روش تجزیه و تحلیل مؤلفه‌های اصلی. فصلنامه مهندسی حمل و نقل، 3(4)، 338-325.
عسگری، علی (1391). تحلیل‌های آمار فضایی با ArcGIS، تهران: انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
فتحی، رقیه، شفقی، سیروس و بیک‌محمدی، حسن (1396). ساماندهی بافت‌های فرسوده شهری با رویکرد افزایش پایداری در  کیفیت زندگی ساکنان، مطالعه‌ موردی: بافت فرسوده شهر آمل). فصلنامه علمی پژوهشی نگرش‌ها نو در جغرافیای انسانی، 10(1)، 14-1.
قانونی، حسین و زبردست، اسفندیار (1396). تحلیل پراکنده‌رویی شهری با استفاده از فن تحلیل عاملی، مطالعه‌ موردی: نواحی شهری قزوین. فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 4(14)، 189-162.
کاشفی‌دوست، دیمن و حاجی‌نژاد، علی (1394). ارزیابی کاربری اراضی شهری با رویکرد توسعة پایدار، مطالعه‌ موردی: پیرانشهر. مجله آمایش سرزمین، 7(1)، 94-71.
محمدزاده، رحمت (1394). بررسی تطبیقی توسعه شبکه ارتباطی سنتی و جدید در بافت قدیم شهر تبریز. نشریه علمی و پژوهشی انجمن معماری و شهرسازی ایران، 6(10)، 101-83.
محمدی،  حمید، مشفقی، وحید، احمدی کلهرودی، نرگس و یوسفیان، سمیرا (1396). تبیین سلسله روابط عملکردی شبکه شهری، مطالعه موردی: استان فارس. فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری، 25، 100-91.
محمدی، جمال، شفقی، سیروس و نوری، محمد (1393). تحلیل ساختار فضایی– کالبدی بافت فرسوده شهری با رویکرد نوسازی و بهسازی، مطالعه موردی: بافت فرسوده‌ شهر دوگنبدان. برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، 4(2)، 128-105.
مختاری ملک‌آبادی، رضا، مرصوصی، نفیسه، حسینی، علی و غلامی، محمد (1394). ﺗﺤﻠﯿﻞ اﺛﺮﮔﺬاری ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺑﺮ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی ﮐﺎﻟﺒﺪی ﺗﻮﺳﻌﻪی ﭘﺎﯾﺪار ﺷﻬﺮی، ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی: ﺷﻬﺮ ﺳﺎﺣﻠﯽ- ﻣﻌﺪﻧﯽ ﻋﺴﻠﻮﯾﻪ. برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، 5(4)، 6-1.
مرصوصی، نفیسه و پیروی، علی (1387). تحلیل کاربری اراضی شهری با رویکرد توسعه پایدار. جغرافیا (انجمن جغرافیایی ایران)، ۱۶ و ۱۷.
مزینی، امیرحسین و مرادحاصل، نیلوفر (1395). بررسی اثر بهره‌گیری از قابلیت‌های فضای مجازی در تحقق توسعه پایدار شهری ایران(رویکرد استانی). فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 18، 21-1.
مشیری، سیدرحیم و ملکی نظام‌آباد، رسول (1390). تحلیلی بر برنامه‌ریزی کاربری اراضی با تاکید بر توسعه پایدار شهری، مطالعه موردی: شهر میاندوآب. مجله دانشنامه(جغرافیا)، 82، 87-73.
ملکی، سعید و دامن‌باغ، صفیه (1392). ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار ﺷﻬﺮی ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﻛﺎﻟﺒﺪی و ﺧﺪﻣﺎت ﺷﻬﺮی، ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی: ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻫﺸﺖﮔﺎﻧﻪ ﺷﻬﺮاﻫﻮاز. مطالعات برنامهریزی شهری، 1(3)، 54-29.
ناجی‌میدانی، علی‌اکبر، هاروتیانیان، هاروتیان و فرهادیان، امیر (1394). مدل‌سازی روابط بین شاخص‌های شناسایی بافت‌های فرسوده شهری و شاخص‌های توسعۀ پایدار در اطراف حرم امام رضا (ع). فصلنامه جغرافیا وآمایش شهری-منطقه‌ای، 5(15)، 48-33.
نجفی‌پور، رویا، احمدی‌نیا، حسن و رضائیان، محسن (1398). بررسی روایی و پایایی نسخه فارسی پرسش‌نامه‌های طرح
بین‌المللی بررسی رفتار خودکشی غیرکشنده در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 1397: یک مطالعه توصیفی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 18، 838-811.
نصر، طاهره (1396). جُستاری در ارزیابی اقدامات نوسازی بافت‌های فرسوده شهری ایران(در قیاس با تجارب نوسازی جهانی) در راستای توجه به اهداف توسعه پایدار. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 7(27)، 198 – 181.
یزدان پناهی، ملیسا و ملکی، کمیا (1390). بررسی جایگاه حمل و نقل در توسعه اقتصادی پایدارشهری، اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران، مشهد، دانشگاه فردوسی.
Akandea, A., Cabrala, P., Gomesa, P., & Casteleyn, S. (2019). The Lisbon ranking for smart sustainable cities in Europe. Sustainable Cities and Society, 44, 475–487.
Ashrafi, S., Najafi Mehri, S., & Batool N. (2017). Designing an Alarm Fatigue Assessment Questionnaire: Evaluation of the Validity and Reliability of an Instrument. Critical Care Nurse Journal, 10(4), 1-5.
Dambeebo, D., & Jalloh, C.A. (2018). Sustainable Urban Development and Land Use Management: Wa Municipality in Perspective, Ghana. Journal of Sustainable Development, 11(5), 235-248.
Ferraz, G.A.S.; Ferraz, P.F.P; Martins, F.B.; Silva, F.M.; Damasceno, F.A and M. Barbari (2019). Principal components in the study of soil and plant properties in precision coffee farming. Agronomy Research, 17(2), 418–429.
Howard, M.C. (2016). A Review of Exploratory Factor Analysis (EFA) Decisions and Overview of Current Practices: What We Are Doing and How Can We Improve?. International
Journal of Human-Computer Interaction
, 32(1), 51-62.
Inkpen, R. (2008). Development: Sustainability and Physical Geography. In N. Clifford, S. Holloway, S. Rice, & G. Valentine (Eds.), Key concepts in geography, SAGE Publications Inc, 378-391
Marcus, L. (1999). Physical planning for economic growth -a study of urban areas. Second International Space Syntax Symposium, Brasilia.
Mishra, S.P., Sarkar, U., Taraphder, S., Datta, S., Swain, D. P., Saikhom, R., Panda, S., & Laishram, M. (2017). Multivariate Statistical Data Analysis- Principal Component Analysis (PCA). International Journal of Livestock Research,7 (5), 60-78.
Ole, E.T. & Wolfgang, S. (2002). Applications of spatial interpolation of climatological and Meteorological elements by the use of geographical information. COST, 719, 1-45.
Sahalia, Y., Xiu, D. (2019). Principal Component Analysis of High-Frequency Data. Journal of the American statistical association, 114(525), 287–303.