با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.30473/psp.2023.64008.2605

چکیده

گردشگری روستایی راهبرد نوینی برای دستیابی به توسعه روستایی است که از طریق ایجاد فعالیت‌های مکمل و متحول نمودن این نواحی، نقش عمده‌ای در توانمندسازی مردم محلی و تنوع‌بخشی به رشد اقتصادی دارد. با توجه به اهمیت موضوع این پژوهش، با رویکرد عوامل پیش برنده گردشگری روستایی انجام شده است. این پژوهش بر اساس ماهیت توصیفی‌-‌ تحلیلی و از لحاظ هدف کاربردی است. برای به‌دست آوردن داده های موردنیاز از روش کتابخانه‌ای و میدانی استفاده شد. جامعه‌آماری پژوهش 12 روستای بالای 20 خانوار دهستان حیران در بخش مرکزی شهرستان آستارا با جمعیت 2509 نفر و 798 خانوار است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 260 نفر برآورد و پراکندگی تعداد نمونه‌ها در روستاها، متناسب با تعداد جمعیت آن‌ها توزیع شد. جهت بررسی موضوع از عامل‌های محیطی، مدیریتی، اقتصادی و اجتماعی بهره گرفته شد و بر اساس تحلیل محتوای کیفی داده های گردآوری شده از طریق بررسی منابع و مصاحبه ها، مفاهیم کلیدی از متن یادداشت­ها و مصاحبه ها استخراج و طی انجام کدگذاری باز، 30 عامل مؤثر برگردشگری شناسایی شدند. روایی پرسشنامه توسط متخصصان و کارشناسان مجرب مورد تأیید قرار گرفت و ضریب پایایی هم  بر اساس آلفای کرونباخ80/0 برآورد شد. جهت تجزیه‌و‌تحلیل از نرم‌افزارهای، SPSS25 و Lisrel بهره گرفته شد. نتایج نشان می‌دهد بیشترین بار عاملی در بین عامل محیطی به نماگر پوشش گیاهی و جانوری(88/0)، در عامل مدیریتی به نماگر سیاست‌های تشویقی(76/0)، در عامل اقتصادی به نماگر ویلاسازی و خانه دوم(88/0) و در عامل اجتماعی به امکانات رفاهی موجود در روستا (89/0) در زمینۀ گردشگری اختصاص داشته است.

کلیدواژه‌ها

ادبی‌فیروزجاه، جواد، کوزه‌چیان، هاشم و احسانی، محمد(۱۳۸۸). بررسی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری ورزشی کشور با تأکید بر جاذبه های طبیعی ورزشی. نشریه مدیریت ورزشی، 1(1)، ۶۷-۸۱.
اکبریان رونیزی، سعیدرضا و شیخ‌بیگلو، رعنا(۱۳۹۴). سنجش کیفیت محیط روستاهای گردشگری، مطالعة موردی: بخش آسارا-شهرستان کرج . پژوهش‌های روستایی،6(2)، ۴۴۷-۴۳۳.
بادکو، بهروز، قاسمی‌سیانی و حسینی‌سابق، محمد (1400). تأثیر گردشگری اجتماعی محور بر توسعه جوامع روستایی از دیدگاه جامعه محلی، مورد مطالعه: روستاهای هدف گردشگری شهرستان پاوه. مطالعات اجتماعی گردشگری، 9(18)، 230-205.
بیات، ناصر و بدری، سیدعلی(1397). بخش‌بندی بازار گردشگری در نواحی روستایی با تاکید بر عوامل انگیزشی، مورد مطالعه: حوضه آبریز رودخانه کلان ملایر. تحقیقات کابردی علوم جغرافیایی، 18(49)، 186-167.
تقیلو، علی‌اکبر، کیانی، مصطفی و کهکی، فاطمه‌سادات(1397). بررسی و تحلیل اثرات اقتصادی و زیست‌محیطی گردشگری در سکونتگاه‌های روستایی شهرستان سامان. برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 8(31)، 114-103.
جاودان، مجتبی، تولایی، سیمین و مهربان، فاطمه(1400). تحلیل تاثیر ظرفیت سازمانی در رقابت پذیری مقصد گردشگری آبگرم، شهر سرعین. مطالعات مدیریت گردشگری، 16(56)، 83-129 .
حیدری‌ساربان، وکیل و ملکی، ابوذر (1394). بررسی اثرات اقتصادی، اجتماعی و روان‌شناختی گردشگری بر توسعه مناطـق روستـایی شهـرستان مشگین­شهر، مطالعه موردی دهستان لاهرود. فضای گردشگری، 4(16)، 50-35.
رومیانی، احمد، شایان، حمید، سجاسی‌قیداری، حمداله و رضوانی، محمدرضا(1398). تحلیل تطبیقی برنامه‌ریزی فضایی مقصدهای گردشگری روستایی در کشورهای ایران، پرتغال، صربستان و ترکیه. مطالعات مدیریت گردشگری روستایی، 14(48)، 148-117.
عنابستانی، علی‌اکبر، پورجوباری، مرضیه و خدادادی، علی (1400). تحلیل عامل‌های تأثیرگذار بر شکل‌گیری برند گردشگری روستایی شهرستان کرمان. مطالعات اجتماعی گردشگری،  9(17)، 28-1.
عینالی، جمشید، فراهانی، حسین، چراغی، مهدی و عباسی، فریبا(1397). ارزیابی نقش گردشگری روستایی در توسعه پایدار جوامع محلی، مورد مطالعه: روستاهای هدف گردشگری استان زنجان. گردشگری و توسعه، 7(2)، 193-171.
فراهانی، حسین، عینالی، جمشید و مرادی، معصومه(1398). ارزیابی اثرات توسعه گردشگری در تغییر سبک زندگی روستاهای هدف گردشگری، مطالعه موردی: بخش الموت شری، شهرستان قزوین. برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 4(3)، 102-89.
قنبری، یوسف، رحیمی، راضیه و برقی، حمید(1400). مدل میزبانی روستائیان در گردشگری خلاق، مورد مطالعه روستاهای هدف گردشگری استان اصفهان. جغرافیا و برنامه‌ریزی، 25(75)، 205-193.
نجارزاده، محمد و نعمت‌الهی، مجید(1395). بررسی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری روستایی در راستای پایداری و توسعه جوامع محلی در مناطق نمونه گردشگری. جغرافیا، 14(49)، 248-226.
اله‌یاری، سمیرا، تاج‌زاده‌نمین، ابوالفضل، بدیع‌زاده، علی و پورفرج، اکبر (1399). الگو بازاریابی مقصدهای گردشگری روستایی در ایران، مطالعات اجتماعی گردشگری، 8(16)، 88-59.
یاری‌حصار، ارسطو و باختر، سهیلا‌‌ (1395). ارزیابی شاخص‌های گردشگری پایدار روستایی از منظر جامعه محلی و گردشگران، مورد مطالعه: شهرستان نیر. برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 7(17)، 134-121.
Ertuna, B., Kirbas, G. (2012). Localcommunity Involment In Rursl Tourism Development: The Case of Kastamoun, Turkey. Revista De Turismoy Patrimomio Cultural. 10(2), 17-24.
Haland, T., Naipaul. S (2008). Agritourism as a Catalyst forImproving the Quality of the Life in Rural Regions: A Study from a DevelopedCountry, Journal of quality
assurance in hospitality & tourism, 9(1), 1-33.
Kapera, Izabela (2018), Sustainable tourism development efforts by local governments in Poland, Sustainable Cities and Society, 23(40), 581-588.
Lee, C. C., Chang, C. P. (2008). Tourism development and economic growth: A closer look at panels, Tourism Management, 29 (1), 180-192.
Li, Y., Zhang H., Zhang, D., Abrahams,
R.(2019). Mediating urban transition through rural tourism, Annals of Tourism Research, 16(75), 152–164.
Liu, Ch., Dou, X., Li, J., CAI, L. A (2020). Analyzing government role in rural tourism development: An empirical investigation from China, Journal of Rural Studies, 23(79),177-188.
Oila, M., Mrrtines. K., Gabriel, L (2012). Tourism Management in Urban Region: Brazile Vest Urban Region, Journal of Sustainable Tourism, 12(29), 567- 569.
Patterson, A. (2014). Brand Ireland: Tourism and National Identity, Brand Ireland, 26-37.
Petrovic, M. D., Vujko, A., Gajic, T., Vukovic, D. B., Radovanovic, M., Jovanovic, J. M. & Vuković, N. (2017). Tourism as an Approach to
Sustainable Rural Development in Post-Socialist Countries: A Comparative Study of Serbia and Slovenia, Sustainability, 10(1), 54-68.
Torres-Delgado, A- & Saarinen, J. (2014). Using indicators to assess sustainable tourism development: a review, Tourism Geographies: An International Journal of Tourism Space, Place and Environment, 16(1), 31-47.
Trukhachev, A. (2015). Methodology for Evaluating the Rural tourism Potentials: A Tool to Ensure Sustainable development of Rural Settlements, Journal of Sustainability, 5(7), 3052-3070.
yang, J., Yang, R., Chen, M. H., Hui, Ch(2021) Effects of rural revitalization on rural tourism, Journal of Hospitality and Tourism Management, 7(47), 35-45.