نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناسی ارشد مهندسی معماری دانشگاه علامه فیض کاشانی. کاشان، ایران
2 دانشجوی دکتری بررسی مسائل اجتماعی ایران، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
3 استاد گروه جامعه‌شناسی دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
10.30473/psp.2023.65838.2635
چکیده
تجدید حیات شهرها نیز مانند موجودات زنده از طریق نوسازی سلول‌ها و بافت‌هایی است که همواره فرسوده می‌شوند. گاهی روند فرسودگی سریعتر از روند نوسازی حرکت می‌کند، که در این صورت انباشت فرسودگی، بحرانی شده و تسریع در نوسازی بافتهای فرسوده را ضروری می‌سازد. آنچه در این زمینه اهمیت دارد، میزان مشارکت مردم در امر بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده است. این پژوهش از نوع کیفی بوده و روش انجام آن، مرور نظام‌مند ادبیات با استفاده از رویکرد فراترکیب برای تحلیل داده‌های مستخرج از منابع منتخب است. در نهایت، در فرایند مرور نظام‌مند، 28 منبع برای تحلیل کیفی و کدگذاری انتخاب و استفاده شدند. برای این منظور، با مراجعه به اسناد و مدارک معتبر قابل دسترس در سامانه های جستجو همچون گوگل، نورمگز، مگیران علمنت و اس آی دی در دوره زمانی سال های 1390 تا 1400 انجام شده است. در نتیجه تجمیع و دسته‌بندی کدهای احصا شده، تعداد 15 بعد و 67 شاخص استخراج شد. کدها شامل ابعاد کالبدی، اجتماعی، زیست محیطی، مدیریتی، روانشناختی، خدماتی، زیرساختی، مشارکت جزئی، چگونگی دخالت مردم، سطح فراگیری سطوح اجرایی و عملکردی، انگیزه ایجادکنندۀ آن، کیفیت همکاری مردم، قلمرو اجرایی و موضوع هستند. نتایج پژوهش نشان می‌دهند پایین بودن ارزش زمین و مسکن با فراوانی (27) و ساختمان‌های غیر استاندارد با فراوانی (23) شاخص‌هایی هستند که اهمیت زیادی را در پژوهش‌های مختلف ایفا کرده‌اند. از سوی دیگر، اطلاع‌رسانی، انگیزه درون‌زا و برون‌زا، کیفیت همکاری تحمیلی و اجباری و..... از شاخص‌های کم اهمیت در این زمینه هستند. مهمترین جنبه‌های نوآوری این پژوهش نگاه چندسطحی و نظام وار به مشارکت مردمی در بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری است و همچنین شناسایی عناصر اصلی این موضوع است.
کلیدواژه‌ها
آیینی، محمد (1386). موضوعات اقتصادی مالی و مدیریتی در بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری. تهران، انتشارات مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
آیینی، محمد و لردستانی، زهرا السادات (1388). هرم بازآفرینی و مشارکت مردم، برنامه‌های توسعه درون‌زای شهری. نشریه هویت شهر، 3(5)، 58-47.
آسمین، حسین، مهرجردی، اباذر و حاجی‌زاده، فاضل (1396). تحلیل عوامل موثر بر مشارکت مردمی در ساماندهی بافتهای فرسوده شهری، مطالعه موردی: منطقه 3 شهر زاهدان. فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 8(32)، 97-137.
اسدیان، فریده و سیاحی، زهرا (1390). نقش الگوی مشارکت مردمی در بهسازی و نوسازی بافتهای شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی مطالعه موردی: محله عامری اهواز. فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، 12(4)، 163-139.
اعتمادی‌نابینی، امید و قدیری، محمود (1400). تبیین اثرات مشارکت شهروندان بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری (مطالعه موردی: شهر نائین). سومین کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری.
امینی، الهه و فریدنژاد، عاطفه (1390). بررسی تاثیر اعتماد اجتماعی بر بهسازی بافت فرسوده شهری، نمونه موردی، محله خوب بخت تهران. فصلنامه پژوهش اجتماعی، 4(10)، 77-96.
حق‌پناه، مریم، کریمی، باقر و نژاددورزی، جمال‌الدین (1400). تأثیرات عوامل کالبدی و اجتماعی بر بهسازی مشارکتی بافتهای فرسوده، مورد مطالعاتی: محله نادر کاظمی شهر شیراز. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 37(14)، 251-239.
دویران، اسماعیل، توکلی‌نیا، جمیله، غلامی، سعید و دانش‌دوست، مهرداد (1392). سنجش تطبیقی ظرفیت مشارت‌پذیری ساکنان در بافتهای جدید و قدیم شهری با استفاده از مدل AHP، نمونه موردی: محله حسینیه «قدیم» و کوی قائم «بافت جدید» شهر زنجان. جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، 18(48)، 123-148.
سرداریان، سوده (1392). مشارکت مردمی کلید تحقق پذیری طرح های بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده، نمونه مطالعاتی: محله جولان شهر همدان. پژوهش شهری هفت حصار، 6(2)، 28-17.
سلمانی‌مقدم، محمد، علوی، فاطمه و گنابادی، حامد (1394). بررسی و تحلیل مشارکت‌پذیری مردمی در نوسازی و بهسازی بافت فرسوده شهری. فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم انداز زاگرس، 8(28)، 146-129.
سجادی، ژیلا، موسوی‌پور، سید و اسکندرپور، مجید (1390). بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری با تاکید بر مشارکت مردمی، مطالعه موردی: محله دولاب تهران. فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، 14(4)، 164-143.
شیخ الاسلامی، علیرضا، ملکی، آفرین، باوفا، سمیه و جهانی، احمد (1392). نقش مشارکت مردمی در بهسازی و نوسازی بافتهای شهری، نمونه: محله ستارخان در شهر خرم‌آباد). فصل نامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس، 6(19)، 142-121.
شاهینی‌فر، مصطفی، پاهیکده، اقبال و خالدیان، ژیلا (1396). سنجش میزان مشارکت‌های مردمی در نوسازی بافـت‌های فرسوده شهری، نمونه موردی: بافت قدیم شهر کرمانشاه. فصلنامه آمایش محیط، 48(13)، 173-153.
زینل زاده، ستاره و جاهد قدمی، محمد (1395). تبیین و اویت سنجی ابعاد تاثیرگذار جهت تحقق نوسازی مشارکتی در بافت فرسوده شهری، نمونه موردی: محله شهید خوب بخت تهران. پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر، 13(42)، 76-61.
زالی، نادر، دارابی، حسن، و میرزایی، عسگر (1392). بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده محله پیرسرای کلانشهری رشت رویکرد مشارکت مردمی. مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، 4 (12) ، 79-94.
زنگنه، یعقوب، گنابادی، حامد و نوری، حفیظ (1400). ارزیابی عوامل موثر بر مشارکت ساکنان بافتهای فرسوده شهری در نوسازی و بهسازی این بافت‌ها (نمونه موردی: شهر تایباد). پنجمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری.
قدر جانی، راضیه و قیطرانی، نیما (1391). بررسی روش های ارتقا مشارکت مردمی در بهسازی و نوسازی مساکن فرسوده، مطالعه موردی: محله جولان در شهر همدان. فصلنامه هفت حصار، 2(1)، 83-75.
قاسمی، ایرج، قاسمی‌سیانی، محمد و حیدری، حسین (1394). عوامل موثر بر مشارکت شهروندان در نوسازی و بهسازی بافت فرسوده. فصلنامه رفاه اجتماعی، 15(59) ، 288-255.
طحانی، اسدالله، پهلوان، مهدی، رحیمی، محمد و طحانی، حجت الله (1396). برنامه‌ریزی توسعه راهبردی بافت فرسوده شهری با تاکید بر مشارکت مردمی (نمونه موردی: بافت فرسوده شهری شهرضا). فصلنامه مرمت و معماری ایران، 17(9)، 62-54.
ضرایبی، لمیرا و فرید، طهرانی (1388). رویکرد مشارکت جویانه در نوسازی و بهسازی بافتهای فرسوده شهری. فصلنامه آرمان شهر، 2، 46-39.
وارثی، حمیدرضا و محمدی، جمال (1400). بررسی نقش شهروندان در بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری (مطالعه موردی منطقه 6 شهر اصفهان). مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه ای، 7(25) ، 82-60.
عابدی، مهدی، کریم‌زاده، علی و سرورزاده، کوروش (1400). بازنگری سیاست‌ها و اقدامات مدیریت شهری در بهسازی بافتهای فرسوده با رویکرد ارتقاء مشارکت ساکنین محله؛ مطالعه موردی منطقه 3 شهرداری شیراز. سیزدهمین کنفرانس ملی شهرسازی، معماری، عمران و محیط زیست.
عبدالله‌زاده، علیرضا، استخر، علی، استخر، فاطمه و استخر، سعید (1397). مشارکت مردمی در بهسازی بافتهای فرسوده شهری. دومین کنفرانس بین المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی.
علوی، علی، عبداللهی، محمدمهدی و جانبازی، مجید (1393). ارزیابی میزان تمایل به مشارکت ساکنان در امر بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری (مورد مطالعه: بافت فرسوده شهر آمل)، همایش ملی بافتهای فرسوده تاریخی شهری؛ چالش ها و راهکارها.
عباسپور، فاطمه و مهدوی، افسون (1400). رویکرد مشارکت مردمی در بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده، سومین کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری.
علی‌پور‌کوهی، پانته‌آ، رمضانی، مریم و میرغلامی، مرتضی (1400). بررسی عوامل موثر بر مشارکت ساکنان در نوسازی و بهسازی بافت فرسوده شهری، مورد پژوهشی: محله عودلاجان تهران. نشریه هنر مدیریت سبز، 90-75.
کرمانی، مهدیه و حسینی، ابراهیمی‌زاده (1400). بهسازی و
مشارکت در بافتهای حاشیه نشین در راستای دستیابی به توسعه پایدار شهری، سومین کنفرانس پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی.
مشارکت در بافتهای حاشیه نشین در راستای دستیابی به توسعه پایدار شهری، سومین کنفرانس پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی.
موسوی، حمید، بخشنده، نصرت و الیاس‌زاده، نورالدین (1397). تحلیل رویکرد مشارکت جویانه در ساماندهی بافتهای فرسوده منطقه 12 شهر تهران. فصلنامه مدیریت شهری، 51(17)، 307-297.
معینی‌فر، مریم و سریزدی، حمیدرضا (1400). بررسی میزان مشارکت مردمی در بهسازی بافت فرسوده محله مقدم شمالی تهران با استفاده از مدل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP). همایش ملی معماری و شهرسازی انسانی.
معینی‌فر، مریم و یزدی، حمیدرضا (1400). بررسی میزان مشارکت مردمی در بهسازی بافت فرسوده محله مقدم شمالی تهران با استفاده از مدل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی. همایش ملی معماری و شهرسازی انسان گرا.
موحد، علی، فیروزی، محمدعلی، زارعی، رضا و ظفری، مسعود (1392). نقش سازمان‌های مردم نهاد برای مشارکت در بازسازی بافتهای فرسوده نمونه موردی: بافت فرسوده بخش مرکزی شهر اهواز. فصلنامه جغرافیا، دوره جدید، 36(11)، 80-98 .
مریدسادات، پگاه، محمدیان، سجاد (1397). مشارکت در بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری، مطالعه موردی: محله خیرآباد شهر بیرجند. فصلنامه آمایش محیط، 42(11)، 164-139.
موسوی، میرنجف، حیدری، حسن و باقری، علی (1391). بررسی نقش سرمایه اجتماعی در نوسازی و بهسازی بافتهای فرسوده، مطالعه موردی شهر دشت. مطالعه پژوهش‌های شهری و منطقه ای، 4(15)، 105-122.
معتمدی مهر، اکبر، حسن پور، رضا و رضایی، رقیه (1392). بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری با تاکید بر مشارکت مردمی، مطالعه موردی: محله قیلر قروه. چشم انداز جغرافیایی در مطالعات انسانی، 26(9)، 29-44.
نظم‌فر، حسین و عطار، محمدامین (1393). نقش سرمایه اجتماعی بر مشارکت ساکنان در نوسازی بافت فرسوده شهری، موردشناسی: بافت فرسوده شهر اردبیل. جغرافیا و آمایش شهری – منطقه ای، 12(4)، 51 -66.
Arian, M., Khorasani, N., & Khakpoor, B. (2022). Analysis of Strategic Components and Citizen Participation in Order to Achieve the Islamic-Iranian Model of Progress. Journal of Sustainable Urban & Regional Development Studies (JSURDS), 3(1), 88-107.
Araghieh, E., Soltani, A., & Sanaie, A. (2021). Investigating Energy Consumption Optimization Policies in Iranian Buildings (with emphasis on topic 19). International Journal of Political Science, 11(2), 69-80.
Andalib, A. (2022). Explaining the Process of Physical Balance Monitoring in the Model of Balanced Renovation of Worn-Out Urban Textures Using the Dynamic System Method (A Case Study of the Central Worn-Out Texture of Zanjan).
Borani, M., Abdollahzadeh Taraf, A., &
Faramarzi Asli, M. (2022). Assessing the factors affecting sustainable urban regeneration in the dilapidated fabric of Urmia (case study of the central fabric of the city). Sustainability, Development & Environment, 3(2), 25-46.
Faramarzi Asli, M. (2022). Assessing the factors affecting sustainable urban regeneration in the dilapidated fabric of Urmia (case study of the central fabric of the city). Sustainability, Development & Environment, 3(2), 25-46.
Dragutinovic, A., Pottgiesser, U., & Quist, W. (2022). Self-Management of Housing and Urban Commons: New Belgrade and Reflections on Commons Today. Urban Planning, 7(1), 267-279.
Daviran, S. (2022). Meta-analysis of published scientific and research articles on worn-out urban fabric in Iran, Case study ((Articles published from 1392 to 1397). Geographical Engineering of Territory.
Habibi, K., Arefi, M., Doostvandi, M., & Ashouri, K. (2022). Reproduction of urban informality in Iran: Its key factors, tools and challenges. Journal
of Urban Management.
of Urban Management.
Levine, D., & Aharon, M. (2022). There’s no place like real estate: the “Self-gentrification” of homeowners in disadvantaged neighborhoods facing urban regeneration. Journal of Housing and the Built Environment, 1-20.
Lele, M. D. (2022). Smart Cities–A Panacea for the Ills of Urbanization: An Indian Perspective. Breakthroughs in Smart City Implementation, 215.
Jang, S. G., & Gim, T. H. T. (2022). Considerations for Encouraging Citizen Participation by Information-Disadvantaged Groups in Smart Cities. Sustainable Cities and Society, 76, 103437.
Jeddi Farzaneh, A. J. (2021). Explanation of physical-social resilience of historical worn-out fabric with emphasis on sustainable urban form. Journal of Urban Management and Energy Sustainability, 3(1).
Pourmahdi Amiri, M. (2022). Investigating the feasibility of recreating the worn-out urban fabric in order to improve the quality of life from the perspective of citizen participation. Geography and Human Relationships, 4(4), 457-474.
Rasoli, M., Ahdinejad, M., & Heidari, M. T. (2021). Regeneration Explanation of Urban Old Textures with the Integrated Method of FEMA and SMART (Case Study: Zanjan City). Geography and Territorial Spatial Arrangement, 11(40), 109-130.
Rahmani Asl, M., Afzali Naniz, M., Heydari, A., & Mohammadi, K. (2021). Assessing the position of social capital components in the feasibility of Ineffectual urban texture (Case study: Akhtarabad informal settlement of Karaj City). Journal of Urban Social Geography, 8(2), 133-154.
Rasouli, S. H., & Eskandar, R. (2021). Spatial analysis of factors affecting the restoration of dilapidated structures in Ghaemshahr (with the approach of evaluating government support policies). Journal of Urban Environmental Policy, 1(4).
Reihani, Z. S., & Salaripour, A. (2001). The Role of Graph Theory in Street Network Analysis and Modelling: From Theory to Application, Case Study: the Worn-Out Texture of Rasht City1
Nouri, A., Khadem, S., Mutule, A., Papadimitriou, C., Stanev, R., Cabiati, M., & Carroll, P. (2022). Identification of Gaps and Barriers in Regulations, Standards, and Network Codes to Energy Citizen Participation in the Energy Transition. Energies, 15(3), 856.
Naghibi, F., Saket Hasanlouei, M., & Azhari, A. (2022). Spatial-Physical Analysis of the Level of Vulnerability of Urban Worn Out Texture using VIKOR and ANP Case Study: central texture of Urmia city. Journal of Studies of Human Settlements Planning, 16(4).
Kanellopoulou, E., Ntounis, N., & Cerar, A. (2021). The Value of Autonomous Rog: Culture, citizenship, participation.
Kiss, B., Sekulova, F., Hörschelmann, K., Salk, C. F., Takahashi, W., & Wamsler, C. (2022). Citizen participation in the governance of nature‐based solutions. Environmental Policy and Governance.
Shahinifar, M. (2004). Rehabilitation and Renovation Projects in Improving the Quality of Urban Life (Case Study: Central worn texture Urban Areas in Kermanshah City).
Przeybilovicz, E., Cunha, M. A., Geertman, S., Leleux, C., Michels, A., Tomor, Z., & Meijer, A. (2022). Citizen participation in the smart city: findings from an international comparative study. Local government studies, 48(1), 23-47.
Tavakoli, H., & Marzbali, M. H. (2021). Urban public policy and the formation
of dilapidated abandoned buildings in historic cities: causes, impacts and recommendations. Sustainability, 13(11), 6178.
of dilapidated abandoned buildings in historic cities: causes, impacts and recommendations. Sustainability, 13(11), 6178.
)