با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

4 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

10.30473/psp.2023.62809.2577

چکیده

توسعه روستایی به عنوان هدف و یا راهبرد توسعه در بسیاری از کشورها مورد تأکید نظام سیاست­گذاری و برنامه­ریزی آن­ها است. برای دستیابی به این هدف، توجه به اصول محتوایی و رویه­ای برنامه­ریزی (توسعه روستایی) مبتنی بر ادبیات نظری-تجربی و  نگرش خبرگان در سطوح مختلف فضایی از جمله منظومه روستایی اهمیت دارد. تحقیق حاضر با هدف  ارائه چارچوب مفهومی برنامه­ریزی توسعه منظومه روستایی مبتنی بر نگرش خبرگان انجام گرفته است. روش تحقیق، کیفی و از نوع اکتشافی است که مبتنی بر رهیافت تأویل­گرایی انجام گرفته است. همچنین، در چارچوب روش تحقیق منتخب از رویکرد تحلیل محتوا (کیفی) استفاده شده است. مشارکت­کنند­گان، خبرگان دانشگاهی، دستگاه­های اجرایی و محلی بودند. حجم نمونه بر اساس اشباع نظری تعیین و برای انتخاب مشارکت کنندگان از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد. جمع آوری اطلاعات با استفاده از روش­های کتابخانه­ای و میدانی، فنون فیش برداری و مصاحبه نیمه ساختمند و ابزارهای فیش و چک لیست مصاحبه نیمه ساختمند انجام گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده­ها، از تکنیک کدگذاری باز، محوری و گزینشی در محیط نرم افزار اطلس تی آی استفاده شد. مبتنی بر یافته­ها، این تحقیق به این نتیجه رسیده است که  حفاظت از منابع طبیعی- بوم شناختی محدود، سرمایه انسانی- اجتماعی، اقتصاد شبه درون­زای روستایی، عدالت فضایی، یکپارچگی فضایی و حکمروایی خوب روستایی اصول  محتوایی و یکپارچه بودن، مشارکت اجتماع محلی،  فضایی بودن، تدریج گرایی و همزمانی تهیه و اجرا اصول فرایندی هستند که چارچوب مفهومی برنامه ریزی توسعه منظومه روستایی را شکل داده­اند.

کلیدواژه‌ها

بدری، سیدعلی، رکن‌الدین‌افتخاری، عبدالرضا، قیداری، حمدالله(1390). بنیان­های نظریه­ای برنامه­ریزی کالبدی مناطق روستایی. تهران:انتشارات بنیاد مسکن.
برک‌پور، ناصر، اسدی،ایرج(1388). مدیریت و حکمروایی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
توکلی‌نیا، جمیله، مسلمی، آرمان، فیروزی، ابراهیم و بندانی، سارا (1394). تحلیلی بر پراکنش جمعیت و توزیع خدمات شهری بر پایه عدالت فضایی، مطالعه موردی: شهر اردبیل. فصلنامه پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری،3(3)، 285-308.
حیدری‌مستعلی، سحر، جباران‌امیری، بهمن و علیزاده‌شعبانی، افشین(1394). تعین آسیب‌پذیری اکولوژیکی شهرستان طرقبه شاندیز با استفاده از روش عینی آسیب‌پذیری. نشریه محیط زیست طبیعی(منابع طبیعی ایران)، 68(2)، 213-223.
داداش‌پور، هاشم و آفاق‌پور،آتوسا(1395). عقلانیت معرفتی و نظری نوین حاکم بر سازمان فضایی سیستم­های شهری. فصلنامه مطالعات میان رشته­ای در علوم انسانی، 8(2)، 28-1
داداش‌پور، هاشم؛ پورطاهری، مهدی و معرفی، ابوالفضل (1391). بررسی و تحلیل رابطه خوشه­ای شدن صنعتی و ارتقا ظرفیت­های یادگیری، مورد مطالعه: خوشه‌های صنعتی مبلمان و چاپ و نشر در شهر قم. فصلنامه مدیریت صنعتی دانشکده علوم انسانی،8 (25)، 104-94
داداش‌پور، هاشم و  علی‌دادی، مهدی(1398).  برنامه­ریزی توسعه یکپارچه محلی چارچوب نظری و عملیاتی برای ایران. تهران: انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
داداش‌پور، هاشم و الوندی‌پور، نینا (1395). عدالت فضایی در مقیاس شهری در ایران. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 21(3)، 67-80
داداش‌پور، هاشم(1388). خوشه­های صنعتی، یادگیری، نوآوری و توسعه منطقه­ای. فصلنامه راهبرد توسعه، 3(18)، 53-72.
رضوانی، محمدرضا(1390). برنامه­ریزی توسعه روستایی در ایران. تهران: انتشارات قومس.
رضوانی، محمدرضا(1381). برنامه­ریزی توسعه روستایی، مفاهیم، راهبردها، فرایندها. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 164، 240-221 .
رهنما، محمدرحیم و رضوی، محمدحسن(1391). بررسی تاثیر حس تعلق مکانی بر سرمایه اجتماعی و مشارکت در محلات شهر مشهد. نشریه معماری و شهرسازی، 17(2)، 29-36.
زبیری، هدی و کریمی‌موغاری، زهرا(1393).اثر انسجام اجتماعی بر توسعه اقتصادی، مطالعه بین کشوری با رویکرد داده­های تابلویی. نشریه پژوهش­های رشد و توسعه اقتصادی، 4(14)، 39-62.
سعیدی، عباس(1400). برنامه ریزی کالبدی -فضایی در راستای توسعه پایدار منظومه­های روستایی-شهری.تهران: انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، پژوهشکده سوانح طبیعی.
شفیعی‌ثابت، ناصر و میرواحدی، نگین‌سادات(1398). الگوی برنامه‌ریزی توسعه روستایی با تاکید بر پارادایم­های نوین، موردمطالعه: شهرستان­های پاکدشت و ری در پیرامون کلانشهر تهران. فصلنامه توسعه پایدار محیط جغرافیایی،1(2)، 67-53.
صرافی، مظفر(1392). توسعه به مثابه حکمروایی شایسته.تهران: نشر علم.
عسگری، علی، اجلالی، پرویز و رفیعیان، مجتبی (1394). نظریه برنامه‌ریزی: دیدگاه‌های سنتی و جدید. تهران: آگه.
عظیمی‌آملی، جلال و رکن‌الدین‌افتخاری، عبدالرضا (1393). حکمروایی روستایی(مدیریت توسعه پایدار). تهران: سمت.
مثنوی، محمدرضا و دبیری، مریم(1396). ارزش گذاری خدمات اکوسیستم شهری به عنوان ابزاری برای برنامه­ریزی شهرهایی پایدار تر. نشریه علمی منظر،شماره 9(41)، 25-34.
مولایی‌هشتجین، نصرالله(1397).مفهوم، تعریف و ضرورت برنامه‌ریزی توسعه روستایی. فصلنامه سپهر، 9(33)، 46-43.
ندایی‌طوسی، سحر(1396).کاربست روش‌شناسی آینده‌نگاری  راهبردی در برنامه­ریزی توسعه فضایی، مورد پژوهی: سناریو نگاری منطقه کلان شهر کرج. فصلنامه دانشگاه هنر، 10(20)، 48-23 .
Acheampong.Ransford A. & Ibrahim Alhassan. (2016). One Nation, Two Planning Systems? Spatial Planning and Multi Level Policy Integration in Ghana:Mwchanism,Challenges and the Way. Forward Urban forum, 27(1):1-18
Allmendinger,P.(2002).Towards a post – positivist typology of planning theory. planig theoty, v.(1), 77-79
Barca.Fabrizio.MCcann.Philip.&Rodriguez-pose. Andres.(2012). The case for regional development intervention: place–based versus place Blair, H. participation and accountability:democ-ratic local governance in six countries, world development, 28(1), 21-39
Douglass.M.(1998). .A regional network strategy for reciprocal rural – urban linkages:an agenda for policy research with refrence to Indonesia, Third world planning Review.720(1): 124-154
Gardener. R.D.(2014). Sustainable regional development: developing a sustainability assessment framework for district and metropolitan integrated development plans
Harvey, David (2006): A Critical Reader, Edited by Noel Castree and Derek Gregory, Blackwell.
JiangL.D.and Zhang . Z.L. (2011).urban -Rural Integration planning:Theory ad practice in Suzhou,china.In Advanced materials Reserch , 243:6729-6733
Kidd,sue.(2007). Towards a Framework of Integration in Spatial Planning: An Exploration from a Health Perspective, Planning Theory & practice,no.8(2): 161-181
krugman.paulR.(1991).Geography and trade:MITpress neutral approaches. Journal of Regional science, 52(1): 134-152
Vigar,Geoff .(2009). Twoards an integrated spatial planning ?”European planning Studie.17(11): 1571-1590
World Bank.(1992).world development Rport,oxford university press,new York