با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشگاه پیام نور ، ص . پ . 4697-19395،تهران ، ایران .

2 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری ،گروه جغرافیا دانشگاه پیام نور ،ایران

3 استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، ایران

چکیده

با وجود اهمیت گردشگری مشارکتی در صحنه بین‌المللی و تلاش جهانی برای جذب درآمد از طریق گردشگر در مناطق مختلف ایران از جمله منطقه کاشان، بنا به دلایل مختلف، گردشگری رونق زیادی ندارد. هدف از انجام این تحقیق، مطالعه راهبردی کالبدی - فضایی گردشگری شهری با رویکرد مشارکتی در منطقه کاشان است. تحقیق از نظر موضوع، کاربردی و از نظر روش، توصیفی و تحلیلی و تکنیک‌های مورد استفاده، مدل تحلیل استراتژیک SWOT و مدل ماتریس برنامه‌ریزی کمی است. متغیر مستقل تحقیق، گردشگری و متغیر وابسته تحقیق، توسعه کالبدی و فضایی نامیده می­شود. این تحقیق درصدد پاسخ به این سؤال است که «پتانسیل‌ها و محدودیت‌های راهبرد کالبدی فضایی گردشگری با رویکرد مشارکتی در منطقه کاشان کدام است؟». نتایج به‌دست‌آمده از جانب نمونه‌ای تحقیق (گردشگران، شهروندان، استادان دانشگاه، مدیران، کارشناسان) نشان می‌دهد از نظر مردم، مهم‌ترین نقاط ضعف تحقیق، نداشتن برنامه مدون در زمینۀ­ مشارکت مردمی، روحیه مشارکت پایین و نظارت دولتی ضعیف و مهم‌ترین نقطۀ قوت تحقیق، وجود زیرساخت‌های مناسب گردشگری (به نسبت سایر شهرهای کشور نه به نسبت مقیاس جهانی) است. همچنین از نظر پاسخگویان، مشخص نبودن نقش مشارکت مردمی در طرح‌های گردشگری کشوری و بالطبع طرح‌های منطقه کاشان و عدم ثبات اقتصادی، مهم‌ترین تهدیدهای متصور برای گردشگری است. مجموعه این عوامل که در قالب یک ماتریس نشان داده‌ شده، نشان می‌دهد که اولویت با کدام گروه از نقاط قوت، ضعف، تهدید و فرصت است. در ماتریس عوامل راهبردی داخلی نمره نهایی 82/1 و همان‌طور که ملاحظه می‌شود عدد به‌دست‌آمده نه‌تنها از عدد 5/2 بلکه از عدد 2 نیز کوچک‌تر است. در نتیجه علی‌رغم وجود جاذبه‌های گردشگری در منطقه کاشان به دلیل مشکلات فراوان، مشارکت مردمی برای توسعه کالبدی _ فضایی گردشگری در وضیت رضایت بخشی نیست.

کلیدواژه‌ها

ابراهیم‌پور، حبیب، بابایی، یاور و سخندان، الناز(2017). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر مشارکت در توسعه گردشگری پایدار با نقش میانجی اثرات گردشگری (مطالعه موردی: شهر سرعین). برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 6(22)، 118-143.‎
ابراهیمــی، عبدالحمیــد (1377). تأثیر صنعت جهانگردی بــر متغیرهای اقتصادی، محیطــی، فرهنگی و اجتماعی ایران، مجموعه مقالات نخســتین همایش جهانگردی جمهوری اسلامی ایران، سازمان آزاد کیش، کیش.
اخوان‌صراف، احمدرضا، حسینی، سید اسعد و هاشم‌الحسینی سیدرضا(۱۳۹۲). بررسی نقش مدیریت شهری در دستیابی به توسعه و کیفیت پایدار گردشگری شهری مورد مطالعه شهرستان اصفهان، همایش ملی معماری پایدار و توسعه شهری، بوکان، https://civilica.com/doc/213955 
اسماعیل، علی‌اکبری و بنفشه، اسماعیلی(1395). توسعه گردشگری بومی و پایداری نظام سکونتگاهی حاشیه کویر. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، گروه جغرافیا، دانشگاه پیام‌نور.
بیرانوند‌زاده، مریم و رستم‌گورانی، ابراهیم(۱۳۸۹). نقش گردشگری شهری در توسعه پایدار شهرها: شهر خرم‌آباد، نخستین همایش -توسعه شهری پایدار، تهران، قطب علمی توسعه شهری پایدار. https://civilica.com/doc/96986
بیشمی، بهار و محمودی، مصطفی(1394). بررسی میزان مشارکت شهروندان در طرح‌های گردشگری (مطالعه موردی: منطقه 22 شهر تهران). نشریه گردشگری شهر، 2(1), 91-103.‎
توکلی‌انگوت، سخاوت، غایب‌زاده، شهروز و مرادی، سیمین(۱۳۹۲). برگزاری بازی‌های بومی، محلی و رونق صنعت گردشگری ورزشی، اولین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط‌زیست پایدار، همدان، انجمن ارزیابان محیط ‌زیست هگمتانه، https://civilica.com/doc/248149  
تولایی، سیمین، سلیمانی، محمد، جهانی، دولت‌آباد، رحمان، جهانی و دولت‌آباد،اسماعیل(1396).نقش مشارکت جوامع محلی در صنعت گردشگری پایدار (مطالعه موردی: سرعین). نشریه: پژوهش‌های جغرافیای انسانی (پژوهش‌های جغرافیایی)، 49(1)، 95-113.‎
حیدری‌چیانه، رحیم(1396). مبانی برنامه‌ریزی صنعت گردشگری. تهران: انتشارات سمت.
خادم‌حسینی قاسمی، سعیده  و محق، حسین (۱۳۹۷). بررسی معماری محله سنتی بازار کاشان از زاویه بنا و فضای شهری، کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و مدیریت
توسعه شهری در ایران، تهران، دانشگاه صنعتی مراغه با همکاری دانشگاه تبریز-دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
،https://civilica.com/doc/846747
شرقی، علی و صالحی کوسالاری، فرزانه(۱۳۹۴). هویت معماری در بناهای مسکونی گذشته و بررسی شاخصه‌های هویت ایرانی در معماری امروز(نمونه‌های موردی: خانه طباطبایی‌ها و خانه شریفی‌ها)، اولین کنگره بین‌المللی زمین، فضا و انرژی پاک، اردبیل، دانشگاه محقق اردبیلی،. https://civilica.com/doc/456467
صابری، امیر، توکلی‌نیا، جمیله، رضویان، محمدتقی و قادری، اسماعیل(1397). بررسی تأثیر گردشگری بر توسعه اقتصادی و اجتماعی شهر کاشان. برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 9(36) ،34_1.‎
صادقیان،هادی، حسن‌پور، امید و خدابخشی، سیده لیلا(۱۳۹۰). توریسم شهری و نقش آن در توسعه پایدار شهری، همایش گردشگری و توسعه پایدار، همدان ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان ،https://civilica.com/doc/127017
صدرموسوی، میرستار و مرجان‌لو، اسماعیل(1394). جایگاه گردشگری مشارکت محور در توسعه پایدار گردشگری، اولین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط‌زیست پاک، همدان، https://civilica.com/doc/384836
ضیایی، محمود، سعیدی، علی‌اصغر و تراب‌احمدی، مژگان(1391). جایگاه گردشگری در نظام آموزش عالی ایران. مجله مطالعات مدیریت گردشگری، 7(17)،61-86.
محلاتی، صلاح‌الدین(1381). درآمدی بر جهانگردی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
نیازی، محسن، لاجوردی، سیدعلیرضا(1389). طرح پژوهشی استان شدن کاشان، دانشگاه کاشان.
Alegre,J.,Mateo,S.,&Pou,L.(2013).Tourismparticipation and expenditure by Spanish households: The effects of the economic crisis and unemployment. Tourism Management, 39(1), 37-49.
Aref, F.(2011).Sense of community an participation for tourism development. Life Science Journal, 88(1), 20-25.
Hall،Prentice (2013) ، Tourism Planning: Policies، Processes and Relationships،Edition: 1stPublisher: Prentice HallI, SBN: 0-582-32028-3. 272.
Wondirad, A., & Ewnetu, B. (2019). Community participation in tourism development as a tool to foster
sustainable land and resource use practices in a national park milieu. Land use policy, 88(1), 104-155.
Wu, L., Zhang, J., & Fujiwara, A. (2013). Tourism participation and expenditure behaviour: Analysis using a scobit based discrete–continuous choice
model. Annals of Tourism Research, 40(1), 1-17.
Popescu, R. I., & Corbos, R. A. (2010). The role of urban tourism in the strategical development of Brasov area. Theoretical and empirical researches in urban management, 5.7(16), 69-85.