با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضوهیات علمی دانشگاه پیام نور ایران

2 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری تحصیلات تکمیلی دانشگاه پیام نور، تهران. ایران

3 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه گیلان، ایران

4 دکتری جغرافیا و آمایش سرزمین، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، ایران.

چکیده

رویکرد آمایش سرزمین را می­توان «ادراک عینی و فضایی زبان سرزمینی» نامید. این رویکرد با به بکارگیری رویکرد یکپارچگی قلمرویی، سازمانی، سیاستی و فرابخشی، سعی در فراهم­سازی دقت در ترکیب و تجزیه مؤلفه­های سازمان فضایی دارد. هدف از نوشتار حاضر تحلیل همسویی و هم راستایی وضعیت توسعه منطقه­ای مبتنی بر شاخص­ها با مؤلفه­ها و اصول آمایش سرزمین است. در این راستا، نوشتار پیش­رو با هدف تحلیل و تببین وضعیت شهرستان­های استان کرمانشاه از منظر شاخص­های فرابخشی آمایش و توسعه منطقه­ای است. این پژوهش از لحاظ هدف­گذاری، کاربردی و براساس روش­شناسی، توصیفی- تحلیلی­ است. شیوه گردآوری داده­ها، مبتنی بر بهره­گیری از اسناد کتابخانه­ای و مطالعات آمایش استان کرمانشاه در قالب 32 شاخص منتخب است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات به­دست آمده از تکنیک تصمیم­گیری چندمعیاره جدید کوکوسو، آنتروپی شانون و از آزمون آماری ضریب همبستگی پیرسون در نرم­افزارهای Excel، Arc Gis و SPSS استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که شهرستان کرمانشاه با کسب بیشترین امتیاز کوکوسو 89/17 در جایگاه اول و شهرستان­های اسلام­آباد غرب و هرسین به ترتیب با کسب امتیاز 87/17 و 34/17 در رتبه­های دوم و سوم قرار گرفته­اند. در مقابل شهرستان ثلاث‌باباجانی با کسب کمترین امتیاز 59/11 رتبه آخر را به خود اختصاص داده است. همچنین یافته­های دیگر پژوهش حاکی از این مهم است که فضای توسعه غالب بر شهرستان­های استان کرمانشاه، سطوح در حال توسعه و محروم از توسعه است.

کلیدواژه‌ها

امور برنامه­ریزی، نظارت و آمایش سرزمین، منطقه‌بندی آمایش سرزمین، 1396.
آرامی، حسین (1393). تفاهم بر سر انتظارات از آمایش سرزمین، همایش آمایش سرزمین زیربنای توسعه، تهران.
بابایی‌اقدم، فریدون، ویسی‌ناب، فتح­الله و علی­پور، خالد (1395). سطح­بندی و تحلیل تطبیقی درجه توسعه یافتگی مورد شناسی: شهرستان‌های استان کرمانشاه. فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه­ای، 6(21)، 112-95.
پورمحمدی، محمدرضا، رنجبرنیا، بهزاد، ملکی، کیومرث و شفاعتی، آرزو (1391). تحلیل توسعه یافتگی شهرستان‌های استان کرمانشاه. فصلنامه برنامه­ریزی فضایی، 9(1)، 26-1.
خاکپور، محمد، محمدی، چنور، داوری، الهام و اکبری، مجید(1398). بررسی وضعیت شاخص‌‌‌‌های توسعه در شهرستان‌‌‌‌‌‌‌‌های کرمانشاه با استفاده از تکنیک ادغام. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 17(56)، 90-73.
دانشنامه مدیریت شهری و روستایی(1388). سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور.
درویشی، هدایت، اکبری، مجید و احترامی، تینا(1397). شناسایی و اولویت­بندی عوامل موثر بر نارسائی‌های نظام سیاست‌گذاری توسعه منطقه‌ای در ایران: ارائه مدل ساختاری– تفسیری. فصلنامه مجلس و راهبرد، 25(96)، 237-264.
رکن­الدین‌افتخاری، عبدالرضا(1396). رهیافت جدید منطقه­ای برای برون رفت از چالش­های سکونتگاه­های انسانی، تهران: نشر تیسا.
سازمان برنامه و بودجه کشور(1396). قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، تهران.
سازمان برنامه و بودجه کشور(1388). شناسایی مناطق کمتر توسعه یافته، مصوبات هیات دولت.
سعیدی، عباس(1388). محیط، فضا و توسعه بحثی در ضرورت توسعه یکپارچه روستای_شهری. مسکن و محیط ­روستا، 29(131)، 3-12.
سند آمایش استان کرمانشاه(1398). سازمان برنامه و بودجه کشور و سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان کرمانشاه.
سیاست­های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغیه رهبر معظم انقلاب(1392). سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور، تهران.
سیاست­های کلی آمایش سرزمین ابلاغیه رهبر معظم انقلاب(1390). مجمع تشخیص مصلحت نظام، تهران.
صرافی، مظفر(1377). مبانی برنامه­ریزی توسعه منطقه­ای، تهران: نشر سازمان برنامه و وبودجه کشور، امور آمایش و توسعه منطقه­ای.
صرافی، مظفر(1393). آمایش سرزمین چیستی و چرایی، همایش آمایش سرزمین زیربنای توسعه، تهران.
ضوابط ملی آمایش سرزمین(1383). سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور، امور آمایش و توسعه منطقه­ای، تهران.
فولادی، محمدحسین(1393). برنامه ششم و آمایش سرزمین، همایش آمایش سرزمین زیربنای توسعه، تهران.
فولادی، محمدحسن(1393). طرح تهیه نظام یکپارچه برنامه‌ریزی و مدیریت سرزمین، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی.
مرکز آمار ایران(1395). سالنامه آماری استان کرمانشاه.
مطالعات برنامه آمایش استان کرمانشاه (1396). سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان کرمانشاه.
ملکی، سعید، علیزاده، هادی و دامن‌باغ، صفیه(1394). تحلیلی بر وضعیت توزیع و خوشه­بندی توسعه یافتگی منطقه­ای در استان کرمانشاه. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 5(17)، 128-115.
مهندسین مشاور نقش جهان پارس(1394). طراحی الگو و تدوین راهبردهای کاهش عدم تعادل­های استانی به کارفرمایی امور آمایش و توسعه منطقه ای، سازمان برنامه و بودجه کشور.
نظم­فر، حسین، علی‌بخشی، آمنه و اختر، سهیلا(1394). تحلیل فضایی توسعه منطقه‌ای استان کرمانشاه با استفاده از مدل­های تصمیم‌گیری چند معیاره. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 15(36)، 252-229.
Albrechts, L. (2006). Bridge the Gap: From Spatial Planning to Strategic Projects, European Planning Studies, 14 (10), 1487–500.
Davoudi, S. (2006). Evidence-based Planning: Rhetoric and Reality, disP—The Planning Review, 42 (165), 14–24.
Davoudi, S. & Strange, I. ( 2007). Conceptions of Space and Place in Strategic Spatial Planning. London, UK: Routledge.
Kidd, S. & D. Shaw (2013). Reconceptualising Territoriality and Spatial Planning: Insights from the Sea, Planning Theory & Practice, 14 (2), 180–97.
Maksic, M. (2019). Governance Capacity of the City of Niš, Serbia, in the Spatial Planning Process, Journal of Planning Education and Research, 1–14.
Morgan, K.; Nauwelaers, C. (2005). Regional Innovation Strategies the Challenge for Less- Favoured Regions. London and New York, Sage Publication.
Morphet, J. (2011). Effective Practice in Spatial Planning. London, UK: Routledge.
Nadin, V. (2007). The Emergence of the Spatial Planning Approach in England, Planning, Practice & Research, 22 (1), 43–62.
Nijkamp, P., & Abreu, M. (2020). Regional Development Theory. International Encyclopedia of Human Geography, 297–302.
Trkulja, S., Tosic, B., & Zivanovic, Z. (2012). Serbian Spatial Planning among Styles of Spatial Planning in Europe, European Planning Studies 20 (10), 1729-1746
Zheng, J., Mi, Z., Coffman, D., Milcheva, S., Shan, Y., Guan, D., & Wang, S. (2019). Regional development and carbon emissions in China. Energy Economics, Vol 81, 25-36.
Zheng, Q., Jiang, G., Yang, Y., Zhou, D., & Qu, Y. (2019). Does spatial equilibrium of factor allocation inevitably bring about high benefits for regional development? An empirical study of the Beijing-Tianjin-Hebei region, China. Habitat International, Vol 95, 1-10.