نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی،رشت،ایران
2 دانشیار گروه جغرافیا،واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی،رشت،ایران
3 استاد گروه جغرافیا،واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی،رشت،ایران
4 استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
چکیده
روستا اولین شکل از حیات جمعی انسان در عرصه طبیعی است که از ویژگیهای اقتصادی، اجتماعی_فرهنگی، کالبدی خاصی برخوردار است. در برخی از سکونتگاههای روستایی با تغییر در فعالیتهای اجتماعی_اقتصادی ناشی از گسترش فضای کالبدی، افزایش جمعیت و کارکردها دچار تحول شده و شرایط کالبدی ویژهای را تجربه کرده و به تدریج به سوی کارکردهای شهری تمایل پیدا میکنند و فعالیتهای آنها نیز از کشاورزی به صنعت و خدمات تغییر مییابد. این مطالعه با هدف سنجش تغییرات کاربری اراضی کشاورزی و پیامدهای کالبدی_فضایی در بخش خمام صورت پذیرفته است. بدین‌منظور با به‌کارگیری روش تحقیق توصیفی_تحلیلی از روش جمعآوری اطلاعات اسنادی و میدانی، فن مشاهده و از نرم‌افزار نظیرGIS استفاده شده است. بدین‌سان ابتدا تغییرات کاربریهای اراضی کشاورزی از سال 1375 تا 1395 استخراج و سپس بر اساس تغییرات روی داده، در سه دسته اراضی کشاورزی، فضای انسان ساخت و بایر، مقایسه و تحلیل شده است. یافتههای این پژوهش بیانگر آن است که مساحت قابل توجهی از اراضی تولیدی روستاهای ناحیه مطالعاتی به سمت کاربریهای دیگر تغییر یافته، به طوریکه مشاهدات میدانی و خروجیهای پرسشنامه بیانگر آن است که سطح وسیعی از اراضی زراعی به خصوص در روستاهای هدف گردشگری تغییر کاربری داده و تبدیل به خانههای دوم، شهرکهای توریستی، مجتمعهای اقامتی شده است. همچنین یافتههای این تحقیق بیانگر آن است که بیشتر اثرات گردشگری برتغییر اراضی باغی و زراعی است.
کلیدواژه‌ها
احمد‌پور، امیر و علوی، اسماعیل(1393). شناسایی و تحلیل مؤلفههای مؤثر در تغییر کاربری اراضی کشاورزی روستایی، مطالعه موردی: شهرستان ساری. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، 3(5)، 120-110.
بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (1386). راهنمای مطالعات کاربری زمین روستایی: معاونت عمران روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
پرنون، زیبا(1389). بررسی اثرات مهاجرت بر تغییر کاربری اراضی شهر اسلامشهر از سال 1345 تا 1385. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده‌جغرافیا. دانشگاه تهران.
پورمحمدی، محمدرضا، جمالی، فیروز و اصغری‌زمانی، اکبر(1387). ارزیابی گسترش فضایی_کالبدی شهر زنجان با تأکید بر تغییر کاربری زمین طی دوره 1384_1355 . فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی، شماره پیاپی 63 ، 46-29.
رضویان، محمدتقی(1387). عملکرد مدیریت شهرهای کوچک در برنامه‌ریزی کاربری اراضی، مطالعه موردی: شهربناب. فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی، 40(63)، 114-101.
روشنفکر، حمیدرضا( 1386). بررسی روند تغییرات کاربری اراضی روستاهای حاشیه شهر رشت (1385-1345). رساله دکتری. دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.
رضوانی، محمدرضا(1382). بررسی روند ایجاد و گسترش خانههای دوم در نواحی روستایی. پژوهشهای جغرافیایی، 35(45)، 73-59.
چایجی، فرانک(1391). ارزیابی اثرات گسترش فیزیکی شهر اردبیل و تاثیر آن در تغییر کاربری اراضی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه پیام‌نور استان تهران. سرور، رضا(1387). برنامه‌ریزی کاربری اراضی در طرح‌های توسعه عمران ناحیه‌ای. تهران: انتشارات گنج هنر.
صادقیان، سعید(1379). سیستم اطلاعات زمینی، ابزار مدیریت توسعه شهری. مجموعه مقالات همایش زمین و توسعه شهری. مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری.
عسگری،علی(1381). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری (سیستم‌ها و مدل‌ها). تهران: انتشارات نور علم.
قادرمزی، حامد (1392). گسترش فضایی شهر و تغییر کاربری زمین در روستاهای پیرامونی شهر سنندج؛ طی دوره 1387-1355. فصلنامه مطالعات شهری، 1(1)، 76-61.
قادرمزی، حامد و افشاری، مریم(1387). تحولات کالبدی
روستاهای پیراشهری در فرایند تعاملات روستا_شهری، مطالعه موردی: روستاهای حسن‌آباد و نایسر سنندج. نشریه مسکن و محیط روستا، تهران. 14(122)، 79-57.قادرمزی، حامد(1388). تحولات ساختاری_کارکردی روستاهای حریم شهر سنندج در فرآیند گسترش فضایی شهر، طی دوره 1387-1355. رساله دکتری، گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
قربانی، مهدی، مهرابی، علی‌اکبر، ثروتی، محمدرضا و نظری‌سامانی، علی‌اکبر(1389). بررسی تغییرات جمعیتی و اثرگذاری‌های آن بر تغییرات کاربری اراضی، مطالعه موردی: منطقه بالاطالقان. مجله مرتع و آبخیزداری (منابع طبیعی ایران)، 1(63)، 75-88.
لیونیکستون، آرتور(1368). سیاست اجتماعی در کشورهای در حال توسعه. ترجمه حسین عظیمی. تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
محمدی، محمد، مهرابی، علی‌اکبر، قربانی، مهدی و خراسانی
محمدامین(1391). نیروهای انسانی موثر بر تغییرات کاربری اراضی در حاشیه مناطق روستایی، مطالعه موردی: روستاهای آلکله و سی بن شهرستان تنکابن. فصلنامه جغرافیا،10(35)، 298-79.منشی‌زاده، رحمت‌اله و خوشحال، فرهاد( 1383). تاثیر توریسم در تغییر کاربری اراضی در شهرستان لاهیجان (با تاکید بر اراضی روستایی). فصلنامه علوم جغرافیایی، 4(5)، 108-89
مطیعی‌لنگرودی، سیدحسن(1382). برنامه‌ریزی روستایی با تاکید بر ایران. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
مطیعی‌لنگرودی، سیدحسن (1371). جغرافیای اقتصادی ایران. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
مطیعی‌لنگرودی، سیدحسن، رضوانی، محمدرضا و کاتب‌ازگمی، زهرا (1391). بررسی اثرات اقتصادی تغییر کاربری اراضی کشاورزی در نواحی روستایی، مطالعه موردی: دهستان لیچارکی حسنرود بندرانزلی. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، 1(1)، 23-1.
Nordborg, Maria, Yaw Sasu-Boakye, Christel Cederberg, and Göran Berndes. (2017). Challenges in developing regionalized characterization factors in land use impact assessment: impacts on ecosystem services in case studies of animal protein production in Sweden”. The International Journal of Life Cycle Assessment. 22(3). 328-345.
Dempsey, Judith A, Andrew J. Plantinga, Jeffrey D. Kline, Joshua J. Lawler, Sebastian Martinuzzi, Volker C. Radeloff, and Daniel P. Bigelow. (2017). “Effects of local land – use planning on development and disturbance in riparian areas”. Land Use Policy. No 60. 16-25.
FAO. (2012). FAO Statistical Yearbook 2012. Rome: FAO.
Fei Yuan, Kali, E. Sawaya, Brian C, Loeffelholz and Marvin E. Bauer (2005). Land cover classification and change analysis of the Twin Cities (Minnesota) Metropolitan Area by multitemporal Landsat remote sensing Remote Sensing of Environment. Journal of Remote Sensing of Environment. 98 (2). 317 – 328.
- B. Lou, S. Ulgiati, (2013).Identifying the environmental support and constraints to the Chinese economic growth—An application of the Emergy Accounting method. Energy Policy, 55. 217-233
Lungo, m. (2001). Urban sprawl and land Regulation in Latin America. land lines, 13(2). 28-39
Sayasane, Rattykone, Kawasaki, Akiyuki, Shrestha, Sangam and Takamatsu, Masatsugu (2016). Assessment of potential impacts of climate and land use changes on stream flow: a case study of the Nam Xong watershed in Lao PDR. Journal of Water and Climate Change. London:7(1). 184-197.
)