با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا، دانشگاه افسری امام علی(ع)

2 عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور

3 مربی گروه آموزشی ریاضی دانشگاه افسری امام علی(ع)

چکیده

ایدة شهر خلاق به این مسأله تأکید دارد که همواره در نگاه اول امکانات بالقوه‌ای در شهرها وجود دارد که اگر مورد توجه برنامه‌ریزان و مدیران شهری قرار گیرد، می‌تواند در شکوفایی خلاقیت‌محور شهرها اثرات پایداری داشته باشد. با اینکه پایة خلاقیت شهری، شاخص‌های فرهنگی است اما دامنه وسیع ظرفیت‌های شهری از سرمایة انسانی و اجتماعی گرفته تا امکانات فرهنگی، آموزشی، علمی، مذهبی، اجتماعی، اقتصادی کمتر زمینة بروز و ظهور خلاقیت را دارند. تهران به عنوان پایتخت و مهم‌ترین کلان‌شهر کشور، ظرفیت‌های وسیعی برای گام برداشتن در مسیر شهر خلاق را دارا است. تنوع قومی و فرهنگی، طبقه خلاق متخصص، ظزفیت‌های مکانی_ فضایی فراوان از اهم امتیازات تهران برای خلاقیت‌گرایی در شهر است. در این تحقیق ابتدا از طریق کار پیمایشی و با تدوین پرسشنامه‌های تخصصی CVI و CVR با نظرخواهی از تعداد 25 نفر از متخصصان و اساتید حوزة برنامه‌ریزی شهریف شاخص‌های مکانی بوم‌محور اثرگذار در خلاقیت شهری که حائز روایی محتوایی و پایایی بودند، مشخص شد. در ادامه از طریق تدوین پرسشنامه کیفی بر مبنای جامعه آماری 9423703 نفری کلان‌شهر تهران و جامعة نمونة 385 نفری، با استفاده از مدل‌های برنامه‌ریزی شهری و بهره‌گیری از نرم‌افزارهای ArcGIS10.3 و SPSS 21 و Topsis Solver3.1.0 تجزیه و تحلیل‌های آماری و مکانی صورت گرفت. با جمع‌بندی نتایج پرسشنامه‌ها و تحلیل‌های آماری از شاخص‌های مکانی، تعداد 17 منطقه از مناطق 22‌گانه تهران در خوشه‌های بسیار ضعیف تا خوب و پنج منطقه در خوشه‌های بسیار خوب و عالی قرار گرفت. منطقه 6 با قرار گرفتن در خوشه 1 حائز شرایط شهر خلاق بوده و منطقه 17 و 21 با واقع شدن در خوشه 5 از چارچوب کلی شهرخلاق خارج تشخیص داده شدند.

کلیدواژه‌ها

آمارنامه شهر تهران(1398). سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران. بازیابی شده از: https://tmicto.tehran.ir/Portals/0/Document/Amarname.
اذانی، مهری و حاتمی‌فر، پژمان(1393). بررسی شهر خلاق اسلامی و مدیریت یکپارچه شهری با تأکید بر اصفهان. اولین همایش ملی شهرهای خلاق و توسعه پایدار، اصفهان: مؤسسه پژوهشی شاخص‌پژوه.
اکبری‌مطلق، مصطفی (1392). بررسی ابعاد نظریه شهر خلاق و تأثیر آن بر توسعه شهری پایدار با تأکید بر تجارت جهانی. بوکان: همایش ملی معماری پایدار و توسعه شهری.
حسین‌پور، سیدعلی، غریب، امید، اکبری‌مطلق، مصطفی و نجفی، محدثه (1392). شهر خلاق- اقتصاد پایدار. جلد دوم، تهران: نشر طحان.
پورذکریا، مریم و فدایی‌نژاد‌، سمیه(1398). بازخوانی رویکرد بازآفرینی فرهنگ-مبنا در ساخت شهر خلاق(تدوین چارچوب تحلیلی بازآفرینی قطب خلاق و فرهنگی). نشریه علمی باغ‌نظر. 16(77)، 14-5.
ربانی‌خوراسگانی، علی، ربانی، رسول، ادیبی، مهدی و موذنی، احمد(1390). بررسی نقش تنوع اجتماعی در ایجاد شهر خلاق و نوآور، مطالعه موردی: شهر اصفهان. فصلنامه جغرافیا و توسعه. 1(21)، 180-159.
زنگنه، سعید و فتوحی، باقر(1398). تبیین الگوی مطلوب شهر خلاق برای کلان‌شهر تهران. فصلنامه شهر پایدار، 1(4)، 137-123.
عبدی، علی، امانی، خدیجه، نیت‌مقدم، صالحه و موقرنیا، سارا(1393). شهر خلاق: مبانی، شاخص‌ها، استراتژی‌ها. اولین همایش ملی شهرهای خلاق و توسعه پایدار. مؤسسه شاخص پژوه اصفهان.
عسگری، علی(1393). ارزیابی تطبیقی شاخص‌های شهر خلاق در کلان‌شهرهای ایران، مطالعه موردی: شهرهای تهران و اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
قربانی، رسول، حسین‌آبادی، سعید و طورانی، علی(1392). شهرهای خلاق، رویکردی فرهنگی در توسعه شهری. فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 3(11)، 18-1.
محمدی، کمال و مجیدفر، محسن(1389). دوران شهرهای خلاق. ماهنامه شهرداری‌ها، 11(100)، 21-16.
مختاری‌ملک‌آبادی، رضا، سقایی، محسن و ایمان، فاطمه (1393). تحلیل و بازشناسی شاخص‌های شکل‌گیری شهر خلاق، مطالعه موردی: شهر اصفهان. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 5(16)، 120-105.
مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران (1392). شهر خلاق (مبانی نظری و شاخص‌ها). دانش شهر، شماره 196، تهران: معاونت علم و فناوری مرکز.
مشکینی، ابوالفضل، حاتمی‌نژاد، حسین، مهدنژاد، حافظ و پرهیز، فریاد(1393). شهر خلاق الگویی نوین برای توسعه دانش‌بنیان در حوزة مدیریت شهری. تهران: نشر آراد کتاب.
موسوی، میرنجف(1393). رتبه‌بندی محلات شهر سردشت از نظر حرکت به سوی خلاقیت با تأکید بر تحقق شهر خلاق با استفاده از تاپسیس و ANP. فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری-منطقه‌ای، 4(10)، 38-19.
نقی‌زاده، محمد، زمانی، بهادر و کرمی، اسلام(1390). ملاحظات  فرهنگی در شکل‌دهی به نماهای شهری با تکیه بر ساختار نماهای شهر ایرانی در دوران اسلامی. نشریه هویت شهر، 5(7)، 74-61.
نقی‌زاده، محمد(1392). تحلیل و طراحی فضای شهری(مبانی، تعاریف، معیارها و شیوه‌ها). ویراست دوم.‌ تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
نقی‌زاده، محمد(1393). هویت شهر(مبانی، مؤلفه‌ها و جلوه‌ها). ویراست دوم. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
نیت‌مقدم، صالحه، عبدی، علی، امانی، خدیجه، و طاهری، نبی‌اله (1393). جایگاه صنایع خلاق در شهر خلاق. اولین همایش ملی شهرهای خلاق و توسعه پایدار. اصفهان: مؤسسه پژوهشی شاخص پژوه.
هلالی، بهرام، زرآبادی، زهراسادات و دولت‌آبادی، فریبرز (1398). واکاوی بسترهای ایجاد شهر خلاق در نواحی شهری نیشابور. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 10(38)، 132-123.
Baycan. T. (2011). Creative Cities: Context and Perspective.In L. Fusco Girard, T. Baycan, & P. Nijkamp (Eds.), Sustainable City and Creativity: Promoting Creative Urban Initiatives. USA: Ashgate Publishing Company.
Center of excellence of Creative Industries and innovation(CCI). (2012). CCI creative city index 2012.
Durmaz, S. B. (2015). Analyzing the Quality of Place: Creative Clusters in Soho and Beyoglu. Journal of Urban Design, 20(1), 93-124.
Florida, R. (2008). The rise of the creative class: And how its transforming work, leisure, community and everyday life, New York: Basic Books.
Florida, R. (2014). The creative class and economic development.  Economic Development Quarterly, 28(3), 196 –205.
 
Hwang T C.L. & Yoon, K. (1981). Multiple Attribute Decision Making: Methods and Applications. Springer – Verlag New York.
Jacob T. J. & Romein, A. (2013). Creative City Policy and the Gap withTheory. European Planning Studies, 22(12), 2490–2509.
Jopek, D. (2014). Good City Form Creative New York, The idea of creative city/ The urban policy debate, Cracow 17-18 october 2013, 182-187.
Landry, C. (2013). Creative City index Comfortable or Captivating, An assessment of Palmerston North, Print synergy Palmerston North Ciry Council.
Landry, C . (2016). Helsinky Creative City Index. Retrieved from http://www. CCI .com.