با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو علمی دانشگاه مشهد

2 عضو علمی دانشگاه خوارزمی

3 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه زنجان

چکیده

امروزه عمران روستایی یکی از اجزای اصلی توسعة روستاهای کشور محسوب است. از مهمترین طرح­های اجرایی دولت در زمینة عمران روستاها، تهیه و اجرای طرح هادی روستایی است. بر این اساس، تحقیق حاضر به تعریف معیارهایی برای ارزیابی پیامدهای طرح هادی روستایی بر محیط­زیست روستاها، طبق منابع مرتبط می­پردازد. روش تحقیق در این بررسی، از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش توصیفی- تحلیلی است. بخش عمدة داده­های مورد نیاز از طریق عملیات میدانی و با استفاده از ابزار پرسشنامه جمع­آوری و برای تجزیه ­و تحلیل داده­ها از نرم­افزارSPSS  و آزمون تی یک نمونه­ای استفاده شده است. حجم نمونه براساس فرمول کوکران 311 خانوار تعیین شده، که به روش نمونه­گیری تصادفی ساده، از بین خانوارهای روستاهای شوسنی ـ ضامنی و بابامیدان از شهرستان رستم انتخاب شده­اند. بررسی­ها حاکی از آن است که به­رغم اجرای طرح هادی، مشکلاتی ـ از جمله آلودگی هوا به سبب دفع غیربهداشتی زباله­ها، راکد ماندن آب و ایجاد آب­گرفتگی به سبب ساخت غیراصولی جداول و معابر و گسترش آلودگی فضولات حیوانی تأثیرات منفی زیست­محیطی قابل توجهی بر روستاها داشته است. از اهم یافته­ها میتوان به فقدان یا نقص مطالعات محیطی به هنگام تهیه طرح­ها و، همچنین، پیش­بینی نکردن پیامدهای ناشی از اجرای پروژه­های ده­گانه بر محیط­زیست روستاها اشاره کرد. در نهایت، براساس یافته­های حاصل از مطالعات میدانی و جمع­بندی نتایج، رهنمودهایی برای بازخورد طرح­ها و اصلاح رویکرد آنها نسبت به مداخله در محیط طبیعی و محیط­زیست روستاها ارائه شده است. مهمترین آنها عبارت­اند از اصلاح شرح خدماتی تهیة طرح­ها و سوق دادن آنها به سمت اولویت­بخشی به مطالعات محیطی و، همچنین، رویکرد بوم محور در تهیه و اجرای   طرح­ها.

کلیدواژه‌ها

بدری، سید علی و مهدی پورطاهری،  (1391). مقدمه­ای بر توسعة پایدار روستایی. تهران: انتشارات سازمان شهرداری­ها و   دهیاری­های کشور، چاپ اول.
برزو، غلامرضا و ایوب شاه­حسینی و محمدصادق عباسی­زاده قنواتی و اقدس ولی­زاده (1389). “ارزشیابی کیفی اجرای طرح هادی در روستای کرناچی شهرستان کرمانشاه ـ کاربرد نظریه بنیانی”. فصلنامه پژوهش­های روستایی. شمارة 3، ص 172-153.
بلائیان، ندا و سید ابراهیم حسینی و حدیثه عسگری تفریشی و محمود نوری، (1389). “آسیب­شناسی طرح­های روستایی بر بافت کالبدی روستا (نمونه موردی: خراسان شمالی)”. فصلنامه فرهنگ و مردم، سال نهم، ص 106- 121.
بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (1389)). دستاوردهای پژوهشی و فناوری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و شرکت­های تابعه. اداره کل روابط عمومی بنیاد.
پژوهشکده سوانح طبیعی (1388). ارزشیابی اثرات اجرای طرح هادی روستایی، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، چاپ اول.
جمشیدیان، مجید و نورالدین عظیمی، (1384)” بررسی اثرات کالبدی اجرای طرح­های هادی روستایی(مطالعه موردی: غرب گیلان“. فصلنامه هنرهای زیبا، شمارة 22، ص 25- 34 .
حافظی مقدس، ناصر و هادی حاجیزاده، (1386).” ارزیابی  زیست­محیطی گزینه­های پیشنهادی محل دفن پسماندهای ویژه در استان خراسان رضوی“، کنفرانس زمین­شناسی مهندسی و محیط­زیست ایران، ص 1222- 1215.
دانشنامة مدیریت شهری و روستایی (1386). سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور.
دربان آستانه، علیرضا (1387). اصول و مبانی بهداشت روستایی (کتاب سبز دهیاری­ها). تهران: سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور.
رضوانی، محمدرضا (1391). مبانی برنامه­ریزی روستایی، تهران: انتشارات سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور، چاپ اول.
(1391). برنامه­ریزی توسعه روستایی در ایران. تهران: نشر قومس، چاپ چهارم.
زیاری، کرامت الله (1385). اصول و روش­های برنامه­ریزی   منطقه­ای. یزد: انتشارات دانشگاه یزد، چاپ چهارم.
شادیان و همکاران (1384). طرح هادی روستای بابامیدان، مهندسین مشاور شهرسازی. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان فارس.
(1382). طرح هادی روستاهای شوسنی و ضامنی، مهندسین مشاور شهرسازی. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان فارس.
شایان، حمید و سید رضا حسین زاده و رضا خسرو بیگی، (1390). ” ارزیابی پایداری توسعة روستایی (مطالعه موردی: شهرستان کمیجان“، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شمارة 24، ص 101- 120.
شیعه، اسماعیل (1387). مقدمه­ای بر مبانی برنامه­ریزی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، چاپ بیستم.
عزمی، آئیژ (1388)” .توسعه فیزیکی روستا و حفاظت از محیط روستا“. فصلنامه مسکن و محیط روستا، شمارة 128. ص 2- 15.
عزیزپور، فرهاد و صدیقه حسینی حاصل، (1387) ”. مروری بر روند تحولات کالبدی روستاهای کشور (با تأکید بر طرح هادی روستایی“. فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 7، ص 42- 55.
عزیزپور، فرهاد و احمد خلیلی، آرمین محسن­زاده و صدیقه حسینی حاصل، (1390)”.تحلیل و ارزیابی اثرات اقتصادی اجرای طرح هادی در سکونتگاه­های روستایی کشور“. فصلنامه مسکن و محیط روستا، شمارة 135، ص 71- 84.
عنابستانی، علی اکبر و یزدان حاجی پور، (1392). “آثار اجتماعی و اقتصادی اجرای طرح­های هادی در سکونتگاه­های روستایی(مطالعه موردی: روستاهای شهرستان دنا ”. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال سوم، شمارة 9، ص 13- 26.
(1390).”بررسی آثار فعالیت­های اقتصادی بر الگوهای مسکن روستایی (مطالعه موردی: روستاهای خراسان رضوی)“. ماهنامه پیام مهندس، شمارة 54، ص 101- 111.
(1391)” . ارزیابی میزان تحققپذیری طرح­های هادی روستایی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی: روستاهای استان خراسان رضوی“. ماهنامه پیام مهندس، شمارة56، سال دوازدهم، ص 47- 53.
غفاری، سید رامین(1391) برنامه­ریزی و طراحی کالبدی سکونتگاه­های روستایی، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد اصفهان، چاپ دوم.
گلشیری اصفهانی، زهرا و محمدحسین سرایی، (1389).    ”برنامه­ریزی راهبردی نظام زیست­محیطی روستا با تجزیه­وتحلیل swot (مطالعه موردی: بخش گندمان، شهرستان بروجن .“فصلنامه پژوهش­های روستایی، شمارة 4، ص 73- 98.
مرکز بهداشت روستاهای شوسنی- ضامنی و بابامیدان(1392).
مطیعی لنگرودی، حسن(1386). برنامه­ریزی روستایی با تأکید بر ایران. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، چاپ چهارم. مشهد.
مظفر، فرهنگ و سیدباقر حسینی، محمد سلیمانی و عباس ترکاشوند و علی اکبر سرمدی، (1387) ”. ارزیابی اثرات اجرای    طرح­های هادی بر محیطزیست روستاهای ایران. “علوم محیطی، سال پنجم، شمارة سوم، ص 11- 32.
 
Badri, Ali and Pvrtahry, M. (1391). Introduction to sustainable rural development, municipal and Dhyary country of publication, printing, Tehran.
Borzoo, GR and Shahhsyny, A. and Abbas Zadeh Ghanavati, MS, and yet born, the Holy and B lineage, M. and Bahrami, M. and Malik, S. and Zarafshani, K. (1389). Qualitative evaluation plan conductor Village Krnachy city of Kermanshah using Grounded theory, Journal of rural studies, No.3, pp. 172-153.
Blayyan, N. and Hosseini, Seyed Ebrahim and Asgari Tfryshy, Haditha and light, Mahmoud (1389). Pathology of rural schemes on the physical fabric of the village (Case study: North Khorasan) and the Culture Quarterly, Year IX , pp. 106-121 .
Determination , Yyzh (1388). the physical development of villages and protection of the rural environment; Journal of Rural Housing and Environment, No.128, pp. 2-15.
Disaster Research Center (1388). Evaluation of Rural Initiative Publications, Housing Foundation of Islamic Revolution, First Edition .
Door thresholds , A. (1387). Principles of Rural Health (Green Book Dhyaryha), Tehran, Iran Dhyaryhay governmental organizations.
Door thresholds, A.(1387). management of rural infrastructure development services (Green Book Dhyaryha), Tehran, Iran Dhyaryhay governmental organizations.
Encyclopedia of Urban and Rural Management (1386 ), the country’s municipalities and Dhyaryhay.
Ghaffari, S. R. (1391). planning and structural design of rural settlements, publisher of Jahad, second edition.
Golshiri Esfahani, Z and storytelling, MH (1389). strategic planning Environmental Systems village Apply detailed analytical analysis swot ( Case Study: wheat, city Borojen), Journal of Rural Studies, No. 4, pp. 73-98.
Housing Foundation of Islamic Revolution (1389). the achievements of the Islamic Revolution Housing Foundation for Research and Technology Company subsidiary , Office of Public Relations Foundation.
Jamshidian , and huge Majid, N (1384). Effects of physical Rural Plan (Case study: West Gillan ) Art Journal, No. 22, pp. 25-34.
Joy and colleagues (1384). the conductor pattern Babamydan village, Consulting Engineers Urban Development, Housing Foundation of Islamic Revolution province.
Joy and colleagues (1382). the conductor pattern and the sponsor Shvsny villages, Consulting Engineers Urban Development, Housing Foundation of Islamic Revolution province.
Langroodi obedient, H.(1386). rural planning, with emphasis on Iran, Mashhad University Jihad Press, Fourth Edition, Mashhad.
Muzaffarabad, culture and Hosseini, Sayed Baqir and Soleimani, M. and Turkashvand, A. and Everlasting, AA (1387). the conductor of the environmental impact assessment of projects in rural Iran, environmental sciences, Issue III, pp. 11-32.
Nabstany, AA and Hajipour, god (1392). social and economic impacts on rural settlement projects conductor (Case Study: Dena city villages ); Journal of Regional Planning, Third Year, No. 9, pp. 13-26 .
Nabstany, AA (1390). investigated the effects of economic activities on rural housing patterns (Case Study of Khorasan Razavi villages); Monthly Message engineer, Issue 54, pp. 101-111.
Nabstany, AA (1391) to evaluate the fulfillment of Rural ‌ ‌ ish designs and the factors affecting it (case study: the villages of Khorasan Razavi province), Monthly Message engineer, Issue 56, Year XII, pp. 47-53.
Shvsny Rural Health Center - sponsor and Babamydan (1392).
Sacred song, N. Hajizadeh, H. (1384). Environmental Assessment of the proposed options for special waste disposal site in the province of Khorasan, Iran Conference on Engineering Geology and the Environment , pp. 1222-1215.
Remarkably, Hamid, Hossein Alizadeh, Seyed Reza and K. Begay, R. (1390). Assessing the sustainability of rural development (case study: city Parad Rah ), Journal of Geography and Development, No. 24, pp. 101-120.
Rezvani, M. (1391). Principles of planning, rural municipalities and Dhyary country of publication, printing, Tehran.
Rezvani, M. (1391). Rural Development Planning in Iran Ghomes Publishing, Fourth Edition, Tehran.
Shi , E. (1387). An Introduction to the Principles of Urban Planning, Tehran, Iran University of Science and Technology, Twentieth Edition.
Zyzpvr, F and H. The result, S. (1387). an overview of the process of physical changes in the villages ( with emphasis on Rural Plan ); Journal of Rural Housing and Environment, No. 7, pp. 42-55.
Zyzpvr, F and Khalili, A. and M. M., and H. Armin achieved, S. (1390). the analysis of economic impacts of conducting projects in rural settlements; Journal of Rural Housing and Environment, No.135, pp. 71-84.
Ziyari, Karamat Ullah (1385). Principles and practices of regional planning, Yazd, Yazd University Press, Fourth Edition.