نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
10.30473/psp.2023.66858.2646
چکیده
سکونتگاههای غیررسمی، نماد ناپایداری در نظام‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه شهری است که پیامد آن، افزایش میزان آسیب‌پذیری در ابعاد مختلف، ازجمله در زمینه کالبدی است. این مناطق با انبوهی از مشکلات، کیفیت زندگی شهروندان را تحت تاثیر قرار داده و از طرفی مدیریت بر این بخش از شهر با سایر مناطق شهری متفاوت و دشوار است. بنا‌بر اهمیت تهدیدات سکونتگاههای غیررسمی در مقابل مخاطرات محیطی، هدف این مقاله شناخت عوامل مؤثر در آسیب‌پذیری کالبدی و مدل‌سازی آن در محله اسدآبادی شهر خرم‌آباد است. روش تحقیق به لحاظ ماهیت و روش، تحلیلی ـ توصیفی و به لحاظ هدف، کاربردی است. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، از مدل رگرسیون چند متغیره، مدل ماشینبردار پشتیبان (SVM-ԑ) و الگوریتم جنگل تصادفی (RF) استفاده شد. یافته‌های تحقیق نشان داد که محله اسدآبادی، در تمام شاخصهای کالبدی در وضعیت نامناسبی قرار دارد و از منظر ساکنان محله اسدآبادی، شاخص خدمات عمومی با ضریب رگرسیونی 429/0 بیشترین اثر‌گذاری را بر آسیب‌پذیری کالبدی دارد. بر اساس معیارهای ارزیابی، مدل کرنل سیگموئید ماشین بردار از سایر روش ها نتایج بهتری را ارائه می‌دهد و این مدل، توانایی پیش‌بینی آسیب‌پذیری کالبدی مجتمعهای سکونتی غیررسمی در برابر مخاطرات را تا بیش از 60 درصد موارد، صحیح پیش‌بینی می‌کند.
کلیدواژه‌ها
احمدی، فرشاد، رادمنش، فریدون و میرعباسی‌نجف‌آبادی، رسول (1394). مقایسه عملکرد روش‌های ماشین بردار پشتیبان و شبکه‌های بیزین در پیش‌بینی جریان روزانه رودخانه (مطالعه موردی: رودخانه باراندوزچای). حفاظت از آب و خاک، 22 (6)، 171-186.
ایراندوست، کیومرث، اعظمی، محمد و تولایی، روحالله (1393). شاخصهای تعریف و تعیین سکونتگاههای غیررسمی در ایران. نشریه مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای،(6) 21، 43-60.
بمانیان، محمدرضا، رضایی‌زاده، هادی و مهردادیان، امیر (1390). سنجش اثرات مهاجرت به عنوان مهمترین عامل در تشخیص گستره فقر شهری با استفاده ازGIS. فصلنامه آمایش محیط، (4)15، 125-146.
بیجندی، مهرداد و کریمی، محمد (1395). شبیه سازی رشد محلی سکونتگاههای غیررسمی بر اساس شکل و اندازه قطعات زمین. نشریه علوم و فنون نقشه برداری، (6)1، 215-233.
پیری، عیسی، زالی، نادر و تقیلو، علی‌اکبر(1391). امکان‌سنجی بکارگیری رهیافت‌های توانمندسازی در ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی ناحیه گلشهر مشهد. نشریه مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای، (3)12، 119-134.
پیشگاهی فرد، زهرا، اقبالی، ناصر، عبدالرضا، فرجی‌راد و بیگ بابایی، بشیر (1390). سیستم اطلاعات جغرافیایی و نقش آن درمکانیابی مناطق مخاطره‌آمیز شهری جهت استفاده در مدیریت بحران (مطالعه‌موردی: منطقه 8 شهرداری تبریز). مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی، (11)73، 37-88.
تقوی‌زواره، محمد، صارمی، حمید و رفیعیان، مجتبی (1399). سنجش آسیب پذیری فضاهای شهری در برابر مخاطرات طبیعی با رویکرد تاب آوری کالبدی (مطالعه‌ی موردی: محله زرگنده تهران). مدیریت بحران، 9 (18)، 127-137.
حکیمی، هادی، معبودی، محمدتقی و علیزاده، پریا (1395). تحلیل تاب‌آوری فردی ساکنان سکونتگاههای غیررسمی درمقابل مخاطرات محیطی(مطالعة موردی: شهر ارومیه). فصلنامه پژوهشهای جغرافیای برنامهریزی شهری، (5)2 ،173-198.
رضایی، محمدرضا و کمانیزاده، یعقوب (1391). ارزیابی میزان رضایتمندی ساکنان از مجتمعهای مسکونی مهر. نشریه مطالعات شهری، (2) 5، 13-25.
رضایی، محمدرضا، علیان، مهدی و عسگری، علیرضا (1395). تحلیل معیارهای آسیب‌پذیری شهری در برابر بحرانهای احتمالی(مورد پژوهی: شهر بیجار). مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی، (11)73، 73-88.
رکن‌الدین‌افتخاری، عبدالرضا، قدیری، محمود، پرهیزکار، اکبر و شایان، سیاوش (1387). تحلیلی بردیدگاه‌های نظری آسیب‌پذیری جامعه نسبت به مخاطرات طبیعی. فصلنامه مدرس علوم انسانی، 13(1) ، 29-62.
زنگنهشهرکی، سعید، گلین‌شریفالدینی، جواد، حسنزاده، داود و سالاریمقدم، زهرا (1393). تحلیل فضایی کیفیت زندگی در سکونتگاههای غیررسمی منطقه کلانشهری تهران. نشریه پژوهشهای جغرافیای انسانی، (46) 1، 177-196.
زیاری،کرامت اله و نوذری،آذردخت (1388). ساماندهی و توانمندسازی اسکان غیررسمی شهر اهواز. نشریه پژوهشهای جغرافیای انسانی، (3)68، 21-36.
سجادزاده، حسن، ایزدی، محمدسعید و حقی، محمدرضا (1395). راهبردهای ارتقاء کیفیت محیطی سکونتگاههای غیررسمی بر مبنای نظرات ساکنین (نمونه مطالعه: محله حصار در شهر همدان). فصلنامه محیط شناسی، 42 (1)، 86-91.
شهانقی، کامران، صادقی، منا و حیدری، مجید (1390). شناسایى و اولویت‌بندى راهبردهاى پیشگیرى از بروز بحرانهاى ناشى از زلزله در شهر تهران با استفاده از روش سلسله مراتبى فازى. فصلنامه دانش پیشگیرى و مدیریت بحران، (2)4، 275-287.
شماعی، علی، فخری‌پور‌محمدی، افسانه و زنگانه، احمد (1396). ارزیابی کیفیت زندگی در مناطق شهری (مطالعه موردی: منطقه 11 شهرداری تهران). پژوهشهای جغرافیا و برنامهریزی شهری، 5(3)، 357-382.
صرافی، مظفر(1387). ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی کشور در پرتو حکمروایی خوب شهری. نشریه هفت شهر، شماره 23و24، 4-14.
طبیبیان، منوچهر و منصوری، یاسر (1392). ارتقای کیفیت محیطی و رضایتمندی از زندگی در محلات جدید با اولویت‌بندی اقدامات براساس نظرهای ساکنان. نشریه محیط شناسی، 39(4)، 1-16.
علی‌اکبری، اسماعیل، طالشی، مصطفی، کرمی، محمدرضا و ملکی، کیومرث (1400). تحلیل آسیب پذیری ابعاد طبیعی، کالبدی، اجتماعی و اقتصادی کلان شهر کرمانشاه در برابر زلزله. نشریه سپهر، 30(117)، 223-249.
فتحعلیان، معصومه، و پرتوی، پروین (1390). مطالعه تطبیقی کیفیت زندگی در بافت‌های خودرو و برنامهریزی شده اسلامشهر (مورد پژوهی قائمیه و واوان). مطالعات تطبیقی هنر، 1(1)، 91-108.
قاسمی‌خوزانی، محمد و هادیزاده‌‌بزار، مریم (1382). اسکان غیررسمی و بهسازی محله‌های فقیرنشین شهری. مجله شهرداری‌ها، (4)45، 21-33.
کاظمیان، غلامرضا، قربانیزاده، وجهالله و شفیعا، سعید (1391). دستیابی به توسعه پایدار محلی از طریق ظرفیت اجتماعی ساکنین و فعالان اقتصادی محله غیررسمی. نشریه مطالعات شهری، (1)4، 3-12.
لطفی، حیدر، احمدی، علی و حسنزادهفرجود، داود (1388). شاخصها و مؤلفههای ضروری در برنامهریزی و سیاستگذاری مسکن روستایی در ایران. فصلنامه جغرافیایی آمایش، 7، 89-109.
نظم‌فر، حسین، امان‌اله‌پور، علی و عشقی‌چهاربرج، علی (1394). تحلیل کالبدی- فضایی شهر سنندج جهت مکانیابی بهینه توسعه فیزیکی شهر. فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط، (5)1، 1-16.
مهدوی، داوود و هزاریان، الهام (1396). ارزیابی و تحلیل آسیب‌پذیری کالبدی سکونتگاههای روستایی در برابر زلزله (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان یزد). نشریه برنامهریزی توسعه کالبدی، 4،(27)، 8-45.
موسوی، میرنجف، نظری‌ولاشانی، پریسا و کاظمی‌زاد، شمس‌اله (1389). تحلیلی بر شاخصهای کمی‌وکیفی مسکن در سکونتگاههای غیررسمی. نشریه آمایش‌محیط، (2)11، 63-84.
Anwana, E. O., & Owojori, O. M. (2023). Analysis of Flooding Vulnerability in Informal Settlements Literature: Mapping and Research Agenda. Social Sciences, 12(1), 40.
Birkmann, J. (2005). Danger need not spell disaster But how vulnerable are we?, United Nations University, Institute for Environment and HumanSecurity.
Bonaiuto, M., Fornara, F., Ariccio, S., Cancellieri, U. G., & Rahimi, L. (2015). Perceived residential environment quality indicators (PREQIs) relevance for UN-HABITAT city prosperity index (CPI). Habitat International, 45, 53-63.
Breaman, L. ( 2001), Random forests , Machine learning, 45:5-32.
Cristianini, N., & Shawe-Taylor, J. (2000). An introduction to support vector machines and other kernel-based learning methods. Cambridge university press.22:1-216
Fischer, H., Scharnberger, C,. &Geiger, M. (1966), Redusing seismis vulnerability in low tomoderate risk areas: Disaster preventron and management, MCB university,5 (4):4-22.
Hastie, T., Tibshirani, R., Friedman, J. H., & Friedman, J. H. (2009). The elements of statistical learning: data mining, inference, and prediction. New York: springer. 2 : 1-758.
Kurian, S. M., & Thampuran, A. (2011). Assessment of housing quality. Institute of Town Planners, India Journal, 8(2), 74-85.
Mallo, D. M., & Anigbogu, N. A. (2009, September). Housing quality between residential neighbourhoods in Jos, Nigeria. In ISA International Housing Conference held at the University of Glasgow September , 5:1-4.
Marais, L., & Ntema, J. (2013). The upgrading of an informal settlement in South Africa: Two decades onwards. Habitat International, 39, 85-95.
Membele, G. M., Naidu, M., & Mutanga, O. (2022). Using local and indigenous knowledge in selecting indicators for mapping flood vulnerability in informal settlement contexts. International Journal of Disaster Risk Reduction, 71, 102836.
Njoh, A. J. (2015). An OLS analysis of the impact of colonialism on inter-country differentials in slum incidence in Africa. Cities, 44: 104-111.
Okey, O. S., Tolun, L. Tufkci, V. Karcik, B. Kungolos, A. Samaras, P. Papadimitriou, C. Petala, M. Tsiridis, V. (2005),Comparison of several toxicity tests applied to complex wastewaters and mussel biomarkers in receiving waters , Environmental Science and Health, Part A, 40: 1525-1541.
Owen, K. K., & Wong, D. W. (2013). An approach to differentiate informal settlements using spectral, texture, geomorphology and road accessibility metrics. Applied Geography, 38:107-118.
Rashed, T., & Weeks, J. (2003). Assessing vulnerability to earthquake hazards through spatial multicriteria analysis of urban areas. International Journal of Geographical Information Science, 17(6): 547-576.
)