حجت شیخی؛ روح الله شهسواری
چکیده
شهرها، نظامهای پیچیدهای هستند که نسبت به تهدیدهای طبیعی یا انسانی آسیبپذیرند. نگاهی که تاکنون در مدیریت سوانح و مدیریت شهری وجود داشته، رویکرد کاهش مخاطرات بوده است. اما امروزه جوامع در تلاش براى دستیابی به شرایطی هستند که در صورت وقوع بحران، بازگشت سریع آنها را به وضعیت پیش از بحران (اولیه و عادی) فراهم سازد. در این میان ...
بیشتر
شهرها، نظامهای پیچیدهای هستند که نسبت به تهدیدهای طبیعی یا انسانی آسیبپذیرند. نگاهی که تاکنون در مدیریت سوانح و مدیریت شهری وجود داشته، رویکرد کاهش مخاطرات بوده است. اما امروزه جوامع در تلاش براى دستیابی به شرایطی هستند که در صورت وقوع بحران، بازگشت سریع آنها را به وضعیت پیش از بحران (اولیه و عادی) فراهم سازد. در این میان تابآوری، مفهوم جدیدی است که بیشتر در مواجهه با ناشناختهها و عدم قطعیتها به کار میرود. هدف کلی مطالعه حاضر، ارزیابی میزان تابآوری شهر پلدختر به هنگام وقوع سیل است. در راستای دستیابی به اهداف مذکور از روش کیفی با رویکرد توصیفی-تحلیلی استفاده‌شده است. به‌منظور سنجش ابعاد تابآوری در محلات شهر پلدختر ۳۸۴ خانوار با استفاده از فرمول کوکران به‌عنوان جامعه نمونه انتخاب گردیدند. به‌منظور تجزیه و تحلیل دادههای حاصل از پرسشنامه در محیط نرم افزار SPSS ، روشهای آماری مبتنی بر مقایسه میانگینها، آزمونهای فریدمن و رگرسیون به کار گرفته شد و نیز جهت رتبهبندی تابآوری محلات از مدل تاپسیس استفاده گردید. در نتیجه براساس پنج شاخص ارزیابی تابآوری؛ محلههای کوی بسیجیان، هسته قدیم و کوی پاسداران نسبت به سایر محلات شهر پلدختر دارای وضعیت مناسبتری هستند و محلههای ساحل شرقی و غربی و کوی سازمانیها از بدترین وضعیت را به لحاظ تابآوری در مقابل سیل برخوردارند. نتایج حاصل از آزمون فریدمن برای تعیین مهم‌ترین و تأثیرگذارترین شاخصها تابآوری شهر پلدخترگویای این است که شاخص کالبدی با میانگین رتبه 533/3 و شاخص اقتصادی با میانگین رتبه 251/3 به ترتیب در رتبههای اول و دوم اثرگذارترین و مهم‌ترین ابعاد تابآوری قرارگرفته‌اند.
اصغر نوروزی
چکیده
جوامع انسانی در طول تاریخ کماکان با مخاطرات روبرو بوده و همواره اثرات زیانباری را متحمل شده‌اند. مخاطرات محیطی نه‌تنها به لحاظ تعداد، بلکه با افزایش تنوع و میزان خسارات بهویژه در نواحی روستایی در حال وقوع‌اند. ارتباط نزدیک با محیط، محرومیت، عدم آگاهی و آمادگی موجب افزایش آسیب‌پذیر شدن نواحی روستایی میشود. با این وجود ...
بیشتر
جوامع انسانی در طول تاریخ کماکان با مخاطرات روبرو بوده و همواره اثرات زیانباری را متحمل شده‌اند. مخاطرات محیطی نه‌تنها به لحاظ تعداد، بلکه با افزایش تنوع و میزان خسارات بهویژه در نواحی روستایی در حال وقوع‌اند. ارتباط نزدیک با محیط، محرومیت، عدم آگاهی و آمادگی موجب افزایش آسیب‌پذیر شدن نواحی روستایی میشود. با این وجود پدیده‌هایی اجتناب‌ناپذیر بوده و تنها راه مقابله با آن، مدیریت آنها است. یکی از رویکردهای رویارویی با مخاطرات و بحران‌های محیطی، تابآوری است. منطقه مورد مطالعه با قرارگیری در معرض انواع مختلف مخاطرات، در شرایط آسیبپذیری بالایی قرار دارد و سنجش میزان تابآوری آن ضرورت دارد. این پژوهش از نوع کاربردی و هدف آن بررسی و تبیین میزان تابآوری سکونتگاه‌های روستایی در بخش بلداجی از توابع شهرستان بروجن است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر پیمایش است. دادههای موردنیاز با استفاده از مطالعات کتابخانهای و بررسی میدانی در سطح خانوار گردآوری شده و حجم نمونه طبق فرمول کوکران از جامعة 2276 خانواری، معادل 329 خانوار برآورد شد و پرسشنامه با روش نمونه‌گیری تصادفی ساده تکمیل شد. نتایج پژوهش نشان داد که سطح تابآوری در بعد اجتماعی و کالبدی به ترتیب با میانگین 45/3 و 23/3 در حد «مطلوب»، در بعد اقتصادی با میانگین 01/3 در حد «متوسط» و در بعد مدیریتی با میانگین 85/2 در سطح «نامطلوب» قرار دارد. به علاوه در بین روستاهای مختلف روستای آورگان بالاترین سطح تابآوری و روستاهای سلطان‌آباد و علی‌آباد در پایین‌ترین سطح قرار دارند. درمجموع نیز وضعیت تابآوری در 21درصد روستاها «مناسب»، در 50 درصد«متوسط» و در حدود 29درصد«نامناسب» بوده است.
محمد میرزاعلی؛ عبدالحمید نظری؛ مجید اونق
چکیده
امروزه نگرش به مخاطرات طبیعی تغییرات چشمگیری داشته و دیدگاه غالب از تمرکز بر کاهش "آسیبپذیری" به افزایش "تابآوری" تغییر یافته است. مطابق آمارها، سیل و طوفان بیشترین خسارات و تلفات را به جوامع بشری واردکرده است. این امر در کشور و استان گلستان نیز صادق است. زیرا، نتایج بررسی‌ها در زمینه مخاطرات طبیعی این استان نشان میدهد که 215 روستای ...
بیشتر
امروزه نگرش به مخاطرات طبیعی تغییرات چشمگیری داشته و دیدگاه غالب از تمرکز بر کاهش "آسیبپذیری" به افزایش "تابآوری" تغییر یافته است. مطابق آمارها، سیل و طوفان بیشترین خسارات و تلفات را به جوامع بشری واردکرده است. این امر در کشور و استان گلستان نیز صادق است. زیرا، نتایج بررسی‌ها در زمینه مخاطرات طبیعی این استان نشان میدهد که 215 روستای آن، در معرض خطر دائم سیل قرار دارند. اگرچه طی سالهای اخیر در این استان غالباً تدابیری با رویکرد کاهش آسیبپذیری و با تاکید بر ابعاد کالبدی روستاها اتخاذ شده ولی از منظر سنجش تابآوری در مواجهه با مخاطرات سیل، از بُعد کالبدی نیز اقدام موثری صورت نگرفته است. لذا، هدف از این تحقیق تعیین و سنجش رابطه بین عوامل و مولفه‌های کالبدی و میزان تابآوری جوامع روستایی در مواجهه با مخاطرات سیل در حوضه آبخیز گرگانرود است. این پژوهش از نوع مطالعات کاربردی بوده و به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است. جامعه آماری شامل 106 روستا با تعداد 22942 خانوار است که با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای و تصادفی در کنار بهره‌مندی از فرمول کوکران، تعداد 31 روستا با 318 خانوار بعنوان حجم نمونه تعیین شد. یافته‌های تحقیق نشان میدهد هرچقدر فاصله بافت و کالبد روستا از رودخانه بیشتر باشد، میزان تابآوری روستائیان نیز افزایش می‌یابد. این امر در خصوص تابآوری اجزای کالبدی روستا از جمله فاصله واحدهای مسکونی، مزارع و باغات و نیز سایر مستغلات تا رودخانه نیز صادق است. همچنین، معابر روستایی با بهبود کیفیت پوشش معابر، به همراه افزایش طول کانیوو و جدول‌کشی، می‌توان شاهد کاهش آسیبپذیری و متعاقباً موجب بهبود تابآوری کالبدی روستاها بود. گفتنی است، با افزایش عمر مساکن از میزان تابآوری خانوار روستایی کاسته میشود. به‌طوری‌که، احداث خانه‌های نوساز و توجه به طرح‌های بهسازی مسکن و اقدامات مقاوم‌سازی بنا می‌تواند تابآوری آنها را در برابر مخاطرات سیل بهبود بخشد. همچنین، نتایج تحقیق نشان میدهد که تابآوری روستاهای منطقه در بُعد کالبدی کمتر از حد متوسط با میانگین 89/2 بوده که در این بین، خانوارهای روستایی زیرحوضه‌های چهل‌چای، قورچای و تیل‌آباد دارای تابآوری کالبدی در متوسط بوده و اکثر خانوارهای روستایی زیرحوضه‌های سفلی‌گرگانرود، محمدآباد-زرین‌گل، مادرسو و قرناوه، دارای تابآوری کالبدی ضعیفی میباشند.
علی عشقی چهاربرج؛ حسین نظم فر؛ عطا غفاری
دوره 4، شماره 4 ، اسفند 1396، ، صفحه 11-26
چکیده
در دهههای اخیر خسارتهای فراوان ناشی از زلزله به محیط و کالبد شهرها موجب شده است تا مفهوم تابآوری برای کاهش آثار زیانبار زلزله بیشتر مورد توجه قرار گیرد. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی تابآوری کالبدی منطقه یک شهر تهران در برابر زلزلههای احتمالی صورت گرفته است. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی از نوع کاربردی است. جهت ...
بیشتر
در دهههای اخیر خسارتهای فراوان ناشی از زلزله به محیط و کالبد شهرها موجب شده است تا مفهوم تابآوری برای کاهش آثار زیانبار زلزله بیشتر مورد توجه قرار گیرد. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی تابآوری کالبدی منطقه یک شهر تهران در برابر زلزلههای احتمالی صورت گرفته است. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی از نوع کاربردی است. جهت تحلیل دادهها؛ ابتدا در محیطGIS اقدام به مدل‌سازی براساس نتایج حاصل از فرایند تحلیل شبکهی(ANP) شد با تلفیق لایههای مؤثر در تابآوری محدوده موردمطالعه، نقشه تابآوری کلی منطقه استخراج شد. در مرحله بعد با فازیسازی نقشه تابآوری کلی، سناریوهای زلزله در شدت‌های مختلف طراحی و بر روی نقشه تابآوری کلی منطقه اعمال شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد که در زلزلهای با شدت 6 ریشتر، 13/11 درصد از سازههای منطقه یک در دامنه تابآوری کم و خیلیکم قرار میگیرند که به جزء محلات کامرانیه و دزاشیب بقیه قسمت‌های منطقه با آسیبپذیری جدی مواجه نمیشود. در زلزلهای با شدت 7 ریشتر، 39 درصد سازههای در دامنه تابآوری کم و خیلیکم قرار میگیرند که بیشتر این سازهها در محلات دربند، کامرانیه، کاشانک، دزاشیب و سوهانک میباشند. در زلزلهای با شدت 8 ریشتر، 29/52 درصد سازهها با خطر جدی مواجه میشوند در این شدت از زلزله تقریباً تمامی بافت‌های روستایی از جمله ده دربند، ده امامزاده قاسم، ده درآباد، ده جماران، ده دزاشیب، ده سوهانک، ده چیذر، ده ازگل، ده اوین و ده تجریش در دامنه تابآوری خیلی کم قرار میگیرد. در زلزلهای با شدت 9 ریشتر، دو دامنه تابآوری کم و خیلیکم 45/67 درصد سازه منطقه را به خود اختصاص میدهند که بیشترین این سازهها در نواحی 1، 3، 4، 5 و 8 منطقه قرار دارند.
پری شکری فیروزجاه
دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1396، ، صفحه 27-44
چکیده
امروزه بروز سوانح طبیعی و ایجاد خسارات و تلفات ناشی از این سوانح در نقاط مختلف جهان موجب گردیده تا ایمنتر نمودن شهرها و نقاط شهری، به یک چالش درازمدت اما دست یافتنی تبدیل شود به طوری که جوامع شهری برای بازگشت سریع به وضعیت پیش از بحران در زمان وقوع مخاطرات طبیعی بر آناند که تا حدودی از خسارات وارده بکاهند. در این میان، تابآوری ...
بیشتر
امروزه بروز سوانح طبیعی و ایجاد خسارات و تلفات ناشی از این سوانح در نقاط مختلف جهان موجب گردیده تا ایمنتر نمودن شهرها و نقاط شهری، به یک چالش درازمدت اما دست یافتنی تبدیل شود به طوری که جوامع شهری برای بازگشت سریع به وضعیت پیش از بحران در زمان وقوع مخاطرات طبیعی بر آناند که تا حدودی از خسارات وارده بکاهند. در این میان، تابآوری راهی مهم برای تقویت جوامع و شهر با استفاده از ظرفیتهای آنهاست. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی میزان تاب آوری مناطق شهر بابل در برابر مخاطرات محیطی پرداخته است که پرسشنامهای در قالب 4 بُعد، 16 شاخص و 31 زیرشاخص تنظیم گردید و تعداد 383 پرسشنامه براساس مدل کوکران به صورت تصادفی در میان جامعة آماری مورد مطالعه توزیع شد. برای بررسی مسائل تحقیق و تجزیه و تحلیل دادهها از مدل تصمیمگیری چند متغیره «ویکور» استفاده شده و وزن معیار هریک از شاخصها با روش آنتروپی شانول محاسبه شده است. نتایج دادههای تحقیق که با کمک نرمافزارهای SPSS، GIS و Excel انجام شده است، نشان میدهد که در بین ابعاد مختلف تابآوری شهری در مناطق 12گانه شهر بابل، ابعاد کالبدی (با میانگین 54/3) و سپس اجتماعی (با میانگین 14/3) وضعیت مناسبتری دارند ولی به طور کلی حدود 50 درصد مناطق مورد بررسی در شهر بابل دارای عدم تابآوری و تابآوری پایین میباشند و تنها 25 درصد از مناطق از لحاظ شاخصها کاملاً تابآور هستند.
سعید ملکی؛ سعید امانپور؛ مسعود صفاییپور؛ سیدنادر پورموسوی؛ الیاس مودت
دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 9-20
چکیده
تابآوری شهری یک مفهوم نسبتاً جدید در مطالعات شهری و شهرسازی میباشد لذا برنامهریزی شهری نقش حیاتی در شکلگیری شهرهای انعطافپذیر دارد. که جهت این فعالیت برنامهریزی استراتژیک در جهت کالبد شهری برای انطباق موضوع لازم میباشد. بنابراین جهت هرجه بیشتر کاهش و جلوگیری از خسارات آن نیازمند مطالعه و بررسی در ابعاد موضوع میباشد. ...
بیشتر
تابآوری شهری یک مفهوم نسبتاً جدید در مطالعات شهری و شهرسازی میباشد لذا برنامهریزی شهری نقش حیاتی در شکلگیری شهرهای انعطافپذیر دارد. که جهت این فعالیت برنامهریزی استراتژیک در جهت کالبد شهری برای انطباق موضوع لازم میباشد. بنابراین جهت هرجه بیشتر کاهش و جلوگیری از خسارات آن نیازمند مطالعه و بررسی در ابعاد موضوع میباشد. پژوهش حاضر با ماهیت توسعه ای- کاربردی و روش توصیفی- تحلیلی به بررسی موضوع در شهر ایلام پرداخته است. از آنجا که پیش بینی لرزه ای بر پایه روش های آماری می تواند نتایج قابل قبولی ارائه دهد؛ این پژوهش با بهره گیری از مدل COPRAS و GIS، نرم افزارهایGRAFER، MINITAB، VISIO، Excel و SPSS به بررسی موضوع پرداخته است. نتایج تحقیق نشان داده است بر اساس مدل COPRAS میانگین تاب آوری در مناطق برابر 65 درصد بوده است. که خسارت کالبدی در اثر زلزله تا شدت 5 مرکالی با استفاده از وزن متغیرها در نواحی ترکیب که منجر به رتبه بندی تاب آوری در شهر ایلام گردید. همچنین با توجه به نتایج مدل‌های آمار فضایی مورد استفاده در شهر ایلام 17/54 درصد از نواحی شهر با حفظ وضع موجود در مقابل خطرات و ناآرامیها تابآور میباشد.
