با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مدیریت جهانگردی/دانشکده مدیریت و حسابداری/دانشگاه علامه طباطبایی/تهران/ایران

2 گروه مدیریت جهانگردی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

3 عضو هیات علمی، گروه مدیریت صنعتی، دانشکده حسابداری و مدیریت، دانشگاه علامه طباطبایی

4 دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

رقابت‏پذیری مقصدهای گردشگری اگرچه به‏خوبی در ادبیات و مبانی نظری مطالعات گردشگری جا افتاده است، اما پر از ناسازگاری‎ها و تناقض‏ها در مفهوم، سنجش و مشروعیت آن به‏عنوان یک موضوع پژوهشی است. بر این اساس، هدف این پژوهش، ارائه یک دیدگاه کل‏نگر و سیستماتیک به مطالعات حوزه رقابت‏پذیری مقصدهای گردشگری و تحلیل تحقیقات پیشین در سلسله مراتب پارادایم علمی این حوزه از مطالعات گردشگری بوده است. به منظور ایجاد فهم و ادراک عمیق از ویژگی‏ها، عوامل و چگونگی سنجش و بهبود رقابت‏پذیری مقصدهای گردشگری، از روش فراتحلیل کیفی برای گردآوری و تجزیه و تحلیل پژوهش‎های پیشین و از شاخص سه‏گانه بلیکی برای تحلیل این پژوهش‎ها در سلسله مراتب پارادایم علمی این حوزه از مطالعات گردشگری استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که در دو دهه اخیر، توجه بسیاری به پژوهش‏های حوزه رقابت‏پذیری مقصدهای گردشگری شده است و محققان، برای غلبه بر پیچیدگی‏های این حوزه از مطالعات گردشگری، به روش‏های تلفیقی و تکمیل مدل‏های قبلی با یافته‏های جدید روی آورده‏اند. دیگر نتایج این تحقیق که آن را نسبت به تحقیقات دیگر متمایز می‏کند، نشان می‏دهد که در سلسله مراتب پارادایم علمی این حوزه از مطالعات گردشگری، 61 درصد تحقیقات پس از پاسخ به سوال چیستی، به مبحث چرایی پرداخته‏اند. همچنین تعداد اندکی از پژوهش‏های مربوط به رقابت‏پذیری مقصدهای گردشگری (15 درصد) با گذر از دو سطح چیستی و چرایی، سعی کرده‏اند تا الگویی جدید برای چگونگی سنجش رقابت‏پذیری مقصدهای گردشگری ارائه دهند. یافته نهایی این تحقیق، ارائه چارچوبی مفهومی است که در آن نحوه تعامل عوامل و متغیرهای رقابت‏پذیری مقصدهای گردشگری با دیدگاه سیستمی و کل‏نگر مشخص شده است.

کلیدواژه‌ها

  1. احمدیان دیوکتی، محمدمهدی، آقاجانی، حسنعلی، شیرخدایی، میثم و طهرانچیان، امیرمنصور (1398). طراحی مدلی برای تحقق پیچیدگی اقتصادی، مبتنی بر فراتحلیل پژوهش‏های علمی. فصلنامه رشد فناوری، 15(59)، 28-19.

    ایمانی خوشخو، محمدحسین و نادعلی‌پور، زهرا (1395). ارائه الگوی مفهومی رقابت‌پذیری مقصدگردشگری در چارچوب توسعه پایدار. فصلنامه گردشگری و توسعه، 2(7)، 147-119.

    برومند، بابک، کاظمی، علی و رنجبریان، بهرام (1397). توسعه مدل بومی سنجش رقابت‌پذیری گردشگری مقاصد گردشگری ایران. فصلنامه تحقیقات بازاریابی، 8(29)، 122-105.

    بلیکی، نورمن (1387). طراحی پژوهش‏های اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.

    حسینی، سیده‌فاطمه، ثنایی، باقر، پورحسین، رضا و کراسکیان، آدیس (1396). فراتحلیل کیفی مقالات پژوهشی حوزه تعامل والد-نوجوان. فصلنامه رویش روان‏شناسی، 3(20)، 30-1.

    خاکپور، براتعلی، عباسی، حامد و شاه‏کرمی، نعمت (1397). ارزیابی و تحلیل جایگاه برندگردشگری استان فارس بر پایه هویت رقابت‌پذیری ملی. فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، 13(44)، 141-109.

    سلیمی، جلیل و مکنون، رضا (1397). فراتحلیل کیفی پژوهش‏های علمی ناظر بر مسئله حکمرانی در ایران. فصلنامه مدیریت دولتی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، 10(1)، 94-63.

    فرزین، محمدرضا، شکاری، فاطمه و عزیزی، فاطمه (1397). رقابت‌پذیری مقصد گردشگری: تحلیل اهمیت- عملکرد (مورد مطالعه: شهر یزد و شهر شیراز). فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، 13(44)، 247-219.

    فرزین، محمدرضا، و نادعلی‌پور، زهرا (1389). عوامل موثر بر مزیت رقابتی مقصدهای گردشگری در ایران (مورد مطالعه: منطقۀ چابهار). فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، 5(14)، 67-40.

    قربانی‏زاده، وجه‎الله (1393). روش تحقیق فراتحلیل با نرم‏افزار CMA2. تهران: انتشارات بازتاب.

    ملکی، سعید و سجادیان، مهیار (1397). آسیب‌‌شناسی کیفیت رقابت‌‌آمیز مدیریت مقصد گردشگری کویر، مطالعۀ موردی: کویر شهداد کرمان. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 16(51)، 98-81.

    نادعلی‏پور، زهرا (1392). ارزیابی کیفیت مدیریت مقصد گردشگری از دیدگاه مزیت رقابتی، مطالعه موردی: منطقه چابهار. نشریه گردشگری علم و فرهنگ، 1،  17-1.

    1. Abreu Novais, M., Ruhanen. L., & Arcodia, C. (2018). Destination competitiveness: A phenomenographic study. Tourism Management, 64, 324-334.
    2. Andrades, L., Dimanche, F. (2017). Destination competitiveness and tourism development in Russia: Issues and challenges. Tourism Management, 62, 360-376.
    3. Camp'n-Cerro, A. M., Herna'ndez-Mogollo'n, J. M., Alves, H. (2017). Sustainable improvement of competitiveness in rural tourism destinations: The quest for tourist loyalty in Spain. Journal of Destination Marketing & Management, 6(3), 252-266.
    4. Carayannis, E. G., Ferreira, F. A. F., Bento, P., Ferreira, J. J. M., Jalali, M. S., Fernandes, B. M. Q. (2018). Developing a socio-technical evaluation index for tourist destination competitiveness using cognitive mapping and MCDA. Technological Forecasting & Social Change, 131, 147–158.
    5. Cibinskiene, A., Snieskiene, G. (2015). Evaluation of city tourism competitiveness. 20th International Scientific Conference Economics and Management, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 213, 105–110.
    6. Drakulić Kovačević, N., Kovačević, L., Stankov, U., Dragićević, V., Miletić, A. (2018). Applying destination competitiveness model to strategic tourism development of small destinations: The case of South Banat district. Journal of Destination Marketing & Management, 8, 114–124.
    7. Dwyer, L., Kim, C. (2003). Destination Competitiveness: Determinants and Indicators. Current Issues in Tourism, 6(5), 369-414.
    8. Dwyer, L., Mellor, R., Livaic, Z., Edwards, D., Kim, C. (2004). Attributes of destination competitiveness: Afactor Analysis. Tourism Analysis, 9, 1-11.
    9. Erwin, E. J., Brotherson, M. J., Summers, J. A. (2011). Understanding Qualitative Metasynthesis: Issues and Opportunities in Early Childhood Intervention Research. Journal of Early Intervention, 33(3), 186-200.
    10. Gajdošík, T., Gajdošíková, Z., Maráková, V., Flagestad, A. (2017). Destination structure revisited in view of the community and corporate model. Tourism Management Perspectives, 24, 54–63.
    11. Goffi, Gianluca. (2013). A Model of Tourism Destination Competitiveness: The case of the Italian Destinations of Excellence. Anuario Turismo y Sociedad, 10, 121-147. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/267331295.
    12. Goffi, Gianluca. (2013). Determinants of tourism destination competitiveness: A theoretical model and empirical evidence. PhD thesis. Marche Polytechnic University.
    13. Goffi, G., Cucculelli, M., Masiero, L. (2019). Fostering tourism destination competitiveness in developing countries: The role of sustainability. Journal of Cleaner Production, 209, 101-115.
    14. Gunn, C. A., Var, T. (2003). Tourism Planning, Basics, Concepts, Cases. USA: Taylor & Francis Publishing.
    15. Hong, T., Ma, T., Huan, T-C. (2015). Network behavior as driving forces for tourism flows. Journal of Business Research, 68, 146-156.
    16. Inskeep, Edward. (1991). Tourism Planning: An integrated and Sustainable Development Approach. Canada: John Wiley & Sons, Inc.
    17. Küçükaltan, E. G., Pirnar, I. (2016). Competitiveness factors of a tourism destination and impact on residents’ quality of life: The case of Cittaslow-Seferihisar. Munich Personal RePEc Archive (MPRA), 77464, 1-8. Retrieved from https://mpra.ub.uni-muenchen.de/77464/.
    18. Lopes, A. P. F., Muñoz, M. M., Alarcón-Urbistondo, P. (2018). Regional tourism competitiveness using the PROMETHEE approach. Annals of Tourism Research, 73, 1–13.
    19. McLennan, C. J., Ritchie, B. W., Ruhanen, L. M., Moyle, B. D. (2014). An institutional assessment of three local government-level tourism destinations at different stages of the transformation process. Tourism Management, 41, 107-118.
    20. Melia´n-Gonza´lez, A., Garcı´a-Falco´n, J. M. (2003). Competitive potential of tourism in destinations. Annals of Tourism Research, 30(3), 720–740.
    21. Mendola, D., Volo, S. (2017). Building composite indicators in tourism studies: Measurements and applications in tourism destination competitiveness. Tourism Management, 59, 541-553.
    22. Michael, N., Reisinger, Y., Hayes, J. P. (2019). The UAE's tourism competitiveness: A business perspective. Tourism Management Perspectives, 30, 53–64.
    23. Papp, Z., Raffay, Á. (2011). Factors influencing the tourism competitiveness of former socialist countries. Journal of Studies and Research in Human Geography, 5(2), 21‐30.
    24. Parra-López, E., Oreja-Rodríguez, J. R. (2014). Evaluation of the competiveness of tourist zones of an island destination: An application of a Many-Facet Rasch Model (MFRM). Journal of Destination Marketing & Management, 3, 114-121.
    25. Popesku, J., Pavlović, D. (2015). Adapted integrated model of destination competitiveness. SITCON (Singidunum International Tourism Conference) 2015-key issues on tourism destination competitiveness, Belgrade, Singidunum Univeristy. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/283289642.
    26. Risteskia, M., Kocevskia, J., Arnaudov, K. (2012). Spatial planning and sustainable tourism as basis for developing competitive tourist destination. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 44, 375 – 386.
    27. Ritchie, B. J. R., Crouch, G. I. (2003). The Competitive Destination; A sustainable tourism perspective. UK: CABI Publishing.
    28. Rodríguez-Díaz, M., Espino-Rodríguez, T. F. (2017). A methodology for a comparative analysis of the lodging offer of tourism destinations based on online customer reviews. Journal of Destination Marketing & Management, 8, 147-160.
    29. Wang, D., Li (Robert), X., Li, Y. (2013). China's "smart tourism destination" initiative: A taste of the service-dominant logic. Journal of Destination Marketing & Management, 2, 59-61.
    30. Travel and tourism competitive index (2019).World Economic Forum.
    31. Żemła, M. (2014). Inter-destination cooperation: Forms, facilitators and inhibitors –The case of Poland. Journal of Destination Marketing & Management, 3, 241-252.