با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

2 استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه ارومیه

چکیده

در طول تاریخ همواره وقوع زلزله در شهرهای کشور موجب فروپاشی ساختمان‌ها و در پی آن آسیب‌های جانی و مالی زیادی شده است. به منظور کاهش آسیب‌های ناشی از آن ، احداث ساختمان‌های مقاوم در برابر زلزله و مقاوم سازی ساختمان‌های موجود ضروری است. مقاله حاضر با هدف تحلیل آسیب پذیری مساکن شهر ارومیه و رتبه بندی مناطق این شهر براساس میزان آسیب پذیری مساکن در برابر زلزله با استفاده از روش Topsis انجام گرفته است. روش تحقیق مطالعه حاضر، به صورت توصیفی - تحلیلی بوده و نوع تحقیق، کاربردی و رویکرد آن، به دو صورت کمی و کیفی است. جهت گردآوری داده‌ها از روش مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی بهره گرفته شده است. یافته‌های پژوهش بر اساس مدل Topsis نشان می‌دهد در شهر ارومیه میانگین آسیب پذیری مسکن در مناطق برابر 485/0 می‌باشد که منطقه 4 با میزان تاپسیس 818/0 درصد، آسیب پذیرترین منطقه به شمار آمده، منطقه 5 با میزان تاپسیس 338/0 درصد، آسیب پذیری در حد متوسط و منطقه 1 با 296/0 درصد، کمترین آسیب پذیری را در برابر زلزله را دارد.

کلیدواژه‌ها

احدنژاد روشتی، مهدی، قرخلو ، محسن  و زیاری، کرامت‌الله (1389). مدل‌سازی آسیب‌پذیری ساختمانی شهرها در برابر زلزله با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (نمونه موردی: شهر زنجان. مجله جغرافیا و توسعه، 8 (19)، 198-171.
اصغری سراسکانرود، صیاد، زینالی، بتول و اصغری سراسکانرود، صالح (1394). تعیین سایت‌های مناسب توسعه شهری براساس مؤلفه‌های ژئومورفولوژیک (مطالعه موردی: شهر ارومیه. فصلنامه هیدروژئومورفولوژی، 2 (7)، 57-39.
امینی، الهام، فرح، حبیب و مجتهدزاده، غلام حسین (1386). برنامه­ریزی کاربری زمین و چگونگی تأثیر آن در کاهش آسیب‌پذیری شهر در برابر زلزله. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 11 (3)، 174-161.
بحرینی، سید حسن (1375). برنامه­ریزی کاربری زمین در مناطق زلزله­خیز (نمونه موردی: شهرهای لوشان، منجیل و رودبار. تهران: مرکز مقابله با انواع بلایای طبیعی ایران.
تقوایی، مسعود و رنجبر، علی اکبر (1393). ارزیابی میزان آسیب‌پذیری واحدهای مسکونی شهر شیراز بر اساس شاخص‌های کالبدی. فصلنامه امداد و نجات، 6 (3)، 9-1.
جوان، خدیجه و ملازاده، ولی (1392). بررسی اقلیم گردشگری شهر ارومیه با استفاده از شاخص‌های زیست اقلیمی. فصلنامه جفرافیا و برنامه­ریزی شهری چشم­انداز زاگرس، 5(16)، ، 96-83.
حاتمی­نژاد، حسین، بزرافکن، شهرام ، ابراهیمی، محمد و آروین، محمود (1393). تحلیل میزان آسیب­پذیری مسکن شهری در مواقع بروز مخاطرات محیطی (زلزله) با استفاده از تکنیک‌های تلفیقی MCDM+GIS (مطالعه موردی: منطقه 6 شهر تهران). جغرافیا و پایداری محیط، 4 (13)، 11-1.
حبیبی، کیومرث، شیعه ،اسماعیل و ترابی، کمال (1388). نقش برنامه­ریزی کالبدی در کاهش آسیب­پذیری شهرها در برابر خطرات زلزله. فصلنامه آرمانشهر، 2 (3)، 31-23.
زنگی آبادی، علی و اسماعیلیان، زهرا (1392). تحلیل شاخص‌های آسیب‌پذیری مساکن شهری در برابر خطر بلایای طبیعی (مطالعه موردی: مساکن شهر اصفهان. فصلنامه جغرافیا مخاطرات محیطی، 1 (4)، 129-113.
سرور، هوشنگ و کاشانی‌اصل، امیر (1395). ارزیابی آسیب‌پذیری کالبدی شهر اهر در برابر بحران زلزله. فصلنامه آمایش محیط، 9 (34)، 108-87.
شیخی، حجت، غریبی، مرضیه و معنوی، مصطفی (1394). مکانیابی اراضی مسکونی با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره TOPSIS (مورد شناسی: شهر بهبهان). فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری – منطقه‌ای، 6 (18)، 84-69.
عبداللهی، مجید (1391). مدیریت بحران در نواحی شهری. تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
عینالی، جمشید (1393). تحلیلی بر عوامل مؤثر در آسیب‌پذیری مسکن روستایی در برابر سانحه زلزله (مطالعه موردی دهستان سجاسرود- خدابنده استان زنجان). فصلنامه فضای جغرافیایی، 14 (47)، 144-127.
علوی، سیدعلی، حسینی، سیدمصطفی، بهرامی، فریبا و عاشورلو، مهراب(1394). ارزیابی میزان آسیب‌پذیری بافت‌های شهری با استفاده از ANP و GIS (مطالعه موردی: شهر سمیرم). فصلنامه اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، 25 (100)،  146-129.
فقهی فرهمند، ناصر (1387). اولویت‌های اقتصادی و اجتماعی عوامل کلیدی کیفی مسکن. مجله دانش و توسعه،  16(26)، 189-170.
قائدرحمتی، صفر، باستانی‌فر، ایمان و سلطانی، لیلا (1389). بررسی تاثیرات تراکم بر آسیب‌پذیری ناشی از زلزله در شهر اصفهان با رویکرد فازی. مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، 22 (1)، 122-107.
قرخلو، مهدی، حبیبی، لیلا و جعفری مهرآبادی، مریم (1389). بررسی تاثیرات مؤلفه‌های جمعیتی بر مسکن شهری (مطالعه موردی: شهر آمل). فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری چشم انداز زاگرس، 2 (5)، 102-87.
محمدپور، صابر، زالی، نادر و پوراحمد، احمد (1394). تحلیل شاخص‌های آسیب­پذیری در بافت‌های فرسوده شهری با رویکرد مدیریت بحران زلزله (مطالعه موردی: محله سیروس تهران). مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 48 (1)، 52-33.
مرکز آمار ایران (1390). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان آذربایجان غربی. شهرستان ارومیه، استان آذربایجان غربی.
ملکی، سعید و شیخی، حجت (1388). بررسی نقش شاخص‌های اجتماعی مسکن در سطح استان‌های کشور با استفاده از روش شاخص ترکیبی توسعه انسانی. فصلنامه مسکن و محیط روستا، 28 (127)، 107-94.
مهدوی­نژاد، محمدجواد و جوانرودی، کاوان (1391). بررسی آسیب­پذیری ناشی از زلزله در شبکه‌های ارتباطی تهران بزرگ (مطالعه موردی: خیابان ولی عصر (عج) شمالی (میدان ولی عصر) (عج) تا چهار راه پارک وی). دو فصلنامه مدیریت بحران، 1 (1)، 21-13.
نظریان، اصغر و همپانژاد، الناز (1392). تحلیل فرایند رشد و تکوین شهر ارومیه با بهره‌گیری از همپوشانی عکس‌های هوایی در سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS). فصلنامه جغرافیایی سرزمین، 10 (39)، 52-37.
 نعمتی، مرتضی، صالحی، رضا و حمیدی، غلامحسین (1390). ارزیابی و سطح بندی توسعه یافتگی مناطق شهری بر پایه تکنیک TOPSIS و GIS (مطالعه موردی: مناطق 22 گانه شهر تهران). مجله اندیشه جغرافیایی، 5 (10)، 125-103.
Chardon, A. C. (1999). A geographic approach of the global vulnera-bility in urban area: case of Manisales. GeoJournal, Colombia Andes, 49 (2), 197-212.
Martinelli, A., & Cifai, G. (2008). .Bulding Vulnerability Assessment and Damage Scenarios in Celano(Italy) Using a Quick Survey Data-based Methodology. Soil Dynamics and Earthquake Engineering, Vol 28 (10-11), 875-889.
Okay, E. (2005). land use planning as an instrument of earthquake hazard mitigation. Comprehensive Approach to Earthquake Disaster Mitigation,  235-277.
Srikanth, T., Kumar Ramancharla, P., Singh, A. P., & Krishna Rastogi, B. (2010). Earthquake Vulnerability Assessment of Existing Buildings in Gandhidham and Adipur Cities Kachchh, Gujarat India. European Journal of Scientific Research, 41(3), 336-353.