با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور

2 دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی

چکیده

یکی از چالش های اساسی نظام برنامه ریزی فضای سرزمینی و بویژه فضاهای محلی_منطقه ای در ایران، ازهم گسیختگی عملکردی سکونتگاههای شهری و روستایی و درپی آن نابسامانی ساختاری _کارکردی نظام سکونتگاهی است.یکی از رویکردهای کارآمد در تعدیل ازهم گسیختگی و تعادل بخشی به منظور الگوی متوازن و پایدار، الگوی شبکه منطقه ای است. در این ارتباط برخی از نظام های سکونتگاهی در مراحل آغازین شکل گیری و برخی دچار آسیب های ناشی از تحولات در گذار از نظام شبکه نامتوازن به شبکه متوازن می باشند. نظام سکونتگاهی ناحیه هشترود - چاراویماق در مرحله آغازین شکل گیری نظام شبکه منطقه ای دچار موانع ساختاری _ کارکردی است. در این پژوهش با بهره گیری از روش های تحقیق استقرایی و بکارگیری الگوهای تحقیق کمی و در پاره ای از موارد کیفی عوامل و نیروهای اثرگذار در شکل گیری شبکه منطقه ای مورد آزمون قرار گرفته است. درتحلیل کمی  ازروش تحلیل شبکه Nodexl، سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS و مدل های AHP و خوشه بندی در روش کیفی نیز با انجام مصاحبه های منظم با بهره برداران و ذینفعان چگونگی جریان های کالا، اطلاعات و سرمایه مورد بازشناسی قرارگرفته و یافته های تحقیق نشان داد جریان های فضایی اثرگذار برای شکل گیری شبکه منطقه ای درنخستین فعالیت های اقتصادی در بستر نظام کالبدی سکونتگاههای روستایی، اغلب ناقص و یا از الکوی یکسویه تبعیت می نماید. بمنظور تعدیل محدودیتهای ساختاری و تقویت نظام کارکردی در سکونتگاههای روستایی در ناحیه هشترود چاراویماق بایستی با بهره گیری از سیاست های حمایتی و سرمایه گذاری نهادهای دولتی مرتبط در کنار مشارکت هم افزا، بنیان های تولیدی توسط بهره برداران روستایی، پایه ریزی شود که درپی آن شبکه منطقه ای در تعامل با سایر شبکه های فرامنطقه ای و ملی قابل دستبابی است.

کلیدواژه‌ها

جاوری، مجید و رستم صابری فر (1389). "روش تحقیق در جغرافیا". تهران، دانشگاه پیام نور؛
سازمان راه، مسکن و شهرسازی استان آذربایجان شرقی، معاونت راه (1395)؛
سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان آذربایجان شرقی، نتایج سرشماری عمومی کشاورزی 1393 استان، (1394)؛
سعیدی، عباس (1368). "چشم انداز قنات، چشم انداز چاه: یک بررسی تطبیقی". رشد آموزش جغرافیا، شماره 16؛
سعیدی، عباس (1388). "سطح بندی روستاهای کشور". انتشارات جعفری/ بنیاد مسکن، تهران؛
سعیدی، عباس (1390). "روابط و پیوندهای روستایی- شهری در ایران". تهران، نشر مهر مینو؛
سعیدی، عباس (1391). "پویش ساختاری-کارکردی: رویکردی بدیل در برنامه ریزی فضایی". فصلنامه اقتصاد و فضا و توسعه روستایی، سال یکم، شماره 1، پیاپی1؛
سعیدی، عباس (1377). "توسعه پایدار و ناپایداری توسعه روستایی در ایران". مجله مسکن و انقلاب، شماره 87؛
سعیدی، عباس و ریحانه سلطانی مقدس (پائیز 1383). "نقش پیوندهای کلانشهری و تحول کالبدی-فضایی روستاهای پیرامونی، جغرافیا". فصلنامه انجمن جغرافیایی ایران، دوره جدید، سال دوم، شماره 3؛
سعیدی، عباس، تقی زاده، فاطمه (1384). "پیوندهای روستایی-شهری و توسعه منطقه ای یررسی تطبیقی شهرستان های باغملک و اردکان". نشریه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران، دوره جدید، سال سوم، شماره 6و7؛
سعیدی، عباس، فرهاد عزیزپور، صدیقه حسینی حاصل، ابراهیم خلیفه و ریکا جهانبخش (1391). "مطالعه تطبیقی موانع شکل گیری پیوندهای روستایی-شهری مورد: نواحی مرودشت (فارس) و کوهدشت (لرستان)". فصلنامه جغرافیا، دوره جدید، سال دهم، شماره33؛
سعیدی، عباس، مصطفی طالشی و علیرضا رابط (1392). "نوسازی مسکن و دگرگونی ساختاری-کارکردی خانه های روستایی مورد: روستاهای شهرستان ایجرود (استان زنجان)". نشریه جغرافیا، دوره جدید، سال یازدهم، شماره 38.
سعیدی، عباس، مصطفی طالشی، ریحانه سلطانی مقدس و اسدالله حیدری (1395). "نقش کارگاههای شیرپزی در جریانات فضایی مورد مطالعه: سکونتگاههای روستایی نواحی هشترود و چاراویماق (آذربایجان شرقی)". نشریه جغرافیا، دوره جدید، سال چهاردهم، شماره 51.
سعیدی، عباس (1390). "مقاله پویش ساختاری-کارکردی رویکردی نظاموار در مطالعات مکانی-فضایی". فصلنامه جغرافیا، دوره جدید، سال نهم، شماره 29.
شریف زاده، مریم (1388). "موانع شکل گیری پیوندهای روستائی- شهری، مورد روستاهای بروجرد". دانشگاه شهید بهشتی.
طاهرخانی، مهدی و عبدالرضا رکن الدین افتخاری (1383). "تحلیل نقش روابط متقابل شهر و روستا در تحول نواحی روستایی قزوین". نشریه مدرس علوم انسانی، دوره 8، شماره 4.
عزیزپور، فرهاد و آرمین محسن زاده (1389). "نظریه ها و رویکردهای سازمان یابی فضایی سکونتگاههای روستایی". بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
عزیزپور، فرهاد (1387). "  نقش پیوندهای روستایی- شهری در توسعه روستایی با تاکید بر شبکه تولید شیر مورد :ناحیه لیتکوه آمل(رساله دوره دکتری)". دانشگاه شهید بهشتی، (استاد راهنما دکتر عباس سعیدی)؛
مرکز آمار ایران (1390). "سرشماری عمومی نفوس و مسکن".
میر محمد صادقی، میلاد (1393). "تحلیل شبکه های اجتماعی با nodexl". انتشارات دانشگاهی کیان.    
 
 
 
 
Lindile l. Ndabeni (2014). “An Analysis of Rural-Urban Linkages and Their Implications for Policies that Sustain Development in a Space Continuum”
Mike  douglass (1998). “ A Regional Network Strategy For  reciprocal Rural-Urban Linkages, An Agenda for Policy Research with Reference to Indonesia”, December.