با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیای انسانی دانشگاه خوارزمی

2 استاد گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری دانشگاه مازندران

3 دانشیار گروه جغرافیا انسانی، دانشگاه خوارزمی

4 دانشجوی دوره دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه خوارزمی

چکیده

کارشناسان توسعه با بررسی نقش­آفرینی دولت، بازار و جامعه مدنی در جریان توسعه، نقش دولت و بازار را در بسیاری از موارد ناموفق دانسته و نوبت را به جامعه مدنی داده­اند تا نقش مردم و نهادهای محلی در توسعه آزموده شود. از این­رو، تقویت سازمان­ها و تشکل­های اجتماع­محور در تحقق توسعه مشارکتی مهم تلقی شده است. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف شناخت ابعاد اثربخشی انجمن­های اعتبار و پس­انداز بر توسعه فضایی – کالبدیِ سکونتگاه­های روستایی، 30 نفر از اعضای این انجمن­ها را به شیوه گلوله برفی انتخاب و در طی مصاحبه نیمه­ساختاریافته و مشاهده مستقیم داده­های مورد نظر را گردآوری نموده است و آنها را به شیوۀ تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرائی تجزیه و تحلیل شده­اند. داده­های تحقیق شامل متن مصاحبه­ها، به صورت واحدهای معنی تقسیم و سپس با فشرده­سازی خلاصه شده­اند. در نهایت با شیوۀ استقرائی طبقات فرعی استخراج و مضمون­های اصلی از آنها انتزاع شده­اند. تحلیل یافته­ها نشان می­دهد که انجمن­ها از منظر کالبدی بر سرمایه­های فیزیکی (مسکن، ارتباطات، تأسیسات روستایی) و سرمایه­های طبیعی (حفظ محیط­زیست، منابع آب، تنوع دام، مالکیت اراضی) سکونتگاه­های روستایی و از منظر فضایی بر جریان آگاهی، جمعیت و پول سکونتگاه­های روستایی تأثیرگذار بوده است. در مجموع نتایج نشان می­دهد که این انجمن­ها هرچند ماهیتاً یک تشکل اجتماعی – اقتصادی­اند؛ اما نمی­توان از وجه فضایی – کالبدی آنها غافل بود. به نظر می­رسد در صورت توانمندسازی­ این انجمن­ها و استفاده از آنها حل مشکلات روستاها مفیدتر و سریع­تر قابل حصول خواهد بود. همچنین، به پژوهشگران علاقه­مند به مطالعه چنین تشکل­هایی پیشنهاد می­گردد با توجه ماهیت بومی و نداشتن (یا حداقل کم) مشابه­های بیرونی اتخاذ رویکرد کیفی می­تواند در این مسیر نتایج مفیدتری را در پی داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

احمدپور، امیر و دیگران (1393). «عوامل مؤثر بر عدم مشارکت شالی­کاران استان مازندران در طرح یکپارچه­سازی اراضی». فصلنامه روستا و توسعه. سال 18. شماره 2. صص 18 - 1.##ازکیا، مصطفی (1385). دانشنامه جغرافیا. تهران: انتشارات سازمان شهراری­ها و دهیاری­ها.##استعلاجی، علیرضا (1391). «بررسی الگوی مدیریت روستایی در ایران با تأکید بر مدیریت محلی و مشارکتی دهیاری­ها». فصلنامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران. دوره جدید. سال دهم.##بوچانی، محمدحسین (1392). «سازمان­های مردم­نهاد در تعامل با شوراها». ماهنامۀ شوراها. شماره هفتم.##پاپلی­یزدی، محمدحسین؛ ابراهیمی، محمدامیر (1387). نظریه­های توسعه روستایی. تهران: انتشارات سمت.##ترکاشوند، زهرا (1392). «استراتژی توسعه مشارکتی کارآفرینی روستایی مورد مطالعه: بخش­های زند و سامن (شهرستان ملایر)». فصلنامه علمی پژوهشی و بین­المللی انجمن جغرافیای ایران. دوره جدید. سال دوازدهم. شماره 42. صص 275 – 257.##جانسون، سوزان؛ روگالی، بن (1383). تأمین مالی خرد و کاهش فقر. ترجمه پیروز ایزدی. تهران: انتشارات روستا و توسعه.##طالب، مهدی و دیگران (1391). «ارزیابی نقش مشارکت در طرح­های توسعه مناطق روستایی (بررسی موردی: طرح تجمیع مناطق روستایی)». فصلنامه توسعه روستایی. دوره چهار. شماره 1. صص 18 – 1.##علی­الحسابی، مهران (1390). «نقش سازمان­های مردم­نهاد رهبران محلی در توسعه روستایی، نمونه موردی: بندر لافت». فصلنامه مسکن و محیط روستا. شماره 134. صص 48 – 35.##قرنی­آرانی، بهروز (1393). «بررسی نقش برنامه­ریزی مشارکتی در کاهش فقر روستایی به روش کیفی؛ مطالعه موردی: روستای لزور». پژوهش­های روستایی. دوره 5. شماره 3. صص 488 – 467.##کلانتری، خلیل و دیگران (1391). «چشم­انداز آینده جمعیت توسعه روستایی و چالش­های مدیریت توسعه پایدار روستایی در ایران». فصلنامه روستا و توسعه. سال 16. شماره 2. صص 23 – 1.##مطیعی­لنگرودی، سیدحسن و دیگران (1391). «توسعه کارافرینی روستایی با تأکید بر نهادهای محلی (مطالعه موردی، بهاباد، استان یزد)». مجله پزوهش­ و برنامه­ریزی روستایی. شماره سوم. صص 25 – 1.##مطیعی­لنگرودی، سیدحسن (1380). «راهبردهایی در ارتباط با تحقق عدالت اجتماعی و توسعه پایدار». مجله دانشکده ابیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. شماره 157.##
Brannen, N. (2010). An Impact Study of the Village Savings and Loan Association (VSLA) Program in Zanzibar. Tanzania, A thesis submitted to the faculty of Wesleyan University, in partial fulfillment of the requirements for the Degree of Bachelor of Arts with Departmental Honors in Economics.##Coleman, B. (1999). "The Impact of Group Lending in Northeast Thailand". Journal of Development Economics 60. (1). Pp. 105-141.##Collins, D.; Morduch, J.; Rutherford, S.; Ruthven, O. (2009). Portfolios of the poor: How the world's poor live on $2 a day. Princeton University Press.##Das, S. K.; Bhowal,  A. (2013). "Impact of micro finance: perceptions of direct stakeholders of self help groups". Journal of Business and Economics Research. 2 (6). Pp. 142-157.##Enyioko, Newman, C. (November 21, 2012).  Role of Non – Governmental organizations (NGOs) in rural development:: A Study of the six listed NGOs in RIVERS STATE, NIGERIA. Medonice Consultiong and Research Institute.##Gosh, Biswajit (2009). "NGOs, Civil Society and Social Reconstruction in Contemporary India". Journal of Developing Societies. ##Beyeza-Kashesya, J.; A. Mugasa, F. Kaharuza, Makerere (2009). "Village savings and loans associations – an innovative community financing approach for safe motherhood". Free communication (oral) presentations / International Journal of Gynecology & Obstetrics. 107S2. S93–S396.##Ksoll, C.; et al. (2013). "Impact of Village Savings and Loans Associations: Evidence from a Cluster Randomized Trial". Published The Rockwool Foundation Research Unit. Study Paper No. 56.##Lewis, D. (2001). NGOS and management: Searching for new models or reinventing the wheel. Center for civil society in London of economics.##Sillberfein, G.; Marilyn, K. (2004). "Settlement form and Rural Development". Scattered Versus Clustered Settlement. Vol. 80. No. 5.##Uddin, M. S. (2011). Role of Microcredit and Community- Based Organizations in a Wetland Area in Bangladesh, A thesis submitted to the Faculty of Graduate Studies of The University of Manitoba in partial fulfillment of the requirements of the degree of Master of  Natural Resources Management.##