با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور

چکیده

امروزه بروز سوانح طبیعی و ایجاد خسارات و تلفات ناشی از این سوانح در نقاط مختلف جهان موجب گردیده تا ایمن­تر نمودن شهرها و نقاط شهری، به یک چالش دراز­مدت اما دست یافتنی تبدیل شود به طوری که جوامع شهری برای بازگشت سریع به وضعیت پیش از بحران در زمان وقوع مخاطرات طبیعی بر آن­اند که تا حدودی از خسارات وارده بکاهند. در این میان، تاب­آوری راهی مهم برای تقویت جوامع و شهر با استفاده از ظرفیت­های آنهاست. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی میزان تاب آوری مناطق شهر بابل در برابر مخاطرات محیطی پرداخته است که پرسشنامه­ای در قالب 4 بُعد، 16 شاخص و 31 زیرشاخص تنظیم گردید و تعداد 383 پرسشنامه براساس مدل کوکران به صورت تصادفی در میان جامعة آماری مورد مطالعه توزیع شد. برای بررسی مسائل تحقیق و تجزیه و تحلیل داده­ها از مدل تصمیم­گیری چند متغیره «ویکور» استفاده شده و وزن معیار هریک از شاخص­ها با روش آنتروپی شانول محاسبه شده است. نتایج داده­های تحقیق که با کمک نرم­افزارهای SPSS، GIS و Excel انجام شده است، نشان می­دهد که در بین ابعاد مختلف تاب­آوری شهری در مناطق 12گانه شهر بابل، ابعاد کالبدی (با میانگین 54/3) و سپس اجتماعی (با میانگین 14/3) وضعیت مناسب­تری دارند ولی به طور کلی حدود 50 درصد مناطق مورد بررسی در شهر بابل دارای عدم تاب­آوری و تاب­آوری پایین می­باشند و تنها 25 درصد از مناطق از لحاظ شاخص­ها کاملاً تاب­آور هستند.

کلیدواژه‌ها

داداش­پور، هاشم؛ عادلی، زینب (1394). «سنجش ظرفیت­های تاب­آوری در مجموعۀ شهری قزوین». فصلنامه مدیریت بحران. شماره هشتم. صص 84-73.##رجایی، زهرا (1394). ارزیابی تاب­آوری فضای شهر گرگان. پایان­نامه کارشناسی ارشد. رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری. دانشگاه علوم و تحقیقات تهران.##رضایی، محمدرضا (1392). «ارزیابی تاب­آوری اقتصادی و نهادی جوامع شهری در برابر سوانح طبیعی، مطالعه­ی موردی: زلزلۀ محله­های شهر تهران». فصلنامه مدیریت بحران. شماره سوم. صص 36-25.##رضایی، محمدرضا؛ رفیعیان، مجتبی؛ حسینی، سیدمجتبی (1394). «سنجش و ارزیابی میزان تاب­آوری کالبدی اجتماع­های شهری در برابر  زلزله (مطالعه موردی: محله­های شهر تهران)». پژوهش­های جغرافیای انسانی. دوره 47. شماره 4. صص 623-609.##رفعیان، مجتبی؛ رضایی، محمدرضا؛ عسگری، علی؛ پرهیزگار، اکبر؛ شایان، سیاوش (1390). «تبیین مفهومی تاب­آوری و شاخص­سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع محور (CBDM)». مجله برنامه­ریزی و آمایش فضا. شماره 15. صص 41-19.##سلمانی، محمد؛ کاظمی ثانی عطالله، نسرین؛ بدری، سیدعلی؛ مطوف، شریف (1395). «شناسایی و تحلیل تأثیر متغیرها و شاخص­های تاب­آوری: شواهدی از شمال و شمال شرقی تهران». نشریه تحلیل فضایی مخاطرات. سال سوم. شماره 2. صص 22-1.##فرزاد بهتاش، محمدرضا؛ کی­نژاد، محمدعلی؛ پیربابایی، محمدتقی؛ عسگری، علی (1392). «ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه­های تاب­آوری کلانشهر تبریز». نشریه­های هنرهای زیبا. دوره 18. شماره 3. صص 42-33.##مرکز آمار ایران (1390). سرشماری عمومی نفوس و مسکن. شهر بابل. www.amar.org.ir. ##
Ainuddin, Syed & Routray, Jayant  Kumar (2012). "Community Resilience Framework for an Earthquake Prone Area in Baluchistan". International Journal of Disaster Risk Reduction. 2. Pp. 25- 36.##ARUP (2012). Visions of a Resilient City. Available at: http://publications. arup.com. [Accessed: June 2015].##Agudelo –Vero; Claudia, M. et, al. (2012). "Harvesting urban resources towards more resilient cities. In: Resources". Conservation and Recycling. 64. Pp. 3-12.##Da Silva, J.; Kernaghan, S. and Luque, A. (2012). "A systems approach to meeting the challenges of urban climate change". International Journal of Urban Sustainable Development. iFirst. Pp. 1–21.##EVANS, J. P. (2011). "Resilience, Ecology and Adaptation in the xperimental city". Transactions of the Institute of British Geographers. 36. Pp. 223-237. Retrieved from: http://on line library. wiley.com/ doi/10.1111/j. 14755661. 2010.00420. x/abstract? User Is Authenticated= fal Se & denied Access Customised Message=.##Folke, Carl; et, al. (2010). Resilience thinking: integrating resilience, adaptability and transformability. In: Ecology and Society 15:4.##Frankenberger, T. R.; Sutter, P.; Teshome, A.; Aberra, A.; Tefera, M.; Tefera, A .; Taffesse, A.; Ejigsemahu, Y. (2007). Ethiopia: The path to self- resiliency. Vol I. Final report. Available at.##Gunderson, L. H. (2010). Ecological and Human Community Resilience in Response to Natural Disasters. Ecology and Society.##KÄRRHOLM, M.;  Nylund,  K. & DE La Fuente, P. P. (2014). "Spatial Resilience and Urban Planning: Addressing the Interdependence of Urban Retail Rreas". Cities. 36. Pp. 121-130. Retrieved from: http://www. sciencedirect.com/science/ article/ pii/ S0264275112001898.##Leichenko, R. (2011). "Climate Change and Urban Resilience". Current Opinion in Environmental Sustainability. 3(3). Pp. 164-168.##Liao, Kuei-Hsien (2012). "A Theory on Urban Resilience to Floods-A Basis for Alternative Planning Practices". Ecology and Society. 17(4). P. 48.##Marom, W. A. (May 2014).  Mapping and Measuring Social Vulnerabilities of Coastal areas of Bangkok and Periphery.  Proceedings of the Resilient Cities 2014 congress. Bonn. Germany. Pp. 29-31. http:// resilient-cities.iclei.org/.##Martin-Breen, P.; Marty Anderies, J.(2011). Resilience: A literature review. The Rockefeller Foundation.##Mayunga, Joseph, S. (July 2007). Understanding and Applying the Concept of Community Disaster. Disaster Resilience: A capital-based approach, A draft working paper prepared for the summer academy for social vulnerability and resilience building. Pp. 22-28. Munich: Germany.##Mitchell, T.; Harris, K. (2012). Resilience: a risk management approach. Background note: ODI.##Muller, J.; Reiter, J.; Weilad, U. (2011). "Assessment of urban vulnerability towards floods using an indicator-based approach – a case study for Santiago de Chile, Nat". Hazards Earth Syst. Sci. 11. Pp. 2107-2123. from www.nat-hazards-earth-syst-sci.net/11/2107/2011/.##Nakabayashi, Itsuki (1994). Urban Planning Based on Disaster Risk Assessment; In Disaster Management in Metropolitan Areas for the 21st Century. Proceedings of the IDNDR Aichi/Nagoya International Conference. Nagoya: Japan. Pp. 225-239.##Thilo, Lang (2011). Urban Resilience and New Institutional Theory – A Happy Couple for Urban and Regional Studies.##Suarez, M.; Baggethun, E. G.; Benayas, J.; Tilbury, U. (2016). Towards an Urban Resilience Index: A Case Study in 50 Spanish Cities. Sustainability 2016, 8, 774. doi: 10.3390/su8080774. from  www.mdpi.com/journal/sustainability.##UNIDR (2011). Global Assessment Report on Disaster Risk Reduction: Revealing Risk, Redefining Development. UNISDR Practical Action 2012. Geneva. UNISDR/ ILO/ UNDP (International Labour Organization/ United Nations Development  Programme). 2010. Local Governments and Disaster Risk Reduction: Good Practices and Lessons Learned. Geneva : UN-ISDR.##