با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیا، دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران

چکیده

برمبنای نظریه آشوب (Chaos Theory) در درون بی نظمی و آشوب، الگویی از نظم وجود دارد و شهر نیز به عنوان سیستمی پیچیده و آشوبی عمل می‌کند که با ورود بی‌ن‍‍ظمی و درون آشوب و بی‌نظمی به دنبال و در تلاش برای دستیابی به نظم جدیدی خواهد بود (تئوری آشوب مناسب سیستم‌های پیچیده مانند شهر است که با بهره‌­­­­­گیری از آشوب و بی‌نظمی به وجود آمده در جهت خود‌نظمی و ساماندهی بهره می‌گیرد). نتیجه شیوع ویروس کرونا یا همان «پدیده کووید-۱۹» نیز به عنوان یک آشوب، بی‌نظمی و شوک بر تمدن بشری و ایجاد یک وضعیت بیگانه و ناآشنا در شهرهای ما بوده است که برای مقابله با شیوع این بیماری نوپدید و نامعمول، روش‌های مرسوم و موجود حکمروایی و مدیریتی در شهرهای ما پاسخگو نبوده و بایستی یک نظم نوین شهری (حکمروایی هوشمند) و شیوه‌های جدید و هدفدار مدیریتی و حکمروایی را بررسی و انتخاب نمود و از آشوب و بی‌نظمی موجود به سوی خود‌نظمی و خود‌سازماندهی و توسعه پایدار معقول در آینده حرکت کرد. در این پژوهش به بررسی و شناسایی دقیق شاخص‌ها و زیر شاخص‌های دخیل در نظم نوین شهری یا همان حکمروایی هوشمند شهری و اولویت‌بندی نقش آن‌ها در کاهش آثار مخرب کرونا و تأثیرگذاری آن در پیشرفت و توسعه پایدار در شهر سمنان با مدل تحلیل عاملی تأییدی و مدل‌سازی SEM با AMOS پرداخته می‌شود و اینکه‍ چگونه می‌توان «شهروندان هوشمند» را در همراهی کامل با زیرساخت‌های هوشمند شهری بـه یـک فرصت بزرگ در پساکرونا تبـدیل نمود. پس از بررسی و شناسایی و اولویت‌بندی دقیق شاخص‌ها و زیر شاخص‌های دخیل در این نظم نوین شهری (حکمروایی هوشمند شهری) به عنوان سبک نوین مدیریت امور شهری در پساکرونا و تحلیل متغیرها، با نمونه 22 نفری متشکل از نخبگان و خبرگان حوزه‌های مختلف شهرسازی و شهر هوشمند، برنامه‌ریزی شهری و مدیریت شهری و تکمیل پرسشنامه از شهروندان سمنان که به تعداد پرسشنامه اولیه‌ای به تعداد 38 نفـر به صورت آزمایشی در بین آن‌ها توزیع شد و اعتبار و پایایی پرسشنامه تأیید و سپس پرسشنامه اصـلی کـه براسـاس حجم نمونـه در دسترس شامل 721 نفر بود توزیع و پس از تحلیل آن به بررسی و اولویت‌بندی متغیرهای حکمروایی هوشمند با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی در نرم‌افزار آماری پرداخته شد و سپس مؤلفه‌های مستخرج، نام‌گذاری شدند. در مرحله بعد با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی در AMOS، اعتبار سازه‌ای تحقیق، مورد آزمون قرار گرفت و رابطه آماری بین متغیرها با شاخص‌های آن، تأیید شد. در الگوی نهایی تحقیق، با استفاده از آزمون‌های برازش مدل، روابط بین متغیرها و اثرگذاری متغیرهای مستقل و وابسته تأیید شدند. بر اساس نتایج تحقیق، «شهروندان هوشمند و زیرساخت‌های هوشمند»‍ با اهمیت‌ترین و تأثیرگذارترین متغیر حکمروایی هوشمند شهر سمنان خواهد بود و جایگاه بعدی به ترتیب با اقتصاد هوشمند، زندگی هوشمند، تحرک و پویایی هوشمند و محیط‌زیست هوشمند نیز در رتبه‌های بعدی ارزش‌گذاری شدند. یافته‌های تحقیق حاکی از آن هستند که اهمیت شاخص شهروند هوشمند با 239/32 درصد واریانس تبیین شده نسبت به دیگر عامل‌ها چشمگیر‌تر است و پیش‌نیاز نظم نوین شهری سمنان یا همان حکمروایی هوشمند «شهروند هوشمند» است. «شهروندان هوشمند سمنانی» مقدمه‌ای برای رسیدن به حکمروایی هوشمند در سمنان خواهند بود. هوشمند شدن شهروندان سمنان نیاز به آموزش، زیرساخت‌ها و برنامه‌ریزی‌های هدف‌دار دارد. برای دستیابی به حکمروایی هوشمند سمنان، باید از همان ابتدا روی شهروندان سرمایه‌گذاری کرد؛ به آنها آموزش داد و با آگاهی، فرهنگ‌سازی و ایجاد زیر ساخت‌ها و تشویق شهروندان به استفاده از خدمات و دانستن فناوری‌های روز، باعث توسعه و تعالی پایدار و معقول شهر شد.

کلیدواژه‌ها

  1. پوراحمد، احمد، زیاری، کرامت‌الله، حاتمی‌نژاد، حسین و پارسا (پشاه آبادی)، شهرام (1397). شهر هوشمند: تبیین ضرورت‌ها و الزامات شهر تهران برای هوشمندی. نشریه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی ، 2(38)،8-24.

    احمدی، سیروس، حیدری، آرمان و زارعی، محبوبه(1395). تحلیل جامعه‌شناختی رابطه اعتماد اجتماعی و تحقق شهروند الکترونیک در شهر یاسوج. فصلنامه مطالعات جامعه شناختی شهری، 6(20)، 68-49.

    بابانسب، رسول و ضرابی، اصغر(1393). تحلیلی بر شاخص‌های شهروند الکترونیکی از نظر شهروندان در شهر تبریز. فصلنامه مطالعات شهری، 4(13)، 70-57.

    بیگلو، حسین هادی، سرور، رحیم و نوری، علی(1397).تبیین تحقق پذیری حکمروایی خوب شهری با تاکید بر هوشمندسازی مکان؛ موردکاوی شهر تهران. نشریه مدیریت شهری، 17(52)، 189-204.

    حنفی‌زاده، پیام، رحمانی، آرزو و خدمتگزار، حمیدرضا(1390). روش‌های تحقیق ساختارهای چند بعدی. تهران: انتشارات ترمه.

    رضوی، سارا و دهقانی‌زاده، نرجس(1389).مقاله تئوری آشوب، تئوری بی‌نظمی. دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی

    روستایی، شهریور، پورمحمدی، محمدرضا و قنبری، حکیمه(1397). تئوری شهر هوشمند و ارزیابی مؤلفه‌های زیر ساختی آن در مدیریت شهری، مورد شناسی: شهرداری تبریز. فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای ، 8(26)، 216-197.

    زاهدی، شمس السادات و یعقوبی، نورمحمد(1383). بازآفرینی دولت در عصر اطلاعات. فصلنامه مطالعات مدیریت صنعتی،206، 45-64.

    سجادی، ژیلا و آقایی، پرویز(1395). ارزیابی مؤلفه‌های شهروند هوشمند در فضاهای شهری با رویکرد انتقادی بر نظریه رشد هوشمند شهری، مطالعه موردی: محله ولنجک، منطقه1 شهر تهران. فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، 8(25)، 40-49.

    فتحی، کوروش و ذهبیون، شهلا(1388). شهروند الکترونیک. نشریه مدارس کارآمد، 9، 24-31.

    فلاح، مسعود و استقلال، احمد(1393). مروری بر مفاهیم، شاخص‌ها و معیارهای شهر هوشمند. نشریه شهر هوشمند، 1(1)، 10-1.

    قربانی، رسول و نوشاد، سمیه(1387). راهبرد رشد هوشمند در توسعه شهری اصول و راهکارها. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 6(12)، 180 -163.

    امین‌نژاد، کاوه، غفاری‌گیلانده، عطا، یزدانی، محمدحسن و محمدی، علیرضا(1399). تحلیل بسترها و موانع تحقق حکمروایی هوشمند، مطالعه موردی: شهر سنندج. نشریه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 15(3)،841-856.

    ابراهیمی، ابوالفضل، محمددوست، محمد، عصاری، فرزانه، لچینانی، علیرضا، امیرپور، نسترن، مرادی، فریده، پورجعفرآبکناری، صدیقه، میرزایی، افسانه، بشردوست، امید، خسروی، فریبا، آقاجانی، زهرا و ترابی، فرنگیس(1400). پیامدها و چالش‌های بحران کرونا در مدیریت شهری. ناشران: فرهیختگان دانشگاه تهران، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران (شهرداری تهران).

    الوانی، سیدمهدی و دانایی‌فرد، حسن(1381). تئوری نظم در بی نظمی و مدیریت. تهران: انتشارات صفار.

    هاشمی، سیدعلی، راه نجات، میترا و شریف‌زاده‌فتاح، سعدی محمدرضا(1399). نسبت­سنجی حکمروایی خوب و شهر هوشمند، مطالعه موردی: شهر تهران. نشریه راهبرد اجتماعی فرهنگی، 9(34)، 90-67.

    هومن، حیدرعلی(1384). مدل‌سازی معادلات ساختاری. تهران: انتشارات سمت.

    یعقوبی، نورمحمد و شاکری، رویا(1387). مقایسه تحلیلی مدل‌های پذیرش فناوری با تأکید بر پذیرش بانکداری اینترنتی. فصلنامه علوم مدیریت ایران، 3(11)، 44-21.

    Arroub, A., Zahi, B., Sabir, E., & Sadik, M. (2016, October). A literature review on Smart Cities: Paradigms, opportunities and open problems. In 2016 International Conference.on Wireless Networks and Mobile Communications (WINCOM) (pp. 180-186). IEEE

    Harrison, C., Eckman, B., Hamilton, R., Hartswick, P., Kalagnanam, J., Paraszczak, J., & Williams, P. (2010). Foundations for Smarter Cities. IBM Journal of Research and Development, 54.

    Monzon, A. (2015, May). Smart cities concept and challenges: Bases for the assessment of smart city projects. In 2015 international conference on smart cities and green ICT. systems (SMARTGREENS) (pp. 1-11). IEEE

    Nam, T., & Pardo, T. A. (2011, June). Conceptualizing smart city with dimensions of technology, people, and institutions. In Proceedings of the 12th annual international digital government research conference: digital government innovation in challenging times (pp. 282-291)

    1. S., & Vijayan, S. (2013). Quality of Experienced based Approach for Power Scheduling in Smart Grids. Life Science Journal, 10(2.)

    Berchin, I. I., & de Andrade, J. B. S. O. (2020). GAIA 3.0: Effects of the Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) outbreak on sustainable development and future perspectives. Research in Globalization, 2, 100014.

    Chohan, U. W. (2020). Forecasting the Economic Impact of Coronavirus on Developing Countries: Case of Pakistan.

    De Vries, C. E., Bakker, B. N., Hobolt, S., & Arceneaux, K. (2020). Crisis Signaling: How Italy's Coronavirus Lockdown Affected Incumbent Support in Other European Countries. Available at SSRN 3606149.

    Fernandes, N. (2020). Economic effects of coronavirus outbreak (COVID-19) on the world economy. Available at SSRN 3557504.

    Fetzer, T., Hensel, L., Hermle, J., & Roth, C. (2020). Coronavirus perceptions and economic anxiety. Review of Economics and Statistics,1-36

    Hua, J., & Shaw, R. (2020). Corona virus (Covid-19) “infodemic” and emerging issues through a data lens: The case of china. International journal of environmental research and public health, 17(7), 2309.

    Karabag, S. F. (2020). An unprecedented global crisis! the global, regional, national, political, economic and commercial impact of the coronavirus pandemic. Journal of Applied Economics and Business Research, 10(1), 1-6.

    Lucchese, M., & Pianta, M. (2020). The Coming Coronavirus Crisis: What Can We Learn? Intereconomics, 55, 98-104.

    Lancastle, N. M. (2020). Is the impact of social distancing on coronavirus growth rates effective across different settings? A non-parametric and local regression approach to test and compare the growth rate. medRxiv.

    Muzakki, F. (2020). The Global Political Economy Impact of Covid-19 and The Implication to Indonesia. Journal of Social Political Sciences, 1(2), 76-92 

    Nicola, M., Alsafi, Z., Sohrabi, C., Kerwan, A., Al-Jabir, A., Iosifidis, C., ... & Agha, R. (2020). The socio-economic implications of the coronavirus pandemic (COVID-19): A review. International journal of surgery (London, England), 78, 185.

    Volpert, V., Banerjee, M., d’Onofrio, A., Lipniacki, T., Petrovskii, S., & Tran, V. C. (2020). Coronavirus–Scientific insights and societal aspects.

    Zimmermann, K. F., Karabulut, G., Huseyin Bilgin, M., & Cansin Doker, A. (2020). Intercountry Distancing, Globalization and the Coronavirus Pandemic. The World Economy.

    Wells, C. R., Sah, P., Moghadas, S. M., Pandey, A., Shoukat, A., Wang, Y., ... & Galvani, A. P. (2020). Impact of international travel and border control measures on the global spread of the novel 2019 coronavirus outbreak. Proceedings of the National Academy of Sciences, 117(13), 7504-7509.

    Viens, A. M., & Eyawo, O. (2020). COVID-19: the rude awakening for the political elite in low-and middle-income countries. BMJ Global Health, 5(5), e002807.

    Volpert, V., Banerjee, M., d’Onofrio, A., Lipniacki, T., Petrovskii, S., & Tran, V. C. (2020). Coronavirus–Scientific insights and societal aspects.

    Baraldi, C., & Cockburn, T. (2018). Introduction: Lived Citizenship, Rights and Participation in Europe. In Theorising Childhood (pp. 1- 27).

    Palgrave Macmillan, Cham. ContemporaryCapra, C. F. (2016). The Smart City and its ci t izens: Governance and ci t izen participation in Ci ty. International Journal of EPlanning Amsterdam Smart Research (IJEPR), 5(1), 20-38.

    Cegarra-Navarro, J. G., Pachón, J. R. C., & Cegarra, J. L. M. (2012). E-government and citizen's affairs through e-websites: The case of

    engagement with local Spanish municipalities. International Journal of Information Management, 32(5), 469-478.

    Christopoulou, S. C. (2013). A smart citizen healthcare assistant framework. Health and Technology, 3(3), 249-265.

    Clark, K. M., Wen, F., Choi, S., & Hu, H. H. (2013). Smart Growth, Environmental Justice, and Southern California: Case Study in

    Projected Cancer Risk in Regional Planning and Health (No. 13- 5324).

    Cohen, B. (2015). The smartest cities in thewor ld 2015: Methodology. Fast Company. Recuperado de: http://www. fastcoexist. com/3038818/the-smartestcities- in-the-world-2015-methodology.

    Cox, C., & García, C. (2017). Evolution of Citizenship Education in Chile. In Civics and Citizenship (pp. 85-103). Sense Publishers, Rotterdam.

    Dagnino, E. (2018). Culture, citizenship, and democracy: Changing discourses and practices of the Latin American left. In Cultures of Politics/Politics of Cultures (pp. 33-63). Routledge.

    Dameri, R. P., & Ricciardi, F. (2015). Smart city intellectual capital: an emerging view of territorial systems innovation management. Journal of Intellectual Capital, 16(4), 860-887.

    de Waal, M., & Dignum, M. (2017). The citizen in the smart city. How the smart city could transform citizenship? it- Information Technology, 59(6), 263-273.

    Edwards, M. M., & Haines, A. (2007). Evaluating smart growth: Implications for small communities. Journal of
    Planning Education and Research
    , 27(1), 49-64.

    Estabrook, R., & Neale, M. (2013). A comparison of factor score estimation methods in the presence of missing data: Reliability and an application to nicotine dependence. Multivariate behavioral research, 48(1), 1-27.

    Giddens, A. (2000). Citizenship education in the global era. Tomorrows citizens, 19-25. Hemment, D., & Townsend, A. (2013). Smart citizens. Manchester: FutureEverything Publication. Accessed June, 8, 2015.

    Hox, J. J., Moerbeek, M., & Van de Schoot, R. (2017). Multilevel analysis: Techniques and applications. Routledge.

    Hu, M. C. (2014). Antecedents for the adoption of new technology in emerging wireless cities: Comparisons between singapore and taipei. Regional Studies, 48(4), 665-679.

    Keat ing, A., & Janmaat, J. G. (2015). Education through citizenship at school: Do school activities have a lasting impact on youth political engagement? Parliamentary Affairs, 69(2), 409-429.

    Litman, T. (2003). Evaluating criticism of smart growth. Vicoria, BC: Victoria Transport Policy Institute.

    McDonald, R. P. (2014). Factor analysis and related methods. Psychology Press.

    Steenkamp, J. B. E., & Van Trijp, H. C. (1991). The use of LISREL in validating marketing constructs. International Journal of Research in marketing, 8(4), 283-299.

    Baba Nasab, R., Zarabi, A. (2015). An Analysis of Citizen Indicators from View oF Citizens in Tabriz. Journal of Urban Studies, 4(13),57-70. (In Persian)