با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران

2 استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیارگروه جغرافیا، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران

چکیده

داشتن محیط شهری ایمن با زیرساخت‌های مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و ایجاد امنیت روانی در افراد، سبب افزایش حس حضور در مکان و افزایش تعاملات اجتماعی شهروندان در سطح شهر شده و همه اقشار جامعه بدون تجربه ترس و جرم در فضاهای شهری در ساعات شبانه حضور فعال خواهند داشت. در نتیجه، سرزندگی و زیست‌پذیری فضای شهری افزایش می‌یابد. این مقاله با روش توصیفی_تحلیلی به دنبال بررسی نقش طراحی محیطی و برنامه‌ریزی شهری در پیشگیری از جرائم و ارتقای امنیت در شهر جدید هشتگرد با رویکرد CPTED است. گردآوری داده‌ها با مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی انجام شد. جامعه آماری شامل شهروندان هشتگرد (49417 نفر) که با فرمول کوکران 380 نمونه انتخاب و تحلیل داده‌ها با مدل تصمیم‌گیری چندمعیاره TODIM و آزمون تحلیل مسیر و مدل DPSIR با کمک نرم‌افزار Excel و SPSS انجام شد. یافته‌ها نشان داد که وضعیت مولفه‌های طراحی و برنامه‌ریزی شهری موثر در ارتقای امنیت شهر هشتگرد و پیشگیری از جرم با میانگین 42/3 قابل قبول است. طبق مدل DPSIR با ضرایب وزنی مدل تودیم شاخص‌های زیرمجموعه مؤلفه «تأثیر» با امتیاز 724/0، بیشترین تأثیر را بر ارتقای امنیت و پیشگیری از جرم داشته است. همچنین طبق آزمون تحلیل مسیر، مؤلفه «پاسخ» بواسطه تأکید بر طراحی مبلمان و عناصر شهری در محیط‌های عمومی؛ مناسب‌سازی محله برای اقشار آسیب‌پذیر، روشنایی و خوانایی شهر به­ویژه در شب‌ها و مدیریت و حفاظت از محیط با اثر مستقیم 527/0، بیشترین ارتباط را با ارتقای امنیت و پیشگیری از وقوع جرم در شهر هشتگرد دارد.

کلیدواژه‌ها

اعتمادی فر، احسان(1389). نقش روشنایی شهری و طراحی نورپردازی در امنیت شهر تهران (با تأکید بر اصول صحیح نورپردازی در مناظر شهری). مجموعه مقالات دومین همایش جامعه ایمن شهر تهران: شهرداری تهران.
بیژنوند، سعیدرضا (1397). ارزیابی نظریه‌های مشارکت شهروندان در شهرسازی، کنفرانس ملی عمران و معماری در مدیریت شهری قرن 21. کرج: شهرداری کرج.
پاک نژاد، نوید(1393). برنامه‌ریزی فضاهای امن شهری با رویکرد CPTED، مطالعه موردی: محلة آبک گلابدره واقع در منطقة یک شهرداری تهران. نشریه هفت شهر، 4(47 و 48)، 58-69.
پورمحمدی، محمدرضا (1399). کاربری اراضی شهری. تهران: انتشارات سمت.
حسین، ذبیحی، تایماز، لاریمیان و حمیده، پورانی (1392). ارائه مدل تحلیلی برای ارتقاء امنیت شهری از طریق رویکرد امنیت طراحی (SBD)، مطالعه موردی: منطقه 17 شهرداری تهران. مطالعات و پژوهش‌های شهری منطقه­ای، 5(17)، 136-119.
حیدری، محمدتقی و حضرتی، مجید (1399). تبیین نقش امنیت اجتماعی در ارتقاء مولفه‌های سلامت اجتماعی محلات اسکان غیررسمی، مطالعه موردی: محله اسلام آباد شهر زنجان. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 15(1)، 233-248.
شربتیان، محمدحسن(1399). تاملی بر پیوند معنایی مولفه‌های سرمایه اجتماعی و میزان بهره‌مندی از سلامت اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه پیام‌نور مشهد. فصلنامه جامعه شناسی مطالعات جوانان، 5(2)، 174-149.
صالحی، اسماعیل( 1399). برنامه‌ریزی و طراحی محیطی امنیت در محیط زیست شهری. تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
بیات رستمی، روح الله، کلانتری، محسن و حسنی، سعید (1391). توانمندسازی معابر و محلات شهری در برابر بزهکاری از طریق طراحی محیطی طراحی (CPTED). دومین کنفرانس برنامه­ریزی و مدیریت شهری، مشهد: شهرداری مشهد.
علی پور، بهزاد و نجفی، مریم(1393). رزیابی شاخص‌های برنامه‌ریزی شهری مؤثر بر ارتقای امنیت محیطی زنان در فضاهای شهری با استفاده از رویکرد CPTED، مطالعه موردی: پارک کوثر مشهد. ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تاکید بر مولفه‌های شهر اسلامی، مشهد: شهرداری مشهد.
اشنایدر، ریچارد و کیچن، تد(1397). برنامه‌ریزی شهری برای پیشگیری از جرم. ترجمه فرزان سجودی، تهران: سازمان تحقیقات و مطالعات ناجا پژوهشکده امنیتی انتظامی.
     غفاری، غلامرضا(1390). سرمایه اجتماعی و امنیت انتظامی، تهران :انتشارات جامعه شناسان.
فرید طهرانی، سایه(1399). ترس در فضای شهری، تهران: آرمانشهر.
قدیری، فرید(1397). زمزمه انتقال پایتخت اداری به شهر پرند. روزنامه دنیای اقتصاد، 2711.
کارگر، بهمن(1398). امنیت شهری، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
کرمونا، متیو(1398). مکان‌های عمومی فضاهای شهری، ابعاد گوناگون طراحی شهری،تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
کلکوهن، ایان(1399). طراحی عاری از جرم: ایجاد منطقه‌های امن و پایدار، تهران: نشر میزان.
گلکار، کوروش(1386). مفهوم کیفیت سرزندگی در طراحی شهری. نشریه صفه، 16(44)، 66-7.
لینچ، کوین(1395). تئوری شکل خوب شهر، ترجمه حسین بحرینی، تهران: دانشگاه تهران.
مرکز آمار ایران(1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان تهران 1395، تهران: انتشارات مرکز آمار ایران.
مستوفی‌الممالکی، رضا و بهرامی، فریبا(1393). بررسی راهکارهای پیشگیری محیطی از جرم با استفاده از رویکرد CPTED. فصلنامه علمی دانش انتظامی خراسان رضوی، 6 (24)، 134-91.
مشکین‌فر، آدینه، لطفی، حیدر و صحراگرد، غلامرضا (1396). بررسی رابطه برنامه‌ریزی شهری و شهرسازی با احساس امنیت شهروندان، مطالعه موردی: معابر شهر رشت در راستای ارائه مدلی کاربردی برای ایران. فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 7(3)، 238-217.
نویدنیا، منیژه(1389). اولویت امنیتی شهروندان در مناطق مختلف شهر تهران. فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 2(2)، 99-87.
وزارت کشور(۱۳۹2). طرح تفصیلی شهر هشتگرد، مهندسان مشاور نقش پیراوش، کرج: استانداری البرز.
Brownlow, Alec. (2014). A Geography of Mens Fear, Departement of Geography and Urban Studies, Temple University, Philadelphia A review, www.elsevier.com
Cozens, Paul (2014). Urban Sustainability and Crime Prevention through environmental design (CPTED) in Western Australia. Conference paper presented at the 175th.
Khanh, H. L. P. (2011). The Role of Social Capital to Access Rural Credit: A case study at Dinh Cu and Van Quat Dong village in coastal of Thua Thien Hue province. Vietnam, Department of Urban and Rural Development, Swedish University of Agricultural sciences, Master Thesis No 56.
Lynch, K. (2016). Theory of the good shape of the city, translated by Hossein Bahreini, Tehran, Tehran University Press. (in Persian)
Petrella, Laura (2018). Urban Space and Security Policies: Between Inclusion and Privitilization”; UN Habitat; WUF, Barcelona, Spain.
Siebel, Walter, and Wertheim, Jan (2013). security and the urban public sphere. the German journal of urban studies, vol.42, no.2.