با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی

2 استاد گروه مدیریت و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران

چکیده

مسکن روستایی پدیده‌ای کالبدی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست‌محیطی است. از این رو همواره با معیشت و فعالیت اقتصادی خانوار و روستا پیوند داشته است. مسکن معیشت‌محور روستایی طی سال­های اخیر گرایش به همانندسازی با مسکن شهری پیدا کرده و سهم مسکن معیشت‌محور کاهش یافته است. مسئله این مقاله شناسایی چالش‌های پیش روی توسعه مسکن معیشت‌محور است. برای این منظور، مرحله اول شش استان و از هر استان یک شهرستان به روش خوشه‌ای انتخاب و سپس 13 روستا بر اساس طیف جمعیتی و اقتصادی اجتماعی مختلف برگزیده شد. با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی منظم 332 پرسشنامه تکمیل گردید. یافته‌های میدانی نشان داد که پاسخگویان با تأثیر عوامل مداخله‌گر ساختاری در شکل‌گیری مسکن معیشت‌محور توافق بیشتری نسبت به عوامل انسانی و اجتماعی دارند. تحلیل عاملی نیز این موضوع را تأیید کرد. بنابراین، پیشنهاد می‌شود ضمن اصلاح رویه‌ها و محتوای طرح‌های توسعه و ضوابط و مقررات فنی و تعریف بسته‌های حمایتی مالی، آموزش نسل جدید روستایی نیز در دستور کار قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

پوردیهیمی، شهرام (1390). فرهنگ و مسکن، مجله مسکن و محیط روستایی، 134(30) ، 18-3.
پورطاهری، مهدی، فتحعلی، زینب و رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا(1396). تحلیل فضایی الگوی مسکن پایدار روستایی، مطالعه موردی: روستاهای استان مازندران. برنامه ریزی و آمایش فضا، 21(1)، 131-95.
حیدری ساربان، وکیل و عبدی‌پور، علیرضا(1398). عوامل بهبود معیشت پایدار روستایی از دیدگاه ساکنان محلی، مطالعه موردی: شهرستان اردبیل. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 19(45)، 46-23.
رکن‌الدین‌افتخاری، عبدالرضا، حاجی‌پور، مجتبی، فتاحی، احداله و پایدارکل‌سنگ، ابوذر(1391). بررسی میزان انطباق ساخت و سازهای جدید در نواحی روستایی با معماری بومی و میزان رضایتمندی ساکنین روستایی، مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان دلفان.  مسکن و محیط روستا، 31(139)، 98-85.
زرگر، اکبر و حاتمی‌خانقاهی، توحید(1393). وجوه موثر بر طراحی مسکن روستایی، مسکن و محیط روستایی، 148، 62-45.
سرتیپی‌پور، محسن(1384). شاخص‌های معماری مسکن روستایی در ایران. نشریه هنرهای زیبا، 22(43)، 52-43.
سرتیپی‌پور، محسن(1388). بررسی تحلیلی مسکن روستایی در ایران. نشریه صفه، 49(19)، 60-47.
عبداللهی، سمیه، بوذرجمهری، خدیجه و سلطانی، ریحانه (1394). اثرپذیری الگوی مسکن روستایی از تغییرات فرهنگی و اجتماعی روستائیان، مطالعه موردی: شهرستان نکا. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 2(5)، 42-21.
فضلعلی، زینب، پورطاهری، مهدی و رکن‌الدین‌افتخاری، عبدالرضا (1397). بررسی تغییرات مسکن روستایی استان مازندران. مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 2 (50)، 354-339.
محمدی‌یگانه، بهروز، عینالی، جمشید و منبری، پریسا(1399). تحلیل عوامل اثرگذار بر تحولات مسکن معیشت‌محور در نواحی پیراشهری، مطالعه موردی: سکونتگاه‌های دهستان معجزات شهرستان زنجان. مجله توسعه فضاهای پیراشهری، 3(2)، 126-105.
مهدیان، عزیزالله و سرتیپی‌پور، محسن(1391). مروری بر تحولات بهسازی مسکن روستایی و چشم­انداز آتی. مسکن و محیط روستا، 140(31)، 12-3.
Bourne, I.S., (1981). A Geography of Housing, Prentice-Hall, New York
Cater, J. & Trevor, J. (1989). Social Geography, Routledge, and London.
Chambers, R., & Conway, G. (1992). Sustainable rural livelihoods: practical concepts for the 21st century. (IDS Discussion Paper No. 296), Brighton: Institute of Development Studies (UK).
Helmor, C. & Sing, N. (2001). Sustainable livelihood: Building on the wealth of the poor. Bloomfield: Kumarin Press.
Mandal. R.B. (2001). Introduction to Rural Settlements, concept polishing company, new Delhi
Martín, Silvia & Fernando R Mazarrón, IgnacioCañas (2010). Study of thermal environment inside rural houses of Navapalos (Spain): The advantages of reuse buildings of high thermal inertia. Construction and Building Materials,
24 (5(,666-676.
Ngcobo, Ntombifuthi (2018). The Impact of Rural Housing Policy On the Socio-Economic Status of Households: A Case Study of Vulindlela Rural Housing Project, Supervisor: Dr. L. Chipungu, School of Built Environment and Development Studies,
Polin Fatiha (2019). Rural Dwellings of Bangladesh: A Manifestation of Culture and Climate, Conference: Earth USA 2019At: New Mexico, USA.
Sendich, B., (2006). Planning and Urban Standard, Rutledge, Newgersy
Short, J. R., (2006). Urban Theory Acritical Assessment, Routledge, New York.
Skataric Goran, Velibor Spalevic, Svetislav Popovic, Nenad Perosevic and Rajko Novicevic (2021) The Vernacular and Rural Houses of
Agrarian Areas in the Zeta Region, Montenegro. Journals Agriculture, Volume 11 Issue 8
Westaway, M. S. (2006). A longitudinal investigation of satisfaction with personal and environmental quality of life in an informal South African housing settlement, Doornkop, Soweto. Journal of Habitat International, 30, 175-189.