با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

عضو هیات علمی جهاددانشگاهی

چکیده

در بین ابعاد توسعه پایدار، بُعد اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد اصلی شناخته می‌شود که بیشتر با کیفیت زندگی همراه است، پژوهش حاضر به سنجش پایداری اجتماعی پروژه مسکن مهر کرج از دیدگاه‌ ساکنان و شهروندان پرداخته است. پروژه‌های مسکن مهر یا در درون شهرهای جدید به صورت محلات شهری و یا به شکل منفصل و مستقل، با فاصله از شهرهای کوچک و شهرک‌های اقماری کلان شهرها، ساخته شده‌اند. در کلان شهر کرج که نمونه موردی این مطالعه است، چندین نمونه مسکن مهر در شهر جدید هشتگرد و شهرک‌های ابریشم و ماهدشت به صورت منفصل در حاشیه شهرهای اقماری کیانشهر و ماهدشت شکل گرفته است. هدف اصلی این مطالعه، بررسی این موضوع بوده است که آیا شهرک‌های مسکن مهر در کلانشهرها  از کیفیت‌های ‌لازم برای تأمین مسکن پایدار و شکل‌گیری سکونتگاه‌های زیست‌پذیر برخوردارند؟ وضعیت پایداری اجتماعی در این شهرک‌ها از نگاه توسعه پایدار چگونه است؟ روش تحقیق مقاله، توصیفی –تحلیلی و بر اساس مدل نظری پایداری اجتماعی و با استفاده از داده‌های میدانی، اطلاعات جمع‌آوری و تحلیل شده است. حجم نمونه مطالعه 720 خانوار در سه شهرک مورد مطالعه با استفاده از فرمول کوکران محاسبه و پرسش‌نامه‌ها توزیع و اطلاعات جمع‌آوری شد. نتایج بیانگر آن است که وضعیت پایداری در سه شهرک مورد مطالعه یکسان نیست. در این خصوص، در بُعد نیازهای پایه، تنها تحقق مسکن و سرپناه در شهرک هشتگرد با امتیاز 37/3 و در ابریشم و ماهدشت با میانگین 17/3 موفق بوده است و سایر شاخص‌های پایداری در هر سه محدوده، میانگین کمتری داشته و در وضعیت نامطلوبی قرار دارند. بُعد اشتغال و وضعیت اقتصادی با میانگین 46/1 در هر سه شهرک وضعیت نامطلوبی دارد. در بُعد نیازهای میانی کیفیت محله، با میانگین 16/2 و 23/2 وضعیت بهتری وجود دارد و در بُعد نیازهای پایانی وضعیت شاخص‌های سرمایه و اختلاط اجتماعی در هشتگرد با میانگین 16/2 و در ابریشم و ماهدشت با میانگین 23/2 وضعیت مناسب­تری دارد. در همه نمونه‌های مورد مطالعه، در شش بُعد دیگر ایجاد سکونتگاه‌های زیست‌پذیر به­خصوص در زمینه مهاجرت و حرکات جمعیتی و تأمین زیرساخت‌های اجتماعی، ناموفق و یا بسیار ناموفق بوده است.

کلیدواژه‌ها

براتی، ناصر و یزدان پناه شاه‌آبادی، محمدرضا(1390). بررسی ارتباط مفهومی سرمایة اجتماعی و کیفیت زندگی در محیط شهری، مطالعه موردی: شهر جدید پردیس. فصلنامه جامعه پژوهی فرهنگی، 2(1)، 49- 25.
بزی، خدارحم و افراسیابی‌راد، محمدصادق(1388). سنجش و ارزیابی میزان موفقیت و کارایی شهرهای جدید، مطالعه موردی: شهر جدید صدرا. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 1(2)، 134- 111. 
برزگر، صادق و قربانی، علیرضا (1398). واکاوی رضایتمندی پروژه مسکن مهر از منظر پایداری اجتماعی، مطالعه موردی: مسکن مهر شهر گرگان. فصلنامه جامعه شناسی مسائل ایران، 8 (1)، 64- 41.
بهمنی، افشین(1394). ارزیابی سیاست مسکن مهر در تامین مسکن گروه‌های کم درآمد شهری نمونه مسکن مهر شهر زنجان. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد،‌ دانشگاه تربیت مدرس
حاجی‌رحیمی، مجید(1392). آسیب شناسی مسکن مهر با رویکرد پایداری اجتماعی، مطالعه موردی، مسکن مهر شهرجدید هشتگرد. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد،‌ دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
داداش‌پور، هاشم و اکبرنیا، مریم(1392). تحلیل خود اتکایی شهرهای جدید در مناطق کلانشهری. مطالعه موردی: شهر جدید پردیس در منطقه کلان‌شهری تهران. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 3 (10)، 62- 43.
رفیعیان، مجتبی، مولودی، جمشید و پورطاهری، مهدی(1390). سنجش کیفیت محیط شهری در شهرهای جدید، مطالعه موردی: شهر جدید هشتگرد. مدرس علوم انسانی-برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 15(3) 38- 19.
 زارع، ایمان(1393). ارزیابی طرح مسکن مهر بر اساس معیارهای سکونتگاه‌های پایدار. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه پیام نور، استان تهران.
 سادات یاسینی، ریحانه(1392). گزارش میدانی از وضعیت زندگی مردم در ساختمان‌های مسکن مهر/ دور افتاده از شهر، ادرس پایگاه darebehesht.com/f18/ 1301
قدیری، فرید (1390). سکونت با مانع در مسکن‌مهر. ‌روزنامه دنیای اقتصاد 4/7/1390.
قربانپور، مریم(1393) بررسی جرم شناختی سیاست مسکن مهر، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد،‌ دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین.
قرخلو، مهدی و عابدینی، اصغر(1388). ارزیابی چالش‌ها و مشکلات شهرهای جدید و میزان موفقیت آنها در ایران: شهر جدید سهند. فصلنامه مدرس علوم انسانی، 13(1)، 191- 165.
کامران، فریدون، حسینی، سیداحمد و ذبیحی‌نیا، خدیجه (1388). بررسی مشکلات فرهنگی- اجتماعی زندگی آپارتمانی شهرجدید پردیس. فصلنامه پژوهش اجتماعی، 2(5)، 40-21.
ناصری، علی‌محمد‌ و تقوی، احسان(1393). واکاوی پیامد‌های آپارتمان نشینی در شهرهای ایرانی اسلامی، مطالعه موردی : مسکن مهر بروجرد. اولین کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار.
وارثی، حمیدرضا، عامل‌بافنده، مهدی و محمدزاده، محمد (1389). بررسی و تحلیل مؤلفه‌های هویت شهری و رابطه آن با میزان تعلق مکانی ساکنین شهرهای جدید، مطالعه موردی: شهر گلبهار. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 1(2)، 36- 17.
وارثی، حمیدرضا، علی‌زاده، جابر و صالحی، مریم (1390). تحلیل و ارزیابی احساس هویت ساکنین در شهرهای جدید، مطالعه موردی: شهر جدید فولاد شهر. مجله علمی تخصصی برنامه‌ریزی فضایی، 1(3)، 62-37.
مرصوصــی، نفیســه(1393). توســعه یــافتگی و عــدالت اجتمــاعی شــهر تهــران. فصــلنامه پژوهش‌های اقتصادی، 4(14)، 32- 19.
Ancell, S., & Thompson-Fawcett, M. (2008). The social sustainability of medium density housing: A conceptual model and Christchurch case study. Housing Studies, 23(3),423-442.
BACQUÉ MARIE-HÉLÈNE , YANKEL FIJALKOW , LYDIE LAUNAY and STÉPHANIE VERMEERSCH (2011) Social Mix Policies in Paris: Discourses, Policies and Social Effects. International Journal of Urban and Regional Research, Volume 35.2 March 2011, 256–73.
Bramley., Dempsey, Power & Brown. (2006). WHAT IS ‘SOCIAL SUSTAINABILITY’, AND HOW DO OUR EXISTING URBAN FORMS PERFORM IN NURTURING IT. PLANNING RESEARCH CONFERENCE Bartlett School of Planning, UCL, LONDON: April. 4 (2)115- 97.
Bramley, G., Dempsey, N., Power, S., Brown, C., & Watkins, D. (2009). Social sustainability and urban form: evidence from five British cities. Environment and PlanningA,41(9),2125-2142.
Chan, E., & Lee, G. K. L. (2008). Critical factors for improving social sustainability of urban renewal projects. Social Indicators Research, 85(2),243-256.
Colantonio, A (2008) "Social Sustainability: Linking Research to Policy and Practice". Working paper, Oxford Institute for Sustainable Development, Oxford Brookes University. 4(11), 45- 20.
Chiu, R.L.H. (2003) Social sustainability, sustainable development and and housing development:The experience of Hong Kong. In: Housing and Social Change: East–West perspectives (eds, R. Forrest & J. Lee), 221–239. Routledge, London.
Chris Allen (2008) Housing Market Renewal and Social Class. Routledge, 3(1), 64- 29.
Colantonio Andrea and Dixon Tim.(2011) Urban Regeneration & Social Sustainability: Best Practice from European Cities, A John Wiley & Sons, Ltd. Publication, 5(11), 97- 71.
Colantonio Andrea (2009) Social Sustainability Assessment Framework Oxford Institute for Sustainable Development (OISD), Workshop on Social Sustainability and Urban Regeneration ,Oxford 19-20.
Hodgson , Nicole (2013) Social Sustainability Assessment Framework, Institute for sustainability and Technology Policy Murdoch University, presentation, 2(1), 30- 1.
Golubchikov leg and Anna Badyina (2012), SUSTAINABLE HOUSING FOR SUSTAINABLE CITIES: A POLICY FRAMEWORK FOR DEVELOPING COUNTRIES, First published in Nairobi in 2012.
Litting B, Grieβler E.(2005) Social Sustainability :a catchword between political ragmatism and social theory, Sustainable Development, 2005, Nos. 1-2, Vol. 8.32- 11.
MAK Michael Y. and Clinton J PEACOCK (2011) Social Sustainability: A Comparison of Case Studies in UK, USA and Australia,
17th Pacific Rim Real Estate Society Conference, Gold Coast, 16-19 Jan 2011.
MELIS Giulia, Giulia MARRA , Elena GELORMINO (2013) HOUSING AND SOCIAL MIX, SITI Higher Institute on Territorial Systems for Innovation.
Rafieian, M., M. Mirzakhalili (2014) Evaluation of social sustainability in urban neighbourhoods of Karaj city. International Journal of Architectural Engineering & Urban Planning, Vol. 24, 2, 33- 15.
Spangenberg, J. H., & Omann, I. (2006). Assessing social sustainability: social sustainability and its multicriteria assessment in a sustainability scenario for Germany. International Journal of Innovation and Sustainable Development, 1(4),318-348. http://dx.doi.org/10.1504/IJISD.2006.013734.
Sterk Boudewijn , Selma Zahirovic (2007)The Bijlmer: a Dutch Approach to ulticulturalism.humanityinaction.org/knowledgebase/153-the-bijlmer-a-dutch-approach-to-multiculturalism retived retrieved 19/9/2015.