با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تربیت مدرس تهران

2 دانشیار گروه دانشکده هنرو معماری، دانشگاه تربیت مدرس تهران

چکیده

در سده گذشته، کلان‌شهر تهران با افزایش حدود بیست برابری جمعیت روبرو شده ‌است، از این رو دچار مشکلات ترافیکی در اغلب روزهای سال است. یکی از الزامات کاهش ترافیک، کاهش سهم سفرهای درون‌شهری با خودروشخصی و تغییر به سایر مدهای حمل‌ونقلی است که این الگو در توسعه مبتنی بر حمل‌و‌نقل عمومی(TOD) به عنوان یک راهکار مورد استفاده قرار می‌گیرد. الگویTOD، به عنوان یک الگوی جدید در جهت تغییر رفتار و زمینه‌ هندسی فیزیکی شهرها با بهره‌گیری از فناوری در ارتباط با جمعیت و ساکنین شهر از سال 1993 در بسیاری از کشورهای جهان، در راستای کاهش بخشی از مشکلات ترافیکی شهر مورد استقبال قرار گرفته‌ است. در واقع الگویTOD، توسعه‌ای متراکم با ترکیب مناسبی از کاربری‌ها در مجاورت ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی است. زیرا مجاورت بی‌واسطه مسکن، مکان‌های فعالیت و خدمات در ساختمان­ها، محلات و بخش‌های شهری به یک اصل مهم برای شکل خوب شهری در قرن 21 تبدیل شده است. هدف ارزیابی توسعه‌ تراکم و اختلاط‌کاربری صورت گرفته در شعاع عملکردی ایستگاه مترو منیریه جهت پیاده‌سازی  TODتدوین شده ‌است.  روش پژوهش کاربردی است، ابتدا به شناسایی معیارهای اصل اختلاط و تراکم با محوریت حمل‌ونقل عمومی پرداخته شده است. سپس، مشخصات محدوده با استانداردهای موسسه سیاست‌های توسعه و حمل‌ونقل (ITDP) ارزیابی شده ‌است . یافته‌ها نشان می‌دهد ایستگاه منیریه، استانداردهای لازم این دو شاخص، در جهت پیاده‌سازی الگو(TOD) را طی نکرده است، یا شهر در جهت خودرومحوری برنامه‌ریزی شده ‌است و لزوم به بازنگری طرح تفصیلی است. نتایج نیز می‌تواند در غنی‌سازی پیاده‌سازی ادبیات TOD و کمک به برنامه‌ریزان در ارزیابی اقدامات انجام‌شده در توسعه درون‌شهری به کارگرفته‌ شود. 

کلیدواژه‌ها

آی‌تی‌دی‌پی. (2017). استاندارد ‌توسعه حمل‌ونقل محور. ترجمه و تالیف: محمدرضا یاس‌کندی، پیام یزدی، زینب ملازاده(1399). تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
بدری، سیدعلی و رکن الدین افتخاری، عبدالرضا (1382). ارزیابی پایداری: مفهوم و روش. نشریه تحقیقات جغرافیایی، 18(2)، 34-9 .
بهزادفر. مصطفی و ذبیحیر، مریم (1390).راهنمای برنامه‌سازی حوزه‌های شهری در چارچوب توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی. نشریه باغ نظر، 8(18)،50-39 .
پوردیهیمی، شهرام ، مدنی، رامین و موسوی‌نیا، سیده فاطمه (1396). عوامل کالبدی موثر بر ادراک تراکم در محیط‌های مسکونی، مطالعه موردی: محلات مسکونی شهر مشهد. دوفصلنامه معماری ایرانی، 6(11)، 43-61.
پورمحمدی، محمدرضا، صدرموسوی، میرستار و حسین‌آبادی، سعید(1394). ارزیابی الگوی اختلاط کاربری‌زمین در محلات شهر سبزوار. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 6(22)، 34-53.
تاجدار، وحید و اکبری، مصطفی(1388). رهیافت‌های بین‌المللی حمل‌ونقل عمومی شهرها. دوفصلنامه تحلیلی، پژوهشی معماری و شهرسازی جستارهای شهرسازی، 7(26)، 115-102.
خسروی، علی(1397). ارزیابی بافت کالبدی پیرامون ایستگاه‌های قطار شهری با رویکرد توسعه حمل‌ونقل عمومی محور، مطالعه موردی: ایستگاه‌های منتخب خط یک قطار شهری مشهد. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، گروه برنامه‌ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه شیراز.
درستکار، احسان و ماجدی، احسان(1394). تحلیل کیفیت بازآفرینی فضای عمومی شهری برمبنای رضایتمندی کاربران فضا، مطالعه موردی: میدان منیریه تهران. دوفصلنامه انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، 7(1)، 39-29.
زرفشان، عطاء‌اله، پورمحمدی، محمدرضا، نصیری، اسماعیل و موسوی‌کاظمی، سیدمهدی(1399). بررسی تطبیقی محلات انسان محور با تأکید بر مؤلفه‌های پیاده‌ محوری و اختلاط کاربری اراضی، مطالعه موردی: بافت‌های سنتی، مدرن و خود رو کلان‌شهر تبریز. نشریه علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی، 24(71)، 173-199.
سلطانی، علی و بحرانی‌فرد، زهرا (1390)، توسعه معابر درون شهری؛ را ه‌حل یا تشدید مشکل تراکم ترافیک. فصلنامه علمی-ترویجی راهور، 8(16)، 16-48.
سلطانی، علی، سقاپور، طیبه، ایزدی، حسن و پاکشیر، عبدالرضا(1391). تولید سفرهای درون شهری و تاثیرپذیری از تنوع کاربری زمین، مطالعه موردی: چهار محدوده مسکونی در شهر شیراز. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 3(12)، 1-16.
شماعی، علی، فخری‌پورمحمدی، افسانه و زنگانه، احمد(1396). ارزیابی کیفیت زندگی در مناطق شهری، مطالعه موردی: منطقة 11 شهرداری تهران. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 5(3)، 379-357.
صیامی، قدیر، خانی‌زاده، محمدعلی و اختری‌تکله، اکرم(1394). به کارگیری رویکرد توسعه مبتنی برحمل ونقل محور (TOD) درکاهش معضلات ترافیک، مطالعه موردی: محله زنجان جنوبی در منطقه10 شهرداری تهران. فصلنامه علمی-ترویجی جاده، 23(85)، 272-257.
عسگری‌تفرشی، حدیثه(1387). کاربرد رویکرد توسعه حمل‌ونقل‌محور(TOD) در برنامه‌ریزی کاربری زمینه‌ای شهری، مطالعه موردی: ایستگاه مترو صادقیه. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، گروه برنامه‌ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
عطائی‌فر، علی(1391)، بررسی کارآیی سیستم حمل‌ونقل سریع اتوبوسرانی (BRT) چهارراه تهرانپارس-پایانه آزادی در پایداری شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، گروه برنامه‌ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
عمران‌زاده، بهزاد، قرخلو،مهدی و پوراحمد، احمد(1389). ارزیابی و تحلیل کارایی سامانه حمل و نقل BRT و رضایت عمومی از آن در کلان‌شهر تهران. فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیای انسانی، 42(73)، 38-19.
کرمانشاهی، شهاب‌الدین(1398). سومین نشست سلسله نشست‌های امکان و اجرای TOD در شهر تهران.
کمیته TOD شورای اسلامی شهر تهران(1399). مجموعه گزارش‌های امکان و اجرای TOD در شهر تهران.
نظم‌فر، حسین و پیروزی، کریم(1388). راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار شهری.  همایش ملی انسان، محیط‌زیست و توسعه پایدار، 1-8 .
Belzer, D. & Autler, G. (2002). Transit Oriented Development: Moving From Rhetoric to Reality, A discussion paper prepared for the Brooking Institution Center on Urban and Metropolitan Policy and The Great American Station Foundation, Washington, DC. 1-46.
Calthorpe, P (1993) The Next American Metropolis: Ecology, Community, and the American Dream, Princeton Architectural Press, New York.
Grave, Sigurd, 2004, Urban Transportation System, Downloaded from Digital Engineering Library at McGraw-Hill (www.digitalengineeringlibrary.com).
Institute for Development and Development Policy, (2017). TOD
Standard (Vol. 3). New York: ITDP
Rodrigue, Paul J. Claude Comtois and Brian Slack, 2006, The Geography of Transportation Systems, Routledge, New York, U.S.
Sung, H., Oh, J. (2011). Transit-Oriented Development In A High-Density City: Identifying Its Association With Transit Ridership In Seoul, Korea, Cities, (28), 70–82.
Ratner, K. A., Goetz, A. R. (2012). The Reshaping of Land Use and Urban form in Denver through Transit-Oriented Development, Cities, Article in Press, Available From: Website: www.Sciencedirect.Com.